Thụy Mân
Nước Mỹ rộng lớn, muôn mặt, một người dù rất có ý chí học hỏi, vẫn không thể nào biết được tường tận tất cả mọi vấn đề xã hội. Chỉ khi nào có dịp trải qua, bắt buộc phải tìm hiểu, người ta mới có thêm kiến thức về lĩnh vực đó. Tôi cũng chẳng rành hơn ai về chủ đề định nói, chỉ vì đi theo tìm hiểu lúc hai cháu ở nhà chuẩn bị vào Đại học, cho nên biết được gì thì cứ kể ra đây cho quý vị độc giả biết thêm.
Để có thể được những trường Đại học tốt nhận mình vào học, một học sinh Trung học đã phải chuẩn bị cho mình rất nhiều mặt: một kết quả học tập với điểm số cao (điểm trung bình của tất cả 8 học kỳ ở bậc Trung học bao gồm 4 lớp: Freshman (lớp 9), Sophomore (lớp 10), Junior (lớp 11), và Senior (lớp 12)), một kết quả tốt của kỳ thi SAT; một thành tích hoạt động nhiều mặt trong trường: văn nghệ, thể thao, hội đoàn, và các công việc tình nguyện.
Mục đích các em phải chứng tỏ cho các trường Đại học mình sẽ nộp đơn xin học không những mình là người có khả năng học hành, mà còn là một thanh niên phát triển toàn diện, và biết quan tâm đến xã hội.
Gần như mỗi trường Trung học ở Mỹ đều có một trong hai chương trình AP (Advanced Placement) hoặc IB (International Baccalaureate) cho học sinh. Cả hai chương trình AP và IB đều có đặc điểm chung là dành cho các em học sinh khá, giỏi, cung cấp những lớp học, chương trình học ở mức độ College, tạo điều kiện cho các em này phát triển được khả năng học hành của mình.
Phương hướng và mục tiêu của từng chương trình có khác nhau đôi chút. So với AP hàng năm ở Mỹ có trên dưới 2 triệu học sinh Trung học dự thi cho tất cả các môn, thì chỉ độ 150 ngàn học sinh dự thi chương trình IB. Trong khi AP cho phép học sinh muốn theo học và dự thi bao nhiêu lớp cũng được, tùy theo khả năng của mình, thì IB cung cấp một chứng chỉ (diploma) cho học sinh Trung học nào theo học ít nhất là 6 lớp của chương trình IB.
Điểm số cao tuyệt đối cho IB diploma là 45 điểm (mỗi môn tối đa 7 điểm, 6 môn hay 6 lớp, tổng cộng sẽ là 42 điểm(6X7=42), cộng thêm với 3 điểm bonus cho bài viết cuối năm(IB paper): 42+3=45. Trong khi điểm cao nhất của kỳ thi cho một lớp IB là 7 điểm, thì điểm số cao nhất của kỳ thi cho một lớp AP là 5 điểm. IB có xuất xứ từ Thụy sĩ, và mô hình này đã được nhân rộng trên phạm vi quốc tế, dù vậy trên nước Mỹ, so với AP, chương trình này không được rộng rãi bằng.
Nói nôm na, hai chương trình này là chương trình “cao cấp" cho trình độ học sinh Trung học. Để dễ hiểu, các bạn hãy tưởng tượng có hai học sinh An và Bình mới bước vào lớp 9. An theo học các lớp Văn, Toán (Algebra-Đại số phần ll), Lý, Hoá, Sinh, Sử, Địa, Ngoại ngữ... bình thường theo mức độ trường qui định cho một em học sinh lớp 9. Nhưng với Bình, mùa hè năm lớp 8 trước đó đã vào trường College gần nhà theo học lớp Toán (Algebra-Đại số phần ll) rồi, giờ vào trường Trung học , em xin học lớp Toán cao hơn mức độ đòi hỏi cho lớp 9 của em, chẳng hạn lớp AP Pre Calculus (lớp Toán chuẩn bị cho lớp Giải tích). Như vậy khi đến cuối năm, nếu em đạt điểm A cho môn này, điểm trung bình của em trong năm cho môn này là 5,0 điểm, trong khi người bạn An học lớp Toán mức độ bình thường cho lớp 9, khi đạt điểm A cho lớp này, An sẽ chỉ được 4,0 cho điểm trung bình (Điểm 4 là điểm cao nhất cho chương trình bình thường). Và khi Bình đi thi lớp Toán AP này, nếu được điểm 5, em sẽ có lợi cả hai mặt, vừa được điểm cao cho điểm trung bình trong trường học, vừa có thêm điểm số giá trị cho lớp AP đó.
Đạt được một điểm 5 cho một kỳ thi AP hay một điểm 7 cho chứng chỉ của một lớp IB tuy khó nhưng không cần phải có một sức học xuất chúng mới làm được. Xuất chúng là những em lấy được đến từ 10-15 lớp AP cho 4 năm Trung học và được điểm tuyệt đối cho tất cả các lớp; hoặc những em theo học IB đạt được điểm hoàn hảo 45 điểm cho diploma của chương trình IB, đồng thời còn dự thi các lớp AP khác và vẫn đạt được nhiều điểm 5 cho các kỳ thi này.
Các em tham gia thi, nhưng nếu kết quả không vừa ý, thì tiếp tục ghi danh thi lại. Như vậy, số người dự thi những kỳ thi này không có ý nghĩa gì quan trọng, bởi vì đây không phải là kỳ thi thố tài năng giữa những người xuất chúng với nhau (như các kỳ thi toán lý hóa quốc tế) mà đơn thuần chỉ là một kỳ thi để đánh giá mức độ học hành của các em trong các lớp “cao cấp” đó.
Các điểm số cao (điểm 5 cho AP và điểm 7 cho IB) có ý nghĩa gì? Nó nói lên rằng em học sinh có điểm số ấy có thể theo học chương trình ở bậc Đại học dễ dàng hơn các bạn đồng trang lứa. Càng theo học được nhiều lớp “cao cấp” này, và đạt được điểm cao ở cuối học kỳ, càng cho thấy các em có khả năng sắp xếp, hoạch định và thực hiện thời gian của mình rất hữu hiệu. Và như vậy cơ hội để các em được nhận vào các trường nổi tiếng sẽ cao hơn bạn bè mình. Nhiều trường Đại học còn miễn cho các em một số lớp, nếu điểm số của các em là điểm số hoàn hảo (5 đối với AP, và 7 đối với IB).
Với học sinh theo chương trình AP, rất khó cho các em lấy cái chứng chỉ IB, vì mỗi trường chỉ có một trong hai chương trình, chứ không thể cung cấp cả hai chương trình cùng một lúc, và IB đòi hỏi học sinh phải tham gia có mặt ở lớp mỗi ngày, nhưng ngược lại, các em theo học chương trình IB, nếu có khả năng tự học, vẫn có thể tham gia các kỳ thì AP được.
Nãy giờ tôi chỉ mới đề cập đến kết quả học tập 4 năm ở trường trung học. Ngoài kết quả này, còn có một kết quả thi vô cùng quan trọng khác để trình lên với trường Đại học mình muốn xin vào học. Đó là kết quả của kỳ thi SAT (Scholastic Assessment Test) và ACT (American College Testing), cả hai kỳ thi đều do College Board ra đề, chấm điểm, và tổ chức cho các kỳ thi. Không giống như kỳ thi vào Đại học ở VN được tổ chức chỉ một lần trong năm, SAT và ACT được tổ chức nhiều lần trong năm, gần như tháng nào cũng có một kỳ thi, trừ những tháng mùa hè, vì đó là mùa nghỉ ngơi của học sinh. Điều này giúp cho các em học sinh có dịp thi lại nếu không hài lòng điểm số của kỳ thi đầu. Điểm số được College Board giữ, người học sinh năm cuối Trung học sẽ báo cho tổ chức này biết các trường Đại học mình xin theo học, và họ sẽ chuyển điểm của mình đến trường đó. Điều này là một bước quan trọng để tránh sự gian lận và sửa đổi điểm trong thi cử ở trường học. Cũng như IB và AP, cả hai kỳ thi SAT và ACT đều được các trường Đại học dựa vào đó để đánh giá học sinh nào theo học là thích hợp với những mục tiêu đào tạo của trường mình, và quyết định nhận em vào học. So với ACT thì SAT được dùng rộng rãi hơn.
Trước tháng 3 năm 2016, điểm cao nhất của kỳ thi SAT là 2400, bao gồm điểm tối đa 800 cho mỗi phần Đọc, Viết, và Toán. Từ tháng 3 năm 2016 trở về sau, điểm tối đa được đổi lại là 1600 cho bài thi bao gồm hai phần, mỗi phần tối đa 800 điểm. Hai phần này là Đọc & Viết(gom lại thành một phần), và Toán. Đó là kỳ thi SAT chính, còn có các kỳ thi SAT và ACT cho từng môn học riêng rẽ. Thường thường các trường Đại học có tiếng ở Mỹ muốn thấy ở một học sinh Trung học một kết quả điểm trung bình thật đáng ngưỡng mộ trong 4 năm học, một số điểm cao SAT/ACT cho môn thi SAT/ACT chính, hai kết quả điểm cao SAT/ACT khác cho hai môn riêng rẽ, cộng với một chương trình hoạt động nhiều mặt trong các sinh hoạt học đường, và trên hết là sự tham gia vào các công việc tình nguyện, công ích cho xã hội (tình nguyện giúp việc trong thư viện, bệnh viện, trong các khu nhà dành cho người vô gia cư…)
Ngoài ra rất nhiều các trường ở Mỹ có chính sách hỗ trợ cho các nhóm sau:
1. học sinh có nguồn gốc thiểu số da đỏ, da đen (da vàng có truyền thống chịu khó học rồi cho nên không được ưu tiên nữa), và những nhóm dân gốc Nam Mỹ.
2. con em của những cha mẹ chưa bao giờ được đi học Đại học.
3. những cháu bị khuyết tật.
4. các cháu đồng tính luyến ái (gays and lesbians).
Hỗ trợ ở đây có nghĩa là các em ở các nhóm này sẽ được ưu tiên nhận vào học dù với điểm số không cao bằng các bạn khác. Lý do sâu xa là để nâng đỡ các cháu này vì các cháu đã phải chịu nhiều thiệt thòi do các định kiến xã hội.
Theo tài liệu thống kê năm 2015 có khoảng 5300 trường Đại học trên nước Mỹ. Trong khi Mỹ là nơi thu hút học sinh giỏi từ khắp nơi đến đây để theo học, và Mỹ dẫn đầu số 100 trường nổi tiếng nhất thế giới. Để biết một trường đạhọc ở Mỹ có tốt hay không, các bạn hãy vào tham khảo các trang web như College Rankings hay National University Rankings.
Lưu ý: Bài này chỉ giới hạn trong phạm vi dành cho các em muốn đi thẳng từ trường Trung học lên Đại học, còn có các hệ thống trường khác như Cao đẳng (Community College), khi vào học không cần kết quả thi SAT/ACT. Sau khi học 2 năm ở các trường Cao đẳng này, các em có điểm số tốt vẫn có thể được chuyển lên(transferred) lên Đại học. Cách này chậm hơn một chút nhưng chắc chắn, và ít tốn tiền hơn so với đi thẳng từ trường Trung học.
Chúc các em thành công trên con đường học vấn.
Thụy Mân
Nước Mỹ rộng lớn, muôn mặt, một người dù rất có ý chí học hỏi, vẫn không thể nào biết được tường tận tất cả mọi vấn đề xã hội. Chỉ khi nào có dịp trải qua, bắt buộc phải tìm hiểu, người ta mới có thêm kiến thức về lĩnh vực đó. Tôi cũng chẳng rành hơn ai về chủ đề định nói, chỉ vì đi theo tìm hiểu lúc hai cháu ở nhà chuẩn bị vào Đại học, cho nên biết được gì thì cứ kể ra đây cho quý vị độc giả biết thêm.
Để có thể được những trường Đại học tốt nhận mình vào học, một học sinh Trung học đã phải chuẩn bị cho mình rất nhiều mặt: một kết quả học tập với điểm số cao (điểm trung bình của tất cả 8 học kỳ ở bậc Trung học bao gồm 4 lớp: Freshman (lớp 9), Sophomore (lớp 10), Junior (lớp 11), và Senior (lớp 12)), một kết quả tốt của kỳ thi SAT; một thành tích hoạt động nhiều mặt trong trường: văn nghệ, thể thao, hội đoàn, và các công việc tình nguyện.
Mục đích các em phải chứng tỏ cho các trường Đại học mình sẽ nộp đơn xin học không những mình là người có khả năng học hành, mà còn là một thanh niên phát triển toàn diện, và biết quan tâm đến xã hội.
Gần như mỗi trường Trung học ở Mỹ đều có một trong hai chương trình AP (Advanced Placement) hoặc IB (International Baccalaureate) cho học sinh. Cả hai chương trình AP và IB đều có đặc điểm chung là dành cho các em học sinh khá, giỏi, cung cấp những lớp học, chương trình học ở mức độ College, tạo điều kiện cho các em này phát triển được khả năng học hành của mình.
Phương hướng và mục tiêu của từng chương trình có khác nhau đôi chút. So với AP hàng năm ở Mỹ có trên dưới 2 triệu học sinh Trung học dự thi cho tất cả các môn, thì chỉ độ 150 ngàn học sinh dự thi chương trình IB. Trong khi AP cho phép học sinh muốn theo học và dự thi bao nhiêu lớp cũng được, tùy theo khả năng của mình, thì IB cung cấp một chứng chỉ (diploma) cho học sinh Trung học nào theo học ít nhất là 6 lớp của chương trình IB.
Điểm số cao tuyệt đối cho IB diploma là 45 điểm (mỗi môn tối đa 7 điểm, 6 môn hay 6 lớp, tổng cộng sẽ là 42 điểm(6X7=42), cộng thêm với 3 điểm bonus cho bài viết cuối năm(IB paper): 42+3=45. Trong khi điểm cao nhất của kỳ thi cho một lớp IB là 7 điểm, thì điểm số cao nhất của kỳ thi cho một lớp AP là 5 điểm. IB có xuất xứ từ Thụy sĩ, và mô hình này đã được nhân rộng trên phạm vi quốc tế, dù vậy trên nước Mỹ, so với AP, chương trình này không được rộng rãi bằng.
Nói nôm na, hai chương trình này là chương trình “cao cấp" cho trình độ học sinh Trung học. Để dễ hiểu, các bạn hãy tưởng tượng có hai học sinh An và Bình mới bước vào lớp 9. An theo học các lớp Văn, Toán (Algebra-Đại số phần ll), Lý, Hoá, Sinh, Sử, Địa, Ngoại ngữ... bình thường theo mức độ trường qui định cho một em học sinh lớp 9. Nhưng với Bình, mùa hè năm lớp 8 trước đó đã vào trường College gần nhà theo học lớp Toán (Algebra-Đại số phần ll) rồi, giờ vào trường Trung học , em xin học lớp Toán cao hơn mức độ đòi hỏi cho lớp 9 của em, chẳng hạn lớp AP Pre Calculus (lớp Toán chuẩn bị cho lớp Giải tích). Như vậy khi đến cuối năm, nếu em đạt điểm A cho môn này, điểm trung bình của em trong năm cho môn này là 5,0 điểm, trong khi người bạn An học lớp Toán mức độ bình thường cho lớp 9, khi đạt điểm A cho lớp này, An sẽ chỉ được 4,0 cho điểm trung bình (Điểm 4 là điểm cao nhất cho chương trình bình thường). Và khi Bình đi thi lớp Toán AP này, nếu được điểm 5, em sẽ có lợi cả hai mặt, vừa được điểm cao cho điểm trung bình trong trường học, vừa có thêm điểm số giá trị cho lớp AP đó.
Đạt được một điểm 5 cho một kỳ thi AP hay một điểm 7 cho chứng chỉ của một lớp IB tuy khó nhưng không cần phải có một sức học xuất chúng mới làm được. Xuất chúng là những em lấy được đến từ 10-15 lớp AP cho 4 năm Trung học và được điểm tuyệt đối cho tất cả các lớp; hoặc những em theo học IB đạt được điểm hoàn hảo 45 điểm cho diploma của chương trình IB, đồng thời còn dự thi các lớp AP khác và vẫn đạt được nhiều điểm 5 cho các kỳ thi này.
Các em tham gia thi, nhưng nếu kết quả không vừa ý, thì tiếp tục ghi danh thi lại. Như vậy, số người dự thi những kỳ thi này không có ý nghĩa gì quan trọng, bởi vì đây không phải là kỳ thi thố tài năng giữa những người xuất chúng với nhau (như các kỳ thi toán lý hóa quốc tế) mà đơn thuần chỉ là một kỳ thi để đánh giá mức độ học hành của các em trong các lớp “cao cấp” đó.
Các điểm số cao (điểm 5 cho AP và điểm 7 cho IB) có ý nghĩa gì? Nó nói lên rằng em học sinh có điểm số ấy có thể theo học chương trình ở bậc Đại học dễ dàng hơn các bạn đồng trang lứa. Càng theo học được nhiều lớp “cao cấp” này, và đạt được điểm cao ở cuối học kỳ, càng cho thấy các em có khả năng sắp xếp, hoạch định và thực hiện thời gian của mình rất hữu hiệu. Và như vậy cơ hội để các em được nhận vào các trường nổi tiếng sẽ cao hơn bạn bè mình. Nhiều trường Đại học còn miễn cho các em một số lớp, nếu điểm số của các em là điểm số hoàn hảo (5 đối với AP, và 7 đối với IB).
Với học sinh theo chương trình AP, rất khó cho các em lấy cái chứng chỉ IB, vì mỗi trường chỉ có một trong hai chương trình, chứ không thể cung cấp cả hai chương trình cùng một lúc, và IB đòi hỏi học sinh phải tham gia có mặt ở lớp mỗi ngày, nhưng ngược lại, các em theo học chương trình IB, nếu có khả năng tự học, vẫn có thể tham gia các kỳ thì AP được.
Nãy giờ tôi chỉ mới đề cập đến kết quả học tập 4 năm ở trường trung học. Ngoài kết quả này, còn có một kết quả thi vô cùng quan trọng khác để trình lên với trường Đại học mình muốn xin vào học. Đó là kết quả của kỳ thi SAT (Scholastic Assessment Test) và ACT (American College Testing), cả hai kỳ thi đều do College Board ra đề, chấm điểm, và tổ chức cho các kỳ thi. Không giống như kỳ thi vào Đại học ở VN được tổ chức chỉ một lần trong năm, SAT và ACT được tổ chức nhiều lần trong năm, gần như tháng nào cũng có một kỳ thi, trừ những tháng mùa hè, vì đó là mùa nghỉ ngơi của học sinh. Điều này giúp cho các em học sinh có dịp thi lại nếu không hài lòng điểm số của kỳ thi đầu. Điểm số được College Board giữ, người học sinh năm cuối Trung học sẽ báo cho tổ chức này biết các trường Đại học mình xin theo học, và họ sẽ chuyển điểm của mình đến trường đó. Điều này là một bước quan trọng để tránh sự gian lận và sửa đổi điểm trong thi cử ở trường học. Cũng như IB và AP, cả hai kỳ thi SAT và ACT đều được các trường Đại học dựa vào đó để đánh giá học sinh nào theo học là thích hợp với những mục tiêu đào tạo của trường mình, và quyết định nhận em vào học. So với ACT thì SAT được dùng rộng rãi hơn.
Trước tháng 3 năm 2016, điểm cao nhất của kỳ thi SAT là 2400, bao gồm điểm tối đa 800 cho mỗi phần Đọc, Viết, và Toán. Từ tháng 3 năm 2016 trở về sau, điểm tối đa được đổi lại là 1600 cho bài thi bao gồm hai phần, mỗi phần tối đa 800 điểm. Hai phần này là Đọc & Viết(gom lại thành một phần), và Toán. Đó là kỳ thi SAT chính, còn có các kỳ thi SAT và ACT cho từng môn học riêng rẽ. Thường thường các trường Đại học có tiếng ở Mỹ muốn thấy ở một học sinh Trung học một kết quả điểm trung bình thật đáng ngưỡng mộ trong 4 năm học, một số điểm cao SAT/ACT cho môn thi SAT/ACT chính, hai kết quả điểm cao SAT/ACT khác cho hai môn riêng rẽ, cộng với một chương trình hoạt động nhiều mặt trong các sinh hoạt học đường, và trên hết là sự tham gia vào các công việc tình nguyện, công ích cho xã hội (tình nguyện giúp việc trong thư viện, bệnh viện, trong các khu nhà dành cho người vô gia cư…)
Ngoài ra rất nhiều các trường ở Mỹ có chính sách hỗ trợ cho các nhóm sau:
1. học sinh có nguồn gốc thiểu số da đỏ, da đen (da vàng có truyền thống chịu khó học rồi cho nên không được ưu tiên nữa), và những nhóm dân gốc Nam Mỹ.
2. con em của những cha mẹ chưa bao giờ được đi học Đại học.
3. những cháu bị khuyết tật.
4. các cháu đồng tính luyến ái (gays and lesbians).
Hỗ trợ ở đây có nghĩa là các em ở các nhóm này sẽ được ưu tiên nhận vào học dù với điểm số không cao bằng các bạn khác. Lý do sâu xa là để nâng đỡ các cháu này vì các cháu đã phải chịu nhiều thiệt thòi do các định kiến xã hội.
Theo tài liệu thống kê năm 2015 có khoảng 5300 trường Đại học trên nước Mỹ. Trong khi Mỹ là nơi thu hút học sinh giỏi từ khắp nơi đến đây để theo học, và Mỹ dẫn đầu số 100 trường nổi tiếng nhất thế giới. Để biết một trường đạhọc ở Mỹ có tốt hay không, các bạn hãy vào tham khảo các trang web như College Rankings hay National University Rankings.
Lưu ý: Bài này chỉ giới hạn trong phạm vi dành cho các em muốn đi thẳng từ trường Trung học lên Đại học, còn có các hệ thống trường khác như Cao đẳng (Community College), khi vào học không cần kết quả thi SAT/ACT. Sau khi học 2 năm ở các trường Cao đẳng này, các em có điểm số tốt vẫn có thể được chuyển lên(transferred) lên Đại học. Cách này chậm hơn một chút nhưng chắc chắn, và ít tốn tiền hơn so với đi thẳng từ trường Trung học.
Chúc các em thành công trên con đường học vấn.
Thụy Mân
Gửi ý kiến của bạn
