Trải Qua Ba Đời Tổng Giám Mục, Từ 1961 Tới 2000
Trong hai ngày 28 và 29-6-2000 sắp đến, Tổng Giáo Phận Huế sẽ Thánh Hiến Nhà Thờ Chính Tòa Phủ Cam nhân dịp kỷ niệm 150 năm ngày thành lập Giáo Phận Huế, tách rời khỏi Giáo Phận Đàng Trong. Trải qua 3 đời Giám Mục từ Đức Tổng Giám Mục Ngô Đình Thục đến Đức Tổng Giám Mục Nguyễn Kim Điền và Đức Tổng Giám Mục Nguyễn Như Thể, gần 40 năm Nhà Thờ Chính Tòa Phủ Cam mới hoàn thành! Thật là một chuyện hy hữu trong thế giới ngày nay khi mà kỹ thuật xây dựng của những thập niên cuối thế kỷ XX đã đến trình độ cao tốc hoàn hảo!
Nhà Thờ Chính Tòa Phủ Cam được xây cất từ thời Đức Giám Mục Eugène Marie Allys (Đức Cha Lý, 1908-1931). Ngày 8-12-1960, Đức Thánh Cha Gioan XXIII ban sắc lệnh nâng Giáo Phận Huế lên hàng Tổng Giáo Phận và Đức Tổng Giám Mục Phêrô Martinô Ngô Đình Thục từ Vĩnh Long về nhận chức Tổng Giám Mục Huế (12-4- 1961) thì sau đó đã phá hủy toàn bộ nhà thờ Phủ Cam cũ và khởi công xây cất Nhà Thờ Chính Tòa mới với đồ án do Kiến Trúc Sư Ngô Viết Thụ thực hiện.
Trong khi việc xây dựng đang tiến hành thì xảy ra cuộc đảo chánh ngày 1-11-1963, Tổng Thống Ngô Đình Diệm bị sát hại và Đức Tổng Giám Mục Ngô Đình Thục lúc đó đang họp Công Đồng tại Roma, vì hoàn cảnh chính trị, không trở về Việt Nam nữa. Sau đó, Tòa Thánh đã cử Đức Cha Philippe Nguyễn Kim Điền từ Cần Thơ ra Huế làm Tổng Giám Mục Giám Quản TGP Huế. Năm 1968, Đức Tổng Giám Mục Ngô Đình Thục từ chức TGM Huế và Đức TGM Nguyễn Kim Điền chính thức làm Tổng Giám Mục Huế.
Trong Tết Mậu Thân 1968, bom đạn đã làm hư hại phần lớn công trình kiến thiết nhà thờ này và việc xây dựng đã gặp nhiều trở ngại mãi cho đến 1975 vẫn chưa hoàn thành.
Sau ngày 30-4-1975, do hoàn cảnh đất nước, mọi công tác tại đây phải tạm ngưng.
Để kịp Thánh Hiến Nhà Thờ Chính Tòa vào dịp kỷ niệm 150 năm thành lập Giáo Phận Huế, Đức Tổng Giám Mục Stêphanô Nguyễn Như Thể, bằng đủ mọi cách phải hoàn thành các trang trí bên trong nhà thờ và hai tháp chuông trước tiền đường.
Công trình xây cất đã hoàn tất 100% vào tháng 5-2000 và sẽ Thánh Hiến vào dịp Lễ Hai Thánh Phêrô và Phaolô 28 và 29-6-2000 sắp đến.
Tại Hải Ngoại, Hội Bảo Trợ Giáo Phận Huế sẽ tổ chức tại Trung Tâm Công Giáo VN/GP Orange vào ngày 6-8-2000 Lễ Kính Đức Mẹ La Vang (nằm trong tuần lễ Đức Mẹ Hồn Và Xác Lên Trời) và kỷ niệm 150 năm thành lập Giáo Phận Huế. Thánh Lễ sẽ do các Đấng thuộc Giáo Phận Huế đang phục vụ Giáo Hội tại Hải Ngoại đồng tế, có phép lành Tòa Thánh và Ơn Toàn Xá đặc biệt dành cho những ai tham dự lễ này. Xin mời anh chị em giáo hữu đến thật đông đủ.
Ngày 8 tháng 6 cũng là ngày giỗ thứ 12 của Đức Tổng Giám Mục Philippê Nguyễn Kim Điền và ngày 19-6 kỷ niệm 12 năm 117 vị Tử Đạo VN được Đức Thánh Cha Gioan Phaolô II tôn phong lên bậc hiển thánh.
Nhân dịp nầy, chúng tôi xin giới thiệu với độc giả bài viết sau đây của Ông Nguyễn Quang Tuyến (Littleton, CO) về Đức Tổng Giám Mục Nguyễn Kim Điền để mọi người hiểu biết thêm về “một vị tử đạo trong thời đại ngày nay”. Bài viết như sau.
Kỷ Niệm 12 Năm Phong Thánh 117 Vị Tử Đạo Vn, Tưởng Nhớ Đức TGM Nguyễn Kim Điền Nhân Ngày Giỗ Thứ 12 Của Ngài
Người viết: Nguyễn Quang Tuyến (Littleton, CO)
Khi còn ở ngoài Bắc, phần đông chỉ quen thuộc tên gọi của các dòng như: Đa Minh, Phanxicô, Chúa Cứu Thế. Khổ tu: Phước Sơn, Châu Sơn, v.v... Dòng nữ như: Dòng Kín, Vincent de Paul, Đa Minh, Mến Thánh Giá v.v... Khi đã di cư vào miền Nam thấy xuất hiện nhiều tên Dòng mới như: Tiểu Đệ (dòng nam - Faucauld), Tiểu Muội (dòng nữ). Cũng vì có nhiều hội dòng như vậy cũng như nhiều tu hội đời nên Giáo Hội miền Nam rất sinh động và hưng thịnh trong vòng 20 năm, trước khi xảy ra cuộc “tháo chạy” ra nước ngoài.
DÒNG TIỂU ĐỆ CHÚA GIÊSU (Charles de Faucauld)
Kể từ năm 1959, chúng tôi cư ngụ tại đường Phan Đình Phùng và Nguyễn Thiện Thuật (Chợ Bàn Cờ-Saigon) phía dưới đường Cao Thắng, hoạt động tại Giáo Họ Bàn Cờ (huyện Sĩ-nhà thờ lầu). Phía trên đường Cao Thắng tới Lê Văn Duyệt (chợ Vườn Chuối), vẫn nghe thấy có các Linh Mục, tu sĩ (dòng Tiểu Đệ) và các “Sơ” (thuộc Tiểu Muội), thuê nhà riêng để sinh hoạt cho mỗi giới. Thường ngày vẫn đi giúp việc cho các tư nhân và xí nghiệp để sinh sống, đồng thời tạo thêm phương tiện cho các môi trường truyền giáo. Trong số các Cha, thầy chúng tôi được biết không rõ lắm là có một Linh Mục ngày nào cũng đi đạp “xích lô”, nhưng diện mạo rất đẹp người, tối về lại có giờ Thánh Lễ, kinh nguyện chung cho cả hai ngành.
LINH MỤC ĐẠP XÍCH LÔ ĐÓ LÀ AI"
Lần đầu tiên chúng tôi được ông Đinh Minh Ngọc, Hội Trưởng Hội Cựu Tu Sĩ mời dự đại hội của các cựu tu sĩ. Xin mở ngoặc - Ông Đinh Minh Ngọc là chủ cơ sở của Tòa Báo Xây Dựng, sau này đã biến thành “Giáo Xứ Xây Dựng” do Linh Mục Nguyễn Quang Lãm (ký giả Thiên Hổ) coi sóc (trụ trì tại đường Thánh Mẫu, Chí Hòa).
Buổi đại hội được tổ chức tại hội trường Taberd (dòng các Sư Huynh La San). Trước giờ khai mạc đã có đông đủ các thành viên đến dự. Trên những hàng ghế dành cho các quan khách và số đông các Cha được mời, phần đông là các Cha Bùi Chu. Trong số các Cha có một vị không mặc áo chùng thâm hay “bộ clergé” gì cả, nhưng mặc chiếc sơ mi mầu “cháo lòng”, quần kaki đã cũ và chân đi xăng đan. Chúng tôi tò mò hỏi thăm mới hay đó là Cha Nguyễn Kim Điền, người Anh Cả thuộc Dòng Tiểu Đệ - Chi Việt nam.
Đến phần góp ý kiến, xướng ngôn viên đã mời Cha Điền lên phát biểu cảm tưởng. Phải thú thật rằng ngay những phút đầu mới nghe giọng nói của Cha ai cũng hơi muốn “buồn ngủ”, vì giọng nói chậm rãi, trầm buồn và không mấy hoạt bát. Nhưng, dần dần chính giọng nói hơi buồn lúc đầu đã trở nên sinh động lạ thường. Dần dà ngài tả đến những giờ hoạt động truyền giáo tại Giáo Phận Cần Thơ. Chỉ có một mình ngài và người chở chiếc ghe nhỏ mon men trên sông rạch ngoằn ngoèo đến khắp nơi hang cùng ngõ hẻm, để thăm dân cho biết sự tình và rao giảng Tin Mừng cho những người chưa biết Chúa.
Cha vừa dứt lời thì những tràng pháo tay vang dội cả hội trường, hội trường tự nhiên bừng sáng với những ý định truyền giáo, đã tạo thêm cho những người cựu tu sĩ hiện diện hôm nay, tự nghĩ đến hoàn cảnh đời sống hiện tại, dù còn là những tu sĩ đang rao giảng Nước Chúa hay đã khoác chiếc áo “bố đời”, cũng cố tìm những phương cách... mở mang Nước Cháu, để bù lại những ngày tháng đã bước theo Chúa.
CHA PHILIPPÊ NGUYEÃN KIM ĐIỀN ĐƯỢC THĂNG CHỨC GIÁM MỤC
Vì những tăng trưởng lớn mạnh của Giáo Hội Công Giáo Miền Nam Việt Nam, ngày 24 tháng 11 năm 1960, Đức Thánh Cha Gioan XXIII đã ban hành Tông Hiến Venerabilium Nostrotrum thành lập hàng Giáo Phẩm Việt Nam. Từ đây Giáo Hội Mẹ Việt Nam gồm thành ba Giáo Tỉnh và 17 Giáo Phận hiện tại đều trực thuộc Thánh Bộ Truyền Giáo Roma. Đồng thời Tòa Thánh cũng thành lập mấy Giáo Phận mới như Long Xuyên, Mỹ Tho, Đà lạt, và cùng thăng chức một số Tân Giám Mục trong đó có Cha Philippê Nguyễn Kim Điền, lễ phong chức Giám Mục tập thể được tổ chức ngay tại vườn hoa cuối Vương Cung Thánh Đường Nữ Vương Hòa Bình Saigon, mặt tiền khán đài được hướng thẳng ra đường Tự Do.
Sau khi thăng chức Giám Mục, Đức Cha Điền đã trọng nhậm Giáo Phận Cần Thơ thay thế Đức Cha Nguyễn Văn Bình được cử làm Tổng Giám Mục Giáo Tỉnh Saigon thay thế Đức Cha Simon Hòa Nguyễn Văn Hiền được cử làm Giám Mục Giáo Phận Đà Lạt. Sau năm 1963, Đức Cha Nguyễn Kim Điền được thăng chức Tổng Giám Mục và được cử làm Giám Quản Tổng Giáo Phận Huế thay thế Đức Tổng Giám Mục Phêrô Martinô Ngô Đình Thục đã xuất ngoại đi họp Công Đồng và ở lại Roma vì tình hình chính trị tại Việt Nam Cộng Hòa sau vụ Tổng Thống Ngô Đình Diệm bị thảm sát ngày 2-11-1963.
HỌA VÔ ĐƠN CHÍ
”...Trong 5 năm trọng nhậm Tổng Giáo Phận Huế, thánh giá đầu tiên mà Chúa gởi đến cho ngài là biến cố Tết Mậu Thân, gây nên cho TGP Huế biết bao cảnh tang tóc đau thương. Nhưng là một phần tử của Dòng Tiểu Đệ, theo chân Anh Cả Charles de Faucauld, Đức Tổng đã rất mực khôn ngoan và sáng suốt để lèo lái con thuyền Giáo Phận qua những cơn lốc và các làn sóng ngầm tiếp dần sau này... Đối với Nhà Nước Cộng Sản lúc bấy giờ, các hàng ngũ lãnh đạo tôn giáo vẫn là một cái gai đâm vào sườn đảng, đường lối căn bản của các đạo giáo vẫn là mọi đại họa cho tập đoàn phi nhân phản dân tộc của chúng. Riêng Giáo Hội Công Giáo Việt Nam bị chúng chiếu cố rất kỹ và tìm mọi cách để phân hóa các cấp điều khiển Giáo Hội. Sau tháng 4-1975, các Giám Mục Việt Nam được Tòa Thánh ban cho đặc quyền củng cố hàng ngũ hầu cứu nguy Giáo Hội.
“Ngày 27-09-1975, ở Huế, Đức Tổng Giám Mục Nguyễn Kim Điền đã chọn Linh Mục Nguyễn Như Thể để tấn phong làm Giám Mục Phó với quyền kế vị. Đức Tân Giám Mục nhãn hiệu Tòa Tipasa di Mauritania. Mấy năm đầu đối với Đức Tổng Điền kể như mọi sự sẽ êm xuôi, nhưng sau khi “Ủy Ban Đoàn Kết Công Giáo Yêu Nước Việt Nam” ra đời bắt đầu gây chia rẽ nội bộ Công Giáo, nhất là sau khi Đức TGM Điền treo chén (ipso facto) một Linh Mục thuộc Giáo Phận Huế đã không vâng lời ngài cứ đi họp đại hội của Ủy Ban tại Hà Nội, chính quyền Bình Trị Thiên đã theo sát tình hình tìm cơ hội hạ độc thủ. Đối tượng của chúng là Đức TGM Điền, hằng ngày “được ra làm việc” tại sở Công An Bình Trị Thiên, sáng đi chiều về, ròng rã mấy tháng trời. Trước khi ra tay, chúng tìm cách triệt hạ Đức Tổng Phó, ép buộc Đức Cha Thể phải xin từ nhiệm. Ngài đã phải đệ đơn xin Tòa Thánh cho giải nhiệm chức vụ, trước áp lực của Nhà Nước. Tòa Thánh đã chấp nhận đơn xin từ nhiệm của Đức Tổng Phó Nguyễn Như Thể và ngài chỉ còn là một vị Giám Mục nghỉ hưu tại Tòa TGM Huế mà thôi.
“Cô lập xong Đức Tổng Điền, Cộng Sản bèn lợi dụng vụ nữ tu Trương Thị Lý bị bắt quả tang mang những thư luân lưu của ngài chuyển vào Sàigon cho Cộng Đồng Mến Thánh Giá, để đặt Đức Tổng Điền vào cái thế “cá nằm trên thớt”. Trong sự căng thẳng của tình thế, ngài lâm trọng bệnh phải vào điều trị tại Bệnh Viện Huế, rồi được chính quyền cho di chuyển vào Sàigòn chữa trị tại bệnh viện Chợ Rẫy, Chợ Lớn.
“PHÚC TRÙNG LAI” NHƯNG “BẤT PHÙNG THỜI”
”...Trong khi đó Hội Đồng Giám Mục Việt Nam liên lạc xin với Tòa Thánh cho ngài sang Roma điều trị. Tòa Thánh chấp thuận ngay và gởi điện tín “hỏa tốc” về Việt Nam, nhưng chỉ một tiếng đồng hồ sau khi được tin vui này, Đức TGM Điền đã thành người thiên cổ. Ngài mất vào ngày Thứ Bảy 8-6-1988, mười hôm trước ngày Phong Thánh 117 Vị Tử Đạo VN. Bao nhiêu nghi vấn đã được đặt ra sau cái tang đau dớn này của Tổng Giáo Phận Huế-Chiều trong Thánh Lễ lần thứ hai tại Thánh Đường Giáng Sinh thuộc Giáo Hội Công Giáo cai quản, Đức Ông Lê Xuân Thượng chủ tế, Cha Nguyễn Thanh Long đã loan báo với đoàn Hành Hương Phong Thánh tin Đức Tổng Giám Mục Nguyễn Kim Điền qua đời tại Sàigon. Thánh lễ tối này đã được chuyển thành Thánh Lễ Phát Tang cầu cho linh hồn Đức Cố Tổng Giám Mục Philippê Nguyễn Kim Điền!!!
“Âm mưu thâm độc của Chính quyền Cộng Sản nói chung và Ủy Ban Nhân Dân Bình Trị Thiên nói riêng, cùng một lúc đã hạ được hai vị chủ chiên của Tổng Giáo Phận Huế, chúng “mở cờ trong bụng” và ăn mừng lớn. Người Việt chúng ta thường nói “Đã chết thì cho chết luôn”, nên sau khi Cộng Sản cho ông Tổng đi luôn, thì chúng cũng không cho ông Phó quay trở lại thay thế điều khiển Giáo Phận Huế nữa...” (Trích trong bài “Một vì sao hôm tái chiếu sáng” (Viết về Đức TGM Thể) của Nguyễn Quang Tuyến - Dân Chúa tháng 10, 1994- tr.47, 48 và 49. Nguyễn Lý-Tưởng TTK Nguyệt San Hiệp Nhất có hiệu đính và bổ túc những chỗ sai sót nhầm lẫn của tác giả trong bài này trước khi đăng vào Hiệp Nhất số 90 tháng 6-2000).
GIÁO HỘI MẸ VIỆT NAM - MỪNG BA NĂM NGÀY TÔN PHONG YỂN THÁNH
Theo đề bài thơ trên đăng trong Thông Tin Giáo Xứ Nữ Vương Tử Đạo Việt Nam tại Denver, chúng tôi đã viết:
....
Giáo Tỉnh Huế với cố đô Thành Nội
Tổng Giám Mục Phi-lip Nguyễn Kim Điền
Vì Đạo Chúa đã hết sức trung kiên
Chưa tử đạo nhưng “đã chết vì Đạo”
Quang Tuyến (1991)
Trong bài “Thương Nhớ Hình hài Mẹ Việt Nam”, chúng tôi đã ghi:
...
Thánh đường Phủ Cam chiếu sáng rạng ngời
Nguyễn Kim Điền chủ chiên ôi kính nhớ. ...
Quang Tuyến (1992)
Sau năm 1975, Đức Cha Điền được nhiều người nghe danh biết tiếng với thái độ cứng rắn của một vị chủ chiên đã kịch liệt chống đối chính quyền Cộng Sản Việt Nam. Cùng với sự chống đối mãnh liệt của ngài, nhà cầm quyền Cộng Sản đã có những điểm rất căng thẳng với Linh Mục, tu sĩ và giáo dân Giáo Phận Huế. Riêng với ngài, Cộng Sản Việt Nam đã dùng nhiều biện pháp trả đũa mạnh mẽ như:
- Cho Công An thường xuyên theo dõi và canh chứng các lối ra vào của Tòa TGM Huế cũng như theo dõi nội dung các bài giảng của Ngài trong Thánh Lễ.
- Không cho ngài tham dự các phiên họp của Hội Đồng Giám Mục Việt Nam.
- Không cho ngài đi Roma triều yết Đức Giáo Hoàng và viếng mộ hai Thánh Tông Đồ Phêrô và Phaolô.
- Là Tổng Giám Mục của TGP Huế gồm thành phố Huế và ba tỉnh Thừa Thiên, Quảng Trị, Quảng Bình, ngài đã bị cấm không được ra khỏi thành phố Huế mà không có phép.
- Gây khó khăn tối đa trong việc thuyên chuyển nhiệm sở các Cha Sở. Bắt bớ giam cầm các Linh Mục thân tín của Tòa Tổng Giám Mục.
- Các cơ sở của Giáo Phận Huế như Tòa Giám Mục, Đại Chủng Viện, Nhà Chung, các Dòng Tu v.v.... đều bị phong tỏa và lục soát.
Như đã kể ở đoạn trên, Đức TGM Nguyễn Kim Điền vốn bị bệnh tim và huyết áp. Qua nhiều tháng ngày đương đầu với chính quyền Cộng Sản, Đức Tổng phát bệnh nặng. Sau khi vào bệnh viện Huế chữa trị không mấy khả quan, ngài đã được chính quyền Bình Trị Thiên cho di chuyển vào Sàigon tại bệnh viện Chợ Rẫy để trị bệnh, nhưng ngài đã qua đời như đã tả ở phần trên.
Thi hài của Đức Tổng Điền được quàn tại Tòa Tổng Giám Mục Sàigon (thời Đức TGM Bình) trong hai ngày rồi đã được di chuyển bằng đường bộ ra Huế. Linh cữu ngài được quàn tại Tòa TGM Huế suốt từ tối 12 tháng 6 đến chiều 13 tháng 6, đoạn linh cữu được chuyển qua Nhà Thờ Chính Tòa Phủ Cam với sự đồng tế của rất đông Giám Mục (Miền Nam và Miền Bắc). Toàn thể các Linh Mục Giáo Phận Huế cũng như các Linh Mục từ các nơi đến, sau đó thi hài ngài được an táng trong Nhà Thờ Chính Tòa.
Đức Tổng Giám Mục Philippê Nguyễn Kim Điền mất đi, Giáo Hội Việt Nam đã thiếu vắng một Giám Mục lỗi lạc, một vị chủ chăn gương mẫu, đất nước đã thiếu đi một công dân quả cảm, một tấm gương sáng chói chống độc tài Cộng Sản. Hội Đồng Giám Mục Việt nam đã mất một vị Trưởng Hội Thừa Sai Việt Nam để truyền giáo cho các quốc gia lân cận như: Lào, Cao Miên, Thái Lan và các địa phận trong vùng Á Châu.
Được tin Đức Tổng Giám Mục Điền qua đời, ngày 10-6-1988, trong điện văn phân ưu với Giáo Phận Huế, Đức Thánh Cha Gioan Phaolô II đã ban tặng ngài danh vị “Grand Figure d’Evêque”. Cũng như trong năm 1980 trong dịp một số Giám Mục Việt Nam sang Roma viếng mộ hai thánh Tông đồ Phêrô và Phaolô và yết kiến Đức Thánh Cha, Đức Thánh Cha đã nồng nhiệt gọi ngài là “Vaillant Confrère”, nhân dịp Ngân Khánh Giám Mục của ngài (1960-1985).
Gửi ý kiến của bạn
