Hôm 16/4/2001 , Đài Á Châu Tự Do đã phỏng vấn GS Đoàn Viết Hoạt như sau.
RFA: Xin chào giáo sư Đoàn Viết Hoạt. Để mở đầu, xin ông vui lòng cho biết một số công việc gần đây nhất"
ĐVH: Sau thời gian đầu vừa tìm hiểu, vừa thiết lập các liên hệ làm việc với các tổ chức và cộng đồng người Việt hải ngoại, và với quốc tế, bước sang năm 2001, tôi cùng một số anh chị em ở các nơi đang cố gắng cùng nhau tạo dựng một môi trường và các điều kiện thích hợp và thuận lợi để mọïi người, cả trong nước lẫn hải ngoại, có thiện chí và quan tâm tới đất nước có thể cùng nhau làm việc một cách tích cực, có hiệu quả và phù hợp với tình hình mới. Chúng tôi vừa từ Florida State University trở về sau khi thăm trường cũ,ø nói truyện trong buổi lễ khai trương Trung Tâm Phát huy Nhân Quyền của FSU, trao đổi về chương trình Việt Nam của trường và gặp gỡ một số sinh viên VN đang theo học tại trường. Ngày 2/4 này tôi sẽ lên đường đi Đông Aâu trong hai tuần lễ, để tham dự Đại Hội phim ảnh nhân quyền quốc tế tại Praha, Tịệp Khắc, do TT Havel va bà Cao Uûy Nhân Quyền LHQ, Mary Robinson, bảo trợ. Nhân dịp này tôi sẽ gặp gỡ và làm việc với những người dân chủ VN tại Ba Lan, Tiệp và Đức. Ngày 24/4 này tôi sẽ cùng Trung Tâm Phát Huy Xã Hội Dân Sự Đông Nam Á của trường Luật Khoa thuộc Đai Học Công Giáo Hoa Kỳ tổ chức một buổi hội thảo về Hiệp Ước Thương Mại Mỹ-Việt. Trong những tháng tới tôi sẽ tiếp tục có những cuộc gặp gỡ và làm việc nhu thế ở khắp nơi có cộng đồng người Việt để chuẩn bị cho giai đoạn biến chuyển sắp tới ở trong nước.
RFA: Giáo sư nghĩ thế nào về cộng đồng người Việt hải ngoại và về tình hình trong nước hiện nay"
ĐVH: Trải qua 25 năm cộng đồng người Việt hải ngoại giớ đây đang bước vào giai đoạn trưởng thành hơn, vững vàng hơn, vừa hội nhập vào cộng đồng thế giới, vừa cố gáng duy trì bản sắc dân tộc, lại vừa không ngừng tìm cách tác động vào tình hình trong nước. Cộng đồng chúng ta có một tiềm năng to lớn, cả nhân lực lẫn tài lực. Tiềm năng này chỉ phát huy có hiệu quả vào việc đem lại tự do và phồn vinh cho đất nứơc nếu chúng ta đáp ứng đúng được nguyện vọng của đại đa số nhân dân trong nước và phối hợp nhịp nhàng được với chiều hướng phát triển của thế giới. Gần đây tôi thấy trong các cộng đồng đang có nhiều biến chuyển thuận lợi hơn theo chiều hương này. Tuy nhiên tình hình trong nước cũng như thế giới đang biến chuyển ngày một rộng lớn hơn và nhanh hơn, người Việt hải ngoại chúng ta cần nhanh chóng thay đổi cho phù hợp hơn và có hiệu quả hơn.
RFA: Theo giáo sư chúng ta phải làm gì để những sinh hoạt của cộng đồng người Việt hải ngoại có được tác dụng tích cực và hữu hiệu vào tình hình trong nước"
ĐVH: Cộng đồng người Việt hải ngoại có một thái độ chính trị rõ rệt: đó là không chấp nhận chế độ công sản. Nhưng để thái độ này tác động có hiệu quả vào tình hình trong nước chúng ta cần hiểu rõ thực tế trong nước hơn. Tôi cho rằng đa số nhân dân trong nước hiện nay cũng không chấp nhận chế độ cộng sản. Nhưng đa số người dân thầm lặng trong nước thể hiện thái độ này qua cuộc sống bình thường hàng ngày của họ. Họ đang âm thầm nhưng quyết liệt tự chủ động lấy đời sống của họ không cần, và nhiều khi, nếu có thể được, bất chấp giới cầm quyền. Đang có một hiên tượng cộng sinh giữa một bên là một xã hội mới của dân và do chính người dân (mà đa số là rất trẻ) đang tự động tự phát hình thành, ngày càng mở rộng sức mạnh trong các lãnh vực kinh tế và trong cả lãnh vực tinh thần, văn hóa, giáo dục; và một bên là cơ cấu quyền lực của một thiểu số lãnh đạo mà phạm vi tác động dù còn mạnh, nhưng ngày càng bị thu hẹp lại trong lãnh vực an ninh chính trị. Ở hải ngoại tôi cũng thấy đa số người Việt thầm lặng cũng đang thường xuyên liên hệ, kết hợp và tiếp tay với người dân trong nước bất chấp giới cầm quyền. Tôi cho rằng, cùng với việc hội nhập vào xu thế chung của thế giới, sự kết hợp giữa người Việt hải ngoại với người dân trong nước sẽ giúp cho người dân trong nước có thêm sức mạnh làm suy yếu và cô lập thiểu số ban lãnh đạo đang cầm quyền. Kết quả là xây dựng được nền tảng cho một xã hội dân sự dân chủ, cởi mở, tự do, thông lưu trong nước với quốc tế. Để làm được việc này chúng ta cần có một tầm nhìn và môt môi sinh chính trị thích hợp với một nước Việt Nam trong bối cảnh của thế kỷ 21.
RFA: Giáo sư vừa nhắc tới Tầm Nhìn mới về Việt Nam trong thếá kỷ 21. Giáo sư có thể cho thính gỉa của đài Á Châu Tự Do biết đôi chút về Tầm Nhìn này không"
ĐVH: Thế kỷ 21 đang mở ra cho dân tộc chúng ta những cơ hội và điều kiện phát triển chưa từng có. Nhân dân ta lại có tiềm năng to lớn, cả vật thể lẫn tinh thần. Hãy nhìn người nông dân của chúng ta xem, chỉ vài năm sau khi lấy lại được quyền sử dụng ruộng đất họ đã tạo ra lúa gạo nhiều như thế nào. Aáy là chưa được giúp đỡ tích cực và có hiệu quả và vẫn còn chịu bao cảnh bất công áp bức. Hay như thanh thiếu niên của chúng ta, khi có cơ hội du học họ học giỏi không thua kém bất cứ thanh niên nước nào. Tiềm năng như thế nhưng không phát huy được chỉ vì cơ chế và chính sách khô cứng lỗi thời hiện nay. Nước Việt chúng ta không thể tiến vào thể kỷ 21 bằng một con đường chật hẹp như hiện nay. Đặc biệt sẽ khonâg thể giải quyết bế tắc hiện nay nếu không đặt đời sống và quyền lợi của người dân lên trên hết. Có thể nói giản dị là: đường lối nào, chính thể nào không đem lại no ấm và hạnh phúc cho người dân thì không thể là đường lối và chính thể cho Việt Nam và được quốc dân ủng hộ. Còn nếu nói về lý luận thì bế tắc hiện nay là bế tắc chung của cả dân tộc. Ở ngưỡng cửa của thế kỷ 21, dân tộc ta vừa phải rũ bỏ những thói quen và cơ chế lỗi thời, yếu kém trì trệõ, lại vừa phải thích nghi với những điều kiện và môi trường phát triển mang tính toàn cầu hoàn toàn mới lạ. Và chúng ta lại phải làm việc đó trong bối cảnh tâm lý còn nhiều hận thù, nghi kỵ và chia rẽ. Trong khi đó thì môt cộng đồng nhân loại toàn cầu đa chủng tộc, đa văn hóa đang hình thành trong đó vận mệnh mỗi dân tộc gắn liền với vận mệnh chung của toàn thể nhân loại. Trong bối cảnh đnhư thế đất nước ta cần một giải pháp mà tôi tạm gọi là gỉải pháp toàn bộ mà trước hết là giải pháp toàn dân, vì người dân chứ không vì người cầm quyền, mở đường cho mọi người Việt mọi thành phần dân tộc phát triển cả về tinh thần lẫn vật chất. Đất nước ta cần một giải pháp trong đó gồm có một nền kinh tế thị trường, một môi trường văn hóa giáo dục tự do, và một chính thể dân chủ. Và sau cùng, đây cũng phải là một giải pháp toàn cầu. Nước ta phải mở cửa hội nhập thế giới tiếp thu tiến bộ của toàn thể nhân loại làm tiến bộ của mình mới phát triển nhanh chóng được. Người Việt hiện sống và làm việc trên khắp thế giới. Cần có cái nhìn toàn cầu về VN, cần thông lưu được VN với thế giới, thông lưu hải ngoại với trong nước mới giải quyết được bế tắc hiện nay. Có một cái nhìn toàn cấu về VN là đã có thể khai thông được đến một nửa cái bế tắc hiện nay của nước ta rồi.
RFA: Trong Tầm Nhìn mới này, giáo sư vừa phác họa một số phương thức nhằm khai thông bế tắc Việt Nam. Theo giáo sư thì mức độ khả thi của cái nhìn đó ra sao khi đối chiếu với tình cảnh hiện thời ở trong nước, cũng như ngoài nước.
ĐVH: Tôi thấy trong nước và ngoài nước đều đang biến đổi rất nhiều so với ngay cả 5 năm trước đây mà thôi. Trong nước thì người dân hễ có cơ hội là cứ tiến lên bất chấp giới cầm quyền, còn ngoài nước thì đang tràn vào trong nước đem theo cả tấm lòng, tiền bạc, hiểu biết, khả năng của mình về tăng cường sức mạnh cho bà con mình ở trong nước để họ ngày càng có khả năng chủ động hơn được cuộc sống của mình. Và kết quả là dù nhà cầm quyền còn tồn tại, nhưng đang bị co cụm lại, bị người dân lấn lướt trên mọi lãnh vực, nhất là trên các lãnh vực kinh tế, giáo dục, văn học nghệ thuật, tôn giáo, tín ngưỡng. Cộng sản thực ra chỉ còn là hình thức. Thực chất bây giờ là “đỏ vỏ xanh lòng” rồi. Những yếu tố phi cộng sản, những yếu tố dân tộc và nhân bản đang hồi sinh trong mọi mặt đời sống xã hội thường ngày của người dân, kể cả của đa số những đảng viên công sản. Ban lãnh đạo đảng cứ nói, dân cứ làm; đảng cứ cầm quyền, dân cứ sống. Đó là thực tế hiện nay ở trong nước. Tầm Nhìn mới chính từ đó mà có thể nẩy nở được. Thực tế đó đang tạo ra môi trường và điều kiện khả thi cho giải pháp mới, giải pháp toàn bộ. Miễn là chúng ta đừng áp đặt quan điểm chính trị riêng tư lên người dân, đừng tự hạn chế mình trong những khung nhìn duy chính trị ám ảnh bởi quá khứ, và nhất là đừng bao giớ quên đatë quyền lợi và đời sống thực tế của người dân lên trên hết. Đứng trên lập trường dân tộc, mở rộng tầm nhìn ra thế giới,ø bám chân vững chắc trên nguyện vọng và đời sống của người dân, theo tôi đó là những yếu tố theo tôi sẽ giúp cho những ước nguyện và toan tính xa dài của chúng ta có thể thực thi được.
RFA: Đảng CSVN đang chuẩn bị cho Đại Hội đảng lần thứ IX. Giáo sư có nhận định gì về Đại Hội này" Liệu sẽ có những thay đổi quan trọng nào không"
ĐVH: Tôi có nghiên cứu kỹ bản dự thảo báo cáo chính trị của đảng cộng sản. Tôi chưa nhìn thấy có dấu hiệu thay đổi quan trọng và căn bản nào, dù là có thể có những thay đổi về nhân sự. Không thật sự chấp nhận kinh tế thị trường thì không thể ra khỏi tình trạng nghèo nàn lạc hậu hiện nay được. Nhưng để kinh tế thị trường phát triển xã hội cần cởi mở, văn hóa giáo dục, thông tin cần được tự do. Luật pháp cần công minh, áp dụng cho mọi người kể cả người lãnh đạo dù cao cấp tới đâu. Mà muốn thế thì phải thật sự dân chủ, chính quyền không thể tiền chế và quyết định bởi bất cứ một đảng nào dù là đảng mạnh nhất. Có nghĩa là phải chấp nhận một nền dân chủ đa nguyên hay đa đảng chứ không thể độc quyền như hiện nay được nữa. Kinh tế thị trường phải đi liền với thể chế chính trị dân chủ. Tôi không thấy có thay đổi như thế trong Đại hội IX của đảng CS. Mà thực ra chính ban lãnh đạo đảng công sản cũng đang bị bé tắc về đường hướng, về chính cái mà họ gọi là “định hướng xã hội chủ nghĩa”. Chính họ đang bị mất bánh lái, nên dân tộc cũng vì họ mà đang bị chao đảo. Bất ổn định không phải chỉ là nỗi lo sợ mà đang trở thành hiện thực, mà sự bất ổn lớn nhất chính là bất ổn trong cái đường lối của ban lãnh đạo đảng cộng sản, trong tình tranïg tiến thối lưỡng nan của họ. Đất nước không còn thể trông chờ ở ban lãnh đạo đảng cộng sản được nữa, vì chính họ cũng không biết rõ họ sẽ đưa đất nước đi tới đâu. Bỏ cộng sản thì không còn lý do gì để độc quyền ngồi ở ghế lãnh đạo, mà thực thi kinh tế thị trường và mở cửa với thế giới dân chủ tự do thì làm sao còn giữ cộng sản được nữa. Cho nên theo tôi, những người Việt muốn xây dựng một nước Việt tự do và phồn vinh cần phải chủ động cùng toàn dân chuẩn bị môi trường và điều kiện để nhanh chóng đưa đất nước ra khỏi tình trạng bế tắc này.
Hoa Thịnh Đốn, 16/4/2001
Gửi ý kiến của bạn
