Tôi còn nhớ khi vụ Thiên an môn bùng nổ thì tôi đang ở trong trại tị nạn Singapore. Anh bạn trẻ mới của tôi, Ivan Lim Sin Chin, tổng thư ký Nghiệp đoàn ký giả Singapore, hỏi tôi nghĩ thế nào về vụ nầy thì tôi trả lời một cách không do dự rằng nhà cầm quyền Bắc kinh không thể nào làm gì khác hơn được. Anh Ivan Lim Sin Chin cũng đồng ý với tôi. Nhưng ngay lúc bấy giờ tôi nghĩ rằng câu trả lời của tôi không có nghĩa là tôi tán thành việc chính quyền Bắc kinh đàn áp sinh viên và thợ thuyền Trung quốc, mà tôi đứng về lập trường của chính quyền Bắc kinh lúc bấy giờ, chứ không phải lập trường của một người vừa thoát ra khỏi địa ngục cộng sản Việt nam trên con đường đi tìm tự do chưa hơn hai tháng.
Cho tới nay, 10 năm sau, vụ Thiên môn vẫn là còn là đề tài cho nhiều vụ tranh cãi. Nhiều câu hỏi được nên lên mà chưa có sự giải đáp thỏa đáng, bên cạnh lại có nhiều huyền thoại về những sự kiện đã xảy ra. Một nhà báo Mỹ, ông Jim Mann, có nêu lên một số huyền thoại và câu hỏi đó.
Trước hết, nhiều người cho rằng Hoa kỳ và thế giới đã phản ứng một cách hết sức quyết liệt về vụ thảm sát nầy vì họ đã nhìn những cảnh đàn áp đó qua màn ảnh nhỏ. Sự thật không phải như vậy và nếu quả thế giới được chứng kiến vụ thảm sát đó qua các đài truyền hình thì chắc chắn phản ứng của họ càng quyết liệt hơn nũa. Sự thật là các máy quây phim đã được bố trí ở công trường Thiên an môn và ở phía Đông của công trường, trong và chung quanh khách sạn Bắc kinh. Sự xung đột thật sự và phần lớn nhất của số người chết xảy ra khi quân đội bắn vào đám đông dọc theo những con đường cách phía Tây công trường mấy khu nhà, vượt ra ngoài tầm ống kính của các máy quây phim của các đài truyền hình quốc tế theo dõi biến cố.
Số người chết vẫn còn là một câu hỏi lớn. Sau khi điều tra tỉ mỉ các bịnh viện, Hồng thập Tự Trung quốc nói có 2.600 người chết và 7.000 người bị thương. Tổ chức nầy của Trung quốc sau đó bị áp lực đã phải phủ nhận các con số đó. Nhưng một sự phân tích kín của Tòa Đại sứ Mỹ ở Bắc kinh hồi cuối tháng 6 năm 1989, cho biết rằng số người chết có thể là trên 1000. Nhưng một báo cáo cũng của tòa Đại sứ Mỹ, mới được Sở Văn khố An Ninh Quốc gia công bố tuần rồi cho rằng con số của HTT Trung quốc cũng không phải là một sự ước đoán quá đáng.
Huyền thoại thứ hai mà nhiều người cũng nói tới là những sinh viên lãnh đạo cuộc xuống đường ở Thiên an môn đã quá cứng rắn. Với 10 năm qua, nhìn lại thì thấy rằng có lẽ không phải vậy. Rõ ràng là họ thiếu kinh nghiệm và sai lầm về chiến thuật. Nhưng nói rằng họ quá khích thì có lẽ không. Rõ ràng là họ chỉ muốn được nói chuyện với các nhà lãnh đạo, điều đó chắc chắn làm cho họ thỏa mãn rồi. Họ không hề đòi đảng cộng sản phải từ bỏ quyền lực, nhưng chỉ muốn quyền lực đó bớt tuyệt đối đi thôi.
Đập tan chính phủ chẳng hề bao giờ có trong chương trình của họ. Tác giả một cuốn sách về các sinh viên chống đối Trung quốc, ông Ian Buruma viết như thế. Điều đó lúc bấy giờ người ta thấy rất rõ nhưng với thời gian, không ai còn nhớ tới nữa.
Một huyền thoại thứ ba cũng được nhiều người nó tới là giới lãnh đạo Trung quốc đã đối phó với các cuộc biểu tình một cách vụng về. Chế độ đã sai lầm vì đã không có đủ các kỹ thuật chống biểu tình cần thiết.
Đó là lập luận: "Xin lỗi, chúng tôi không có hơi cay làm chảy nước mắt" mà ông Lý Bằng, thủ tướng TQ lúc bấy giờ, đã đưa ra một tháng sau cuộc thảm sát. Ông nói rằng quân đội đã buộc phải sử dụng võ lực vì họ không có đủ hơi cay làm chảy nước mắt, đạn cao su, hay súng bắn nước. Hiện nay các nhân vật chính quyền Trung quốc vẫn còn dùng luận điệu đó và có nhiều người Mỹ ngây thơ cũng chấp nhận như vậy.
Lập luận đó thật là buồn cười. Trước đó, chế độ đã từng dùng hơi cay làm chảy nước mắt và họ có thể được cung cấp bao nhiêu cũng được trong những tuần lễ trước khi có dự định đàn áp.Hơn nữa vào khoảng cuối tháng 5 năm 1989, các cuộc biểu tình đã xuống dốc. Các con số hàng trăm ngàn người đã tụt xuống còn mấy ngàn người. Võ khí chết người đã tỏ ra là không còn cần thiết.
Nhưng các nhà lãnh đạo đảng CS Trung quốc không muốn giảm thiểu các sự thiệt hại. Với công nhân bắt đầu tham gia các cuộc biểu tình, và với việc các đảng viên cộng sản và nhân viên chính phủ bắt đầu ủng hộ sinh viên, chế độ muốn làm cho dân chúng sợ hãi phải thần phục. Chỉ có súng đạn mới giúp thực hiện được mục tiêu đó. Và họ đã làm.
Huyền thoại thứ tư và có lẽ cũng là huyền thoại cuối cùng là việc đàn áp ở Thiên an môn là một thảm kịch (tragedy) cho giới lãnh đạo Trung quốc.
Danh từ "thảm kịch" lần đầu tiên xuất hiện trong lời tuyên bố chính thức của Hoa kỳ liền sau khi có cuộc thảm sát, và từ đó được sử dụng trở đi trở lại nhiều lần. Nhưng đối với giới lãnh đạo Trung quốc thì các biến cố đẫm máu đó chẳng bao giờ là thảm kịch cả.
Theo định nghĩa cổ điển của Hy lạp thì một thảm kịch xảy ra khi một người chọn lựa sự thách thức đối với thánh thần và bị những hậu quả thảm hại. Trong định nghĩa hiện nay thì một thảm kịch chỉ là một tai nạn trầm trọng thôi.
Nhưng cả hai định nghĩa đó đều không thích hợp. Khi chế độ Trung quốc đàn áp, họ nhận lãnh những hậu quả mà họ có ý muốn đạt tới: mãi mãi duy trì quyền độc tôn của Đảng.
Ví thế nên khi ông James Baker, bộ trưởng ngoại giao của Mỹ lúc bấy giờ nói rằng lỗi lầm của Trung quốc ở Thiên an môn là một thảm kịch thì ông liền bị Lý Bằng cắt ngang: "Những hành động ở Thiên an môn là một điều tốt. Chúng tôi không xem nó là một thảm kịch".
Nhìn lại 10 năm về trước, chúng ta có thể thấy những gì mà chúng ta không thể thấy lúc bây giờ: rằng hồi năm 1989, đảng cộng sản Trung quốc đã chọn một con đường khác hẳn con đường của các đảng cộng sản ở Đông Âu và Liên Sô. Thay vì chọn bạo lực, phần lón các đảng cộng sản ở đó muốn chia xẻ hay từ bỏ chính quyền. Các nhà cầm quyền Trung quốc không làm như vậy. Có lẽ đó là nhận định khách quan nhứt.
Cho tới nay, 10 năm sau, vụ Thiên môn vẫn là còn là đề tài cho nhiều vụ tranh cãi. Nhiều câu hỏi được nên lên mà chưa có sự giải đáp thỏa đáng, bên cạnh lại có nhiều huyền thoại về những sự kiện đã xảy ra. Một nhà báo Mỹ, ông Jim Mann, có nêu lên một số huyền thoại và câu hỏi đó.
Trước hết, nhiều người cho rằng Hoa kỳ và thế giới đã phản ứng một cách hết sức quyết liệt về vụ thảm sát nầy vì họ đã nhìn những cảnh đàn áp đó qua màn ảnh nhỏ. Sự thật không phải như vậy và nếu quả thế giới được chứng kiến vụ thảm sát đó qua các đài truyền hình thì chắc chắn phản ứng của họ càng quyết liệt hơn nũa. Sự thật là các máy quây phim đã được bố trí ở công trường Thiên an môn và ở phía Đông của công trường, trong và chung quanh khách sạn Bắc kinh. Sự xung đột thật sự và phần lớn nhất của số người chết xảy ra khi quân đội bắn vào đám đông dọc theo những con đường cách phía Tây công trường mấy khu nhà, vượt ra ngoài tầm ống kính của các máy quây phim của các đài truyền hình quốc tế theo dõi biến cố.
Số người chết vẫn còn là một câu hỏi lớn. Sau khi điều tra tỉ mỉ các bịnh viện, Hồng thập Tự Trung quốc nói có 2.600 người chết và 7.000 người bị thương. Tổ chức nầy của Trung quốc sau đó bị áp lực đã phải phủ nhận các con số đó. Nhưng một sự phân tích kín của Tòa Đại sứ Mỹ ở Bắc kinh hồi cuối tháng 6 năm 1989, cho biết rằng số người chết có thể là trên 1000. Nhưng một báo cáo cũng của tòa Đại sứ Mỹ, mới được Sở Văn khố An Ninh Quốc gia công bố tuần rồi cho rằng con số của HTT Trung quốc cũng không phải là một sự ước đoán quá đáng.
Huyền thoại thứ hai mà nhiều người cũng nói tới là những sinh viên lãnh đạo cuộc xuống đường ở Thiên an môn đã quá cứng rắn. Với 10 năm qua, nhìn lại thì thấy rằng có lẽ không phải vậy. Rõ ràng là họ thiếu kinh nghiệm và sai lầm về chiến thuật. Nhưng nói rằng họ quá khích thì có lẽ không. Rõ ràng là họ chỉ muốn được nói chuyện với các nhà lãnh đạo, điều đó chắc chắn làm cho họ thỏa mãn rồi. Họ không hề đòi đảng cộng sản phải từ bỏ quyền lực, nhưng chỉ muốn quyền lực đó bớt tuyệt đối đi thôi.
Đập tan chính phủ chẳng hề bao giờ có trong chương trình của họ. Tác giả một cuốn sách về các sinh viên chống đối Trung quốc, ông Ian Buruma viết như thế. Điều đó lúc bấy giờ người ta thấy rất rõ nhưng với thời gian, không ai còn nhớ tới nữa.
Một huyền thoại thứ ba cũng được nhiều người nó tới là giới lãnh đạo Trung quốc đã đối phó với các cuộc biểu tình một cách vụng về. Chế độ đã sai lầm vì đã không có đủ các kỹ thuật chống biểu tình cần thiết.
Đó là lập luận: "Xin lỗi, chúng tôi không có hơi cay làm chảy nước mắt" mà ông Lý Bằng, thủ tướng TQ lúc bấy giờ, đã đưa ra một tháng sau cuộc thảm sát. Ông nói rằng quân đội đã buộc phải sử dụng võ lực vì họ không có đủ hơi cay làm chảy nước mắt, đạn cao su, hay súng bắn nước. Hiện nay các nhân vật chính quyền Trung quốc vẫn còn dùng luận điệu đó và có nhiều người Mỹ ngây thơ cũng chấp nhận như vậy.
Lập luận đó thật là buồn cười. Trước đó, chế độ đã từng dùng hơi cay làm chảy nước mắt và họ có thể được cung cấp bao nhiêu cũng được trong những tuần lễ trước khi có dự định đàn áp.Hơn nữa vào khoảng cuối tháng 5 năm 1989, các cuộc biểu tình đã xuống dốc. Các con số hàng trăm ngàn người đã tụt xuống còn mấy ngàn người. Võ khí chết người đã tỏ ra là không còn cần thiết.
Nhưng các nhà lãnh đạo đảng CS Trung quốc không muốn giảm thiểu các sự thiệt hại. Với công nhân bắt đầu tham gia các cuộc biểu tình, và với việc các đảng viên cộng sản và nhân viên chính phủ bắt đầu ủng hộ sinh viên, chế độ muốn làm cho dân chúng sợ hãi phải thần phục. Chỉ có súng đạn mới giúp thực hiện được mục tiêu đó. Và họ đã làm.
Huyền thoại thứ tư và có lẽ cũng là huyền thoại cuối cùng là việc đàn áp ở Thiên an môn là một thảm kịch (tragedy) cho giới lãnh đạo Trung quốc.
Danh từ "thảm kịch" lần đầu tiên xuất hiện trong lời tuyên bố chính thức của Hoa kỳ liền sau khi có cuộc thảm sát, và từ đó được sử dụng trở đi trở lại nhiều lần. Nhưng đối với giới lãnh đạo Trung quốc thì các biến cố đẫm máu đó chẳng bao giờ là thảm kịch cả.
Theo định nghĩa cổ điển của Hy lạp thì một thảm kịch xảy ra khi một người chọn lựa sự thách thức đối với thánh thần và bị những hậu quả thảm hại. Trong định nghĩa hiện nay thì một thảm kịch chỉ là một tai nạn trầm trọng thôi.
Nhưng cả hai định nghĩa đó đều không thích hợp. Khi chế độ Trung quốc đàn áp, họ nhận lãnh những hậu quả mà họ có ý muốn đạt tới: mãi mãi duy trì quyền độc tôn của Đảng.
Ví thế nên khi ông James Baker, bộ trưởng ngoại giao của Mỹ lúc bấy giờ nói rằng lỗi lầm của Trung quốc ở Thiên an môn là một thảm kịch thì ông liền bị Lý Bằng cắt ngang: "Những hành động ở Thiên an môn là một điều tốt. Chúng tôi không xem nó là một thảm kịch".
Nhìn lại 10 năm về trước, chúng ta có thể thấy những gì mà chúng ta không thể thấy lúc bây giờ: rằng hồi năm 1989, đảng cộng sản Trung quốc đã chọn một con đường khác hẳn con đường của các đảng cộng sản ở Đông Âu và Liên Sô. Thay vì chọn bạo lực, phần lón các đảng cộng sản ở đó muốn chia xẻ hay từ bỏ chính quyền. Các nhà cầm quyền Trung quốc không làm như vậy. Có lẽ đó là nhận định khách quan nhứt.
Gửi ý kiến của bạn
