"When someone goes on a trip, he has something to tell about", goes the German saying.... But they [people] enjoy no less listening to the man who has stayed at home, making an honest living, and who knows the locale tales and traditions. W. Benjamin: Người kể chuyện.
Cả lò nhà mày là Cộng Sản. Ra ngoài đó, liệu liệu mà viết!
[Bà chị cốt cán nói với thằng em phản động].
Trong một lần qua Cali, qua Hoàng Khởi Phong, tôi có dịp gặp Vũ Thư Hiên ở báo Người Việt, và Trần Văn Thuỷ, ở cà phê Factory. Ngồi chung bàn, hình như có trao đổi một cái gật đầu, một nụ cười thay cho một lời chào. Nhưng chưa trò chuyện. Lại càng chưa phỏng vấn.
Phía tôi, không hề có ý định phỏng vấn, và không hề có ý định trả lời phỏng vấn. Tôi vẫn nghĩ, những cuộc gặp tình cờ hay cố ý như vậy, chẳng phải là dịp để mà thố lộ tâm tình. Còn phía “bên kia”, bây giờ nghĩ lại, sau khi đọc một số bài phỏng vấn một số nhân vật hải ngoại trong NĐHB, tôi có ý nghĩ, tôi không thuộc final list, những người được lọc ra để phỏng vấn, có lẽ vậy.
Tôi đã từng được "phía bên kia" phỏng vấn. Và lần đó, thật là tuyệt vời.
Cái người phỏng vấn tôi, hình như rất hiểu tôi. Anh tránh hết mọi câu hỏi có dính dáng tới tình hình chính trị trong và ngoài nước. Những câu hỏi như chưa hề được sửa soạn, nhưng hóa ra là được sửa soạn rất kỹ: Chỉ hỏi về cảm giác của một người hơn một nửa thế kỷ mới trở lại nơi chôn rau cắt rốn của mình. Những câu hỏi nói lên tâm hồn của người hỏi: rất thân thiết, rất thực.Thú nhất, như thể muốn cho tôi được hoàn toàn thoải mái, anh mở đầu cuộc phỏng vấn bằng câu như thế này:
-Tôi đã từng vượt biên!
Tôi nghĩ, những câu hỏi của TVT, với CXH chẳng hạn, cho thấy, anh thua xa người phỏng vấn tôi, lần đó, ở Hà Nội.
Tôi chưa được đọc toàn cuốn sách NĐHB, nhưng qua trích đoạn trên Hợp Lưu.
Nhân đây, cũng đề nghị với Trung tâm William Joiner, "tiền chùa" sao không xây [construct] một trang web cho bàn dân, lưu vong hay không lưu vong, cùng được đọc những "nghiên cứu về tiến trình 'Tái xây dựng diện mạo và quê hương của người Việt ở nước ngoài'" của những tác giả đã từng cộng tác với Trung Tâm"
Bởi vì tôi đã từng làm như vậy, với một tác giả, là Hoàng Ngọc Hiến. Tin Văn là nơi đầu tiên lọc cọc "type" bài viết của ông, và post lên lưới toàn cầu cho bàn dân thiên hạ cùng đọc, trước khi xẩy ra vụ kiện.
[Tôi không hiểu "tác phẩm" của HNH có được "Trung Tâm" cho xb hay là chưa"]
Lại nói chuyện phỏng vấn: tôi là nhà văn "lưu vong, hải ngoại " đầu tiên được báo trong nước phỏng vấn, và sau đó được đưa lên lưới toàn cầu [xin xem Phỏng vấn NQT}
Tui mới là nhà văn hải ngoại được nhà nước ưu đãi!
Lần trở về, của đáng tội, Gấu tui cũng phải tính toán!
Nghĩa là phải trở lại đất bắc trước, gặp ông cậu trước, có gì còn có ông. Sau mới ghé Sài Gòn.
Vả chăng, nếu không gặp lại "một" người [của đất] bắc, chắc gì đã dám trở về!
Nhưng có lẽ phải nói, chuyện trở về nhen nhúm từ khi bắt đầu viết trở lại. Đúng hơn, từ khi giữ mục Tạp Ghi trên tờ Văn Học, của Nguyễn Mộng Giác. Vì viết trở lại, mới quen Ariadne, mới nhận ra sợi chỉ nối một đứa trẻ với cái chuồng giam giữ nó, là Miền Bắc, Hà Nội.
***
Tôi nghĩ, những cuộc gặp gỡ như được ghi lại trong Nếu Đi Hết Biển của TVT, nó ôm đồm quá, tham quá, người đặt câu hỏi thì muốn đặt ra thật nhiều vấn đề, người trả lời thì muốn trả lời, không chỉ cho một người nghe, mà còn muốn cho cả ngoài và nhất là cả trong nước, và nhất là nhà nước, nghe.
Đúng ra, để đi tới được những vấn đề như thế, là phải có những câu hỏi hoặc câu trả lời có vẻ như lạc đề. Nhưng lại theo kiểu "được lời như cởi tấm lòng", thí dụ như câu mở đầu của cái tay phỏng vấn tôi ở Hà Nội. Một câu như thế, thật là cần thiết, theo cái kiểu, "miếng trầu là đầu câu chuyện".
TVT đã không đặt ra cho mình một câu hỏi như thế [có thể chẳng bao giờ ông nghĩ tới vấn đề này cũng nên, có thể ông cho rằng ẩn dụ nếu đi hết biển của ông là đủ nói lên hết rồi, hết tấm lòng của mình rồi]. Cái kiểu hỏi đối với CXH chẳng khác gì một cuộc hỏi cung, về lý lịch. Mà tôi sợ rằng, đây là một" tật xấu" của những người sống quá lâu trong chế độ toàn trị.
Tôi đã từng bị hỏi như vậy, những ngày đầu tiên, khi viết mục Tạp Ghi cho báo Văn Học, của Nguyễn Mộng Giác.
Một bữa, NMG gọi điện thoại cho tôi, hỏi:
-Anh có một ông cậu nào, ở Hà Nội, làm cho Nha Tuyên Huấn Trung Ương, mà đã về hưu không"
-Có, nhưng tôi không biết là ông cậu đã về hưu hay là chưa"
-Có một độc giả gửi thư đến tòa soạn, cho biết, rất thích những bài TG của anh. Còn hỏi giá một năm báo, để mua, gửi về trong nước. Rồi ông ta "tiện thể" hỏi chi tiết trên, về anh.
[còn tiếp]
NQT(tanvien.net)