Tôi phải kiếm cho ra một tôn giáo, Graham Greene nói, để đo lường cái phần quỉ ma ở nơi tôi, như Satan đối đầu với Chúa. Một thách đố như vậy đã đặt Greene vào cái thế của một “tiểu thuyết gia Ky tô giáo” – ông rất ghét định nghĩa này - đúng như viễn tượng về ông: trước khi chọn Chúa Ky Tô, như là một thế giá cao cả nhất, thì ông trước tiên còn là một con người bị ám ảnh bới chính cái nấc thang thế giá đó. Không nhà văn nào của thế kỷ 20 này, có thể so với ông, một con người có được một cái đầu tế vi, trong cái chuyện so sánh giữa con người với con người, và có thể, với Chúa nữa. Trong khi những tiểu thuyết gia thuộc loại tầm tầm mày mò, dị mọ những đòn phép nhằm phân biệt thằng cha này tốt, thằng cha kia xấu, Greene là bậc thầy của sự tách biệt đa tầng, dị dạng: những đường ranh thật là mỏng manh phân chia, giữa quỉ ma so với sự độc ác, so với bất thương thân, và so với sự ngu si đần độn có ác tâm. Những con người loay hoay xoay ở trong bên trong một cái khuôn mẫu đạo đức được tính đếm một cách thật là chi ly đến từng chi tiết. Họ sa sẩy, là từng bước chân, từng lỡ bộ. Sai một ly đi một dặm. Thành thử vô phương, không có một cách nào để mà “tốt” [to be good] ở nơi Greene. Nhưng có hàng triệu triệu cách, để đỡ tồi tệ hơn, ít hoặc nhiều.
Cái khía cạnh hiện thực mang tính đạo hạnh chi ly tỉ mỉ đó, ở Greene, thường không được người đọc để ý, thay vì vậy, là những mầu sắc “baroque” – trò truy hoan thẳng thừng, thú du lịch, cái lối viết nhà báo – những dấu ấn khiến ông được coi là đồng hội đồng thuyền với những tay phiêu lưu như Erskine Childers, Len Deighton, Alec Waugh, John Le Carré.
Chắc chắn rồi, Greene phải được coi như là một người viết quan tâm tới dòng văn chương điệp viên, tình báo – chú thiếu niên Greene ngày nào đã từng thử làm người hùng máu lạnh, qua trò chơi chết người Russian roulette. Tuy nhiên, người đọc đừng quên rằng, trên giá sách của ông, còn có sự ngự trị của, thí dụ như, Henry James. Hơn thế nữa, Greene quả thực là một điệp viên nhị trùng, theo đúng nghĩa đen của từ này.
[còn tiếp]
Jennifer Tran dịch
Gửi ý kiến của bạn
