Sau khi Quảng Trị thất thủ vào ngày 1 tháng 5/1972, một trong những nhiệm vụ hàng đầu mà Quân đoàn 1 phải nỗ lực thực hiện bằng mọi giá là giành lại quyền chủ động trên chiến trường. Đây là điều quan tâm trước tiên của trung tướng Trưởng khi ông nhận quyền chỉ huy Quân đoàn 1 thay thế trung tướng Hoàng Xuân Lãm vào ngày 2 tháng 5/1972. Tại buổi trình diện Tổng thống VNCH tại Dinh Độc Lập sáng ngày 2 tháng 5/1972 để nhận trọng trách mới, vị nguyên tư lệnh Quân đoàn 4 đã trình với Tổng tư lệnh tối cao QL/VNCH về mối quan tâm của ông. Theo nhận định của tướng Trưởng, đây không phải là một nhiệm vụ dễ dàng khi mà một phần cường lực chiến đấu của Quân đoàn 1 đã bị giảm do những thiệt hại lớn trong trận chiến tại Quảng Trị trong tháng 4/1972.
Kế hoạch được bộ Tư lệnh Quân đoàn 1 và bộ chỉ huy Cố vấn Hoa Kỳ tại Quân khu 1 đệ trình cùng lúc về Sài Gòn khoảng 2 tuần trước ngày tấn công. Một vài ngày sau, tướng Cooksey, cố vấn trưởng Quân đoàn 1 báo cho tôi (trung tướng Trưởng) biết rằng bộ Chỉ huy Viện trợ Quân sự Hoa Kỳ (MACV) đã duyệt xét kế hoạch và đề nghị với tôi tốt hơn hết là nên tiếp tục các cuộc tấn công phá rối và cần cân nhắc dời lại trận phản công vào một ngày khác. Chuyện này đã làm phiền tôi rất nhiều, các binh sĩ của chúng tôi đã náo nức chờ đợi cuộc phản công, tôi đã sẵn sàng và kế hoạch này đã được thiết kế cẩn thận.
Tôi quyết định vào Sài Gòn để tự trình bày với Tổng thống Nguyễn Văn Thiệu, Thủ tướng Trần Thiện Khiêm, đại tướng Cao Văn Viên-tổng tham mưu trưởng, trung tướng Đặng Văn Quang-cố vấn An ninh Quốc gia. Tổng thống lắng nghe và kế đó lấy một cây chì mỡ màu tím, vẽ một mũi tên lên bản đồ của tôi, đề nghị mở một cuộc tấn công phá rối. Thủ tướng Trần Thiện Khiêm cũng đồng ý như thế, ông bình luận về một trận tấn công của quân Pháp vào “dãy phố buồn thiu”. Thất vọng tôi cuốn bản đồ và bay về Huế. (Phụ chú của VB: Ngày 28/7/1953, lực lượng quân đội Pháp mở cuộc hành quân mang tên là Camargue tại vùng duyên hải quận Hải Lăng, tỉnh Quảng Trị, dọc theo hương lộ 555 về phía Đông, nơi được các nhà quân sự và báo chí Việt-Pháp đặt tên là Rue sans joie-phố không có niềm vui, để phá hủy các làng chiến đấu và căn cứ của trung đoàn 95 Việt Minh. Cuộc hành quân kéo dài 7 ngày với kết quả: Pháp có 17 chết, hơn 100 bị thương; Việt Minh (CSVN): 182 chết. Từ năm 1964 đến 1972, cũng tại khu vực này, đã xảy ra nhiều trận giao tranh quyết liệt, các quân sử gia, phóng viên chiến trường Việt Nam và quốc tế, đã gọi địa danh chiến sử này là “Dãy phố buồn thiu”).
Tướng Trưởng kể tiếp: Tôi chán nản chuyện này suốt cả đêm và sáng hôm sau, tôi gọi tướng Quang, nói cho ông ta biết rằng tôi sẽ không đưa ra một kế hoạch nào nữa để trình về Sài Gòn. Nếu Dinh Độc Lập muốn tôi làm bất cứ chuyện gì thì gửi cho thôi một người “diễn dịch” để trình bày tất cả những gì mà Tổng thống và Hội đồng An ninh Quốc gia muốn tôi thi hành và tôi sẽ tuân theo. Khoảng 9 giờ, Tổng thống gọi cho tôi và nói rằng ông rất quan tâm đến kế hoạch của tôi, Tổng thống cảm thấy kế hoạch quá phiêu lưu, nhưng từ chuyện đó Tổng thống muốn tôi trở lại Sài Gòn và giải thích cho ông kế hoạch này một lần nữa. Tôi đã thi hành lệnh Tổng thống vào ngày hôm sau, sau một cuộc thuyết trình bản thảo, Tổng thống chấp thuận kế hoạch.
* Chiến dịch Lam Sơn 72 và kế hoạch của bộ Tư lệnh Quân đoàn 1:
Như đã trình bày trong số trước, từ ngày 4 tháng 5/1972, trung tướng Trưởng đã khởi đầu một kế hoạch tổng quát để bảo vệ cố đô Huế và tuyến tiền phương của Quân đoàn 1 tại Mỹ Chánh, cách Huế hơn 30 km đường chim bay về phía Bắc. Giữa tháng 5/1972, Sư đoàn 1 BB và Sư đoàn TQLC đã mở những cuộc tấn công có giới hạn nhưng rất hiệu quả từ các vị trí tiền phương của các đơn vị trực thuộc. Đến tháng 6/1972, sau khi lực lượng VNCH đã giành được quyền chủ động ở tuyến Tây Nam Huế và tuyến Mỹ Chánh, trung tướng Ngô Quang Trưởng đã cùng với bộ tham mưu Hành quân Quân đoàn 1 soạn thảo kế hoạch tổng phản công tái chiếm Quảng Trị. Theo phân tích và ghi nhận của tướng Trưởng, chiến dịch phản công của Quân đoàn 1 để tái chiếm Quảng Trị, mang danh hiệu là Lam Sơn 72, được xác định không phải là một cuộc tấn công chớp nhoáng mà là một chiến dịch phối hợp và qua từng giai đoạn kết hợp sự phòng thủ bảo vệ Huế với các cuộc tấn công với tuyến xuất phát từ các vị trí tiền phương của lực lượng VNCH tại Mỹ Chánh.
Sự chuẩn bị cho cuộc tổng phản công được chia làm ba giai đoạn:
- Giai đoạn 1: Trong 10 ngày đầu tháng Sáu/1972, bộ Tư lệnh Quân đoàn 1 thay đổi sự phối trí lực lượng ở các vị trí tiền tuyến. Từ 11 đến 18 tháng 6, Sư đoàn 1 Bộ binh được giao nhiệm vụ tiến hành một cuộc tấn công về hướng Tây để tái chiếm căn cứ Veghel-tiền cứ xa nhất của vùng trách nhiệm do Sư đoàn 1 BB đảm trách, trong khi đó Sư đoàn Nhảy Dù và Sư đoàn Thủy quân Lục chiến đưa ra những cuộc tấn kích, đột kích giới hạn về hướng Bắc sông Mỹ Chánh để thăm dò khả năng tác chiến của CQ.
- Giai đoạn 2: Từ 19 đến 27 tháng 6/1972, một kế hoạch nghi binh được khởi động để đánh lừa CQ về thời điểm và hướng tiến quân của nỗ lực chính. Theo kế hoạch này, các lực lượng đặc nhiệm chuẩn bị một cuộc tấn công trực thăng vận “giả tưởng” vào Cam Lộ, cách Quảng Trị khoảng 20 km về hướng Tây Bắc, và một trận đổ bộ Thủy vận vào Cửa Việt để cắt đứt đường tiếp vận và thọc sâu hậu tuyến của địch quân. Cuối cùng, hai ngày trước cuộc tiến quân, một trận tấn công hỏa tập được tiến hành bằng các trận không tập chiến lược B-52, Không quân chiến thuật và Hải pháo cùng những dàn đại bác của Pháo binh VNCH tác xạ vào các vùng tập trung quân, kho hàng tiếp liệu và các vị trí đặt pháo của CQ.
- Giai đoạn 3: khởi động chiến dịch Lam Sơn 72 vào ngày 28 tháng 6/1972 với hai nỗ lực chính từ hai hướng theo thế gọng kềm, kế hợp với một nỗ lực phụ được khai triển vào vùng Tây Nam Huế. Sư đoàn Nhảy Dù sẽ làm nỗ lực chính, tấn công từ Tây Nam Quốc lộ 1 hướng về La Vang (bên trái hướng Bắc quốc lộ 1), trong khi Sư đoàn Thủy quân Lục chiến tạo một nỗ lực thứ nhì tiến quân dọc theo hương lộ 555 (bên phải phía Bắc Quốc lộ 1) tiến về Triệu Phong.
Cùng lúc các cánh quân của Nhảy Dù và Thủy quân Lục chiến khai triển đội hình tấn công, Sư đoàn 1 Bộ binh có nhiệm vụ kềm chặt lực lượng CQ tại vùng Tây Nam Huế.
Cũng cần ghi nhận rằng trước, trước khi chiến dịch tổng phản công được khởi động, phía Hoa Kỳ đã có nhiều ý kiến khác nhau về kế hoạch tái chiếm Quảng Trị. Bộ trưởng Quốc phòng Hoa Kỳ Melvin Laird vẫn giữ quan điểm mà ông đã tuyên bố ngay sau khi Quảng Trị thất thủ vào đầu tháng 5/1972 là Việt Nam Cộng Hòa nên bỏ ý định tái chiếm Quảng Trị, và dồn lực lượng để bảo vệ phần đất đang kiểm soát như thế sẽ giảm được mức tổn thất. Trong khi đó, một số ý kiến tại Hoa Thịnh Đốn lại lên tiếng yêu cầu Hoa Kỳ nên hỗ trợ mạnh mẽ cho Quân lực VNCH giành lại các khu vực đã bị Cộng quân chiếm giữ.
Trở lại cuộc hành quân Lam Sơn 72, theo các bài viết của trung tướng Ngô Quang Trưởng cho trung tâm Quân sử Lục quân Hoa Kỳ, được làm tài liệu giảng dạy tại trường Cao đẳng Quốc phòng và Chỉ Huy Tham Mưu Quân đội Hoa Kỳ, được phổ biến trong cuốn The Easter Offensive 1972 và cuốn Trận Chiến Mùa Hè 1972 do ông Trần Phan Anh chủ biên, diễn tiến việc thực hiện kế hoạch tái chiếm Quảng Trị được tướng Trưởng ghi nhận như sau:
* Tư lệnh Quân đoàn 1 Ngô Quang Trưởng kể lại cuộc hành quân Lam Sơn 72:
Kế hoạch được bộ Tư lệnh Quân đoàn 1 và bộ chỉ huy Cố vấn Hoa Kỳ tại Quân khu 1 đệ trình cùng lúc về Sài Gòn khoảng 2 tuần trước ngày tấn công. Một vài ngày sau, tướng Cooksey, cố vấn trưởng Quân đoàn 1 báo cho tôi (trung tướng Trưởng) biết rằng bộ Chỉ huy Viện trợ Quân sự Hoa Kỳ (MACV) đã duyệt xét kế hoạch và đề nghị với tôi tốt hơn hết là nên tiếp tục các cuộc tấn công phá rối và cần cân nhắc dời lại trận phản công vào một ngày khác. Chuyện này đã làm phiền tôi rất nhiều, các binh sĩ của chúng tôi đã náo nức chờ đợi cuộc phản công, tôi đã sẵn sàng và kế hoạch này đã được thiết kế cẩn thận.
Tôi quyết định vào Sài Gòn để tự trình bày với Tổng thống Nguyễn Văn Thiệu, Thủ tướng Trần Thiện Khiêm, đại tướng Cao Văn Viên-tổng tham mưu trưởng, trung tướng Đặng Văn Quang-cố vấn An ninh Quốc gia. Tổng thống lắng nghe và kế đó lấy một cây chì mỡ màu tím, vẽ một mũi tên lên bản đồ của tôi, đề nghị mở một cuộc tấn công phá rối. Thủ tướng Trần Thiện Khiêm cũng đồng ý như thế, ông bình luận về một trận tấn công của quân Pháp vào “dãy phố buồn thiu”. Thất vọng tôi cuốn bản đồ và bay về Huế. (Phụ chú của VB: Ngày 28/7/1953, lực lượng quân đội Pháp mở cuộc hành quân mang tên là Camargue tại vùng duyên hải quận Hải Lăng, tỉnh Quảng Trị, dọc theo hương lộ 555 về phía Đông, nơi được các nhà quân sự và báo chí Việt-Pháp đặt tên là Rue sans joie-phố không có niềm vui, để phá hủy các làng chiến đấu và căn cứ của trung đoàn 95 Việt Minh. Cuộc hành quân kéo dài 7 ngày với kết quả: Pháp có 17 chết, hơn 100 bị thương; Việt Minh (CSVN): 182 chết. Từ năm 1964 đến 1972, cũng tại khu vực này, đã xảy ra nhiều trận giao tranh quyết liệt, các quân sử gia, phóng viên chiến trường Việt Nam và quốc tế, đã gọi địa danh chiến sử này là “Dãy phố buồn thiu”).
Tướng Trưởng kể tiếp: Tôi chán nản chuyện này suốt cả đêm và sáng hôm sau, tôi gọi tướng Quang, nói cho ông ta biết rằng tôi sẽ không đưa ra một kế hoạch nào nữa để trình về Sài Gòn. Nếu Dinh Độc Lập muốn tôi làm bất cứ chuyện gì thì gửi cho thôi một người “diễn dịch” để trình bày tất cả những gì mà Tổng thống và Hội đồng An ninh Quốc gia muốn tôi thi hành và tôi sẽ tuân theo. Khoảng 9 giờ, Tổng thống gọi cho tôi và nói rằng ông rất quan tâm đến kế hoạch của tôi, Tổng thống cảm thấy kế hoạch quá phiêu lưu, nhưng từ chuyện đó Tổng thống muốn tôi trở lại Sài Gòn và giải thích cho ông kế hoạch này một lần nữa. Tôi đã thi hành lệnh Tổng thống vào ngày hôm sau, sau một cuộc thuyết trình bản thảo, Tổng thống chấp thuận kế hoạch.
Lam Sơn 72 bắt đầu vào ngày 28 tháng 6 theo dự định. Cả hai trục tiến quân của Nhảy Dù và Thủy quân Lục chiến đã tiến hành tốt đẹp nhưng chậm hơn so với kế hoạch dự trù. Trong vài ngày đầu, Cộng quân kháng cự vừa phải, ngoại trừ vài trận trụng độ cấp trung đoàn khi các lực lượng Bắc tiến vừa vượt qua các phòng tuyến đầu tiên tại hướng Bắc sông Mỹ Chánh. Tuy nhiên khi Cộng quân rút lui, quân ta tiến đến gần sông Thạch Hãn, Cộng quân bắt đầu phản ứng dữ dội.
Trong ngày 7 tháng 7/1972, các đơn vị Nhảy Dù đầu tiên đã tiến đến gần ngoại thành thị xã Quảng Trị nơi mà anh em Nhảy Dù đã đụng độ dữ dội với quân CSBV đang phòng thủ. Địch quân đã quyết cố thủ và lực lượng của đối phương được sự yểm trợ tập trung bằng nhiều giàn đại pháo và súng cối. Để giải tỏa áp lực đang đè nặng lên các đơn vị Nhảy Dù và để cắt đứt đường tiếp vận cùng trục chuyển quân tiếp ứng của CQ vào thị xã Quảng Trị, tôi ra lệnh cho Sư đoàn Thủy quân Lục chiến cho trực thăng vận 1 tiểu đoàn xuống khu vực trên hương lộ 560, cách thị xã 2 km về hướng Đông Bắc. Tiểu đoàn này đã không thể tiến hành bất cứ một kế hoạch nào, đơn vị đã bị bao vây và chận đánh bởi bộ binh và thiết giáp CSBV. (Tiểu đoàn được giao trọng trách này là tiểu đoàn 1 TQLC, đã tử thủ vị trí này cho đến cuối tháng 8, mặc dù không tiến hành được kế hoạch nhưng tiểu đoàn 1 TQLC đã làm ung thối tuyến tiếp vận của địch quân, cản trở và cầm chân một lực lượng quan trọng của CQ trên lộ trình tiến vào Quảng Trị.
Trong thời gian này, CSBV đã xác định ý đồ quá rõ, đối phương định chiếm giữ thành phố Quảng Trị đến người cuối cùng. Sự cố thủ như vậy đã biến thành phố Quảng Trị trở thành một địa danh nổi tiếng và thu hút sự cảm cộng của công luận trên toàn Việt Nam. Dẫu cho các chuyện này không được kể là mục tiêu ưu tiên, nhưng đã trở thành một biểu tượng và là một cuộc thử thách quan trọng. Cộng quân tiếp tục tăng cường phòng thủ thành phố, nhất quyết tử thủ: các mũi tấn công của QL/VNCH hoàn toàn bị khựng lại.
Vị thế Quân đoàn 1 trong tình huống này là một sự khó khăn, một bên là bị xô đẩy bởi các ý kiến công luận, một bên là đối diện với quyết tâm của địch quân, đang bị một áp lực nặng nề để tìm một lối thoát vừa ý. Sự lượng định cuối cùng của tôi là chúng tôi không thể triệt thoái một lần nữa từ Quảng Trị mà không chấp nhận hoàn toàn thảm bại, chúng tôi chỉ còn một con đường độc nhất là phải tái chiếm lại thành phố này.
Kỳ sau: Tư lệnh Quân đoàn 1 Ngô Quang Trưởng và giai đoạn quyết định của chiến dịch lịch sử Lam Sơn 72.
Gửi ý kiến của bạn
