Vi Anh
Cách đây khoảng sáu năm, tờ báo lâu đời 175 năm tuổi (thành lập vào năm 1837), nhựt báo Times-Picayune ở New Orleans, từng được giải thưởng Pulitzer và nhiều giải khác, phải giảm chỉ còn ra ba số báo một tuần, khiến thành phố lớn nhất tiểu bang Louisiana đột nhiên trở thành một nơi không có nhật báo hàng ngày nữa. Không phải chỉ có nhật báo giấy Times-Picayune ở New Orleans đầu hàng Internet làm việc này, mà ba tờ nhựt báo giấy của công ty Advance Publications là The Huntsville Times, Mobile Press-Register và Birmingham News Times ở tiểu bang Alabama, cũng giảm số báo ngày, chỉ ra báo giấy một tuần ba ngày thôi. Công ty này cho biết lý do chánh của việc cắt giảm số lần phát hành báo in xuống còn 3 ngày, là bốn nhựt báo của công ty đã phải hứng chịu hòan cảnh thiệt hại do càng ngày các độc giả càng lên Internet đọc tin tức càng nhiều và các báo phải giảm ngày ra báo tập trung làm báo điện tử.
Chủ nhiệm báo Times-Picayune là ông Ashton Phelps trong thông tri nội bộ cho biết thay đổi này sẽ phải cho nghỉ việc một số người trong ban quản trị, biên tập, và phát hành của tờ báo. Ba tờ nhựt báo lâu đời, quy củ và quy mô của Mỹ như vậy mà phải thay đổi vì và do thời đại mới, thời đại của khoa học kỹ thuật cao tin học, dùng kỹ thuật số để làm báo như vậy. Huống hồ gì báo chí giấy bằng tiếng Việt ở Mỹ mới có mặt trên ba mươi mấy năm trên mảnh đất quê hương của Internet, cái nôi của computers là nước Mỹ này. Thời đại mới, kỹ thuật mới, tình hình mới, con người mới, thì nghề báo cũng mới, người làm báo cũng phải mới, và độc giả cũng phải đổi mới. Định luật của sự sống, không biến đổi là bị đào thải thôi.
Muốn hay không muốn truyền thông đại chúng bây giờ cũng đóng vai trò lớn không chối cãi được trong cuộc sống của thời đại này. Để một bên quảng cáo tràn ngập trên các loại hình truyền thông đập vào mắt, vào tai mỗi người một ngày không biết bao nhiêu lần, còn có thông tin, nghị luận, và giải trí - có thể nói quá phong phú đến thừa mứa nữa. Tạm lấy người Mỹ như một điển hình tiên tiến trong thời đại truyền thông đại chúng vì muốn hay không muốn người Mỹ là người sử dụng và hưởng dụng truyền thông đại chúng nhiều nhứt. Để từ đó thử phân tích tin tức là một thứ giải trí hay là một nhu cầu công ích.
Một, khảo nghiệm của đại học cho biết người Mỹ là người dùng truyền thông nhiều nhứt. Dùng hai phần ba thời gian thức để vô Internet, xem TV, nghe nhạc, hay gởi điện thư, nói điện thoại. Vừa vào Internet vừa làm việc khác như xem truyền hình, nghe nhạc, xem thư. Đó là kết quả do Trung tâm nghiên cứu của Đại học Indiana làm một cuộc khảo sát khoa học và công phu. Kết quả cho biết trung bình một người Mỹ sử dụng 30% thời gian thức để tiếp cận với truyền thông và 20% để làm việc. Theo nhận xét của Giám đốc Trung Tâm là Ô Michael Bloxham, tham khảo truyền thông có nghĩa thí dụ như xem TV, nghe radio, đọc báo. Kết quà này không có gì đáng ngạc nhiên, nó xác nhận khuynh hướng chung rất phù hợp với những khảo nghiệm những những năm trước đây; nó cũng xác nhận vai trò rộng lớn của truyền thông trong đời sống của người Mỹ.
Khảo nghiệm cũng cho biết trong việc tiếp cận truyền thông đại chúng, có hai loại người. Loại thứ nhứt xem truyền hình trung bình 240 phút (4 giờ đồng hồ) một ngày. Loại thứ hai xem computers 135 phút (2 giờ 15 phút) một ngày. Loại hai xem những gì trình bày, loan tải trên mạng qua Internet, như điện thư, điện tín khẩn, báo chí, nhạc. Và có một điều ngạc nhiên đầy thích thú là thời gian xem computers theo khảo nghiệm bằng với thời gian nghe nhạc mỗi ngày, nghe từ nhiều thứ máy, như radio, nhạc phát từ nhiều chương trình trên mạng.
Hai, tiếp cận với truyền thông chánh yếu để giải trí và biết tin tức. Vậy tin tức là một trò giải trí hay một nhu cầu vì công ích. Theo Jim Lehrer, một người dẫn chương trình đáng kính của truyền hình PBS, được mời chất vấn ứng cử viên tổng thống nhiều lần, khẳng định tin tức không phải là một thứ giải trí, mà là một nhu cầu công ích. Cơ quan truyền thông vì thế không phải là nới làm kỹ nghệ giải trí.
Nhưng Victoria Corderi, người dẫn chương trình Dateline của Truyền hình hình NBC nói ngược lại, tin tức là một thứ giải trí.
Bất đồng ý kiến này có lý do. Truyền thông đại chúng bây giờ so với 20 năm trước phát triển thành nhiều loại, báo chí, phát thanh, truyền hình, websites, blogs, youtube, facebook, v.v... Khán thính giả rộng đường thông tin nghị luận, nhưng cũng có thể tạo cho mình một ốc đảo về quan điểm lập trường, cái gì thích thì nghe nhìn, cái gì không thì bỏ qua. Vậy tin tức đúng là một nhu cầu công ích để người nghe nhìn có dữ kiện để so sánh, nhận định, tự chọn cho mình một quyết định. Chính vì vậy hơn bao giờ hết, trong thời đại này, tin tức vô tư, trung thực, chính xác, kịp thời la một nhu cầu công ích để tạo niềm tin — là cần thiết hơn bao giờ hết.
Nhưng càng ngày truyền thông càng tỏ ra không thành công với thiên chức đó. Nhiều xì căn đan xảy ra, do chính nhà báo gây ra, trong những tờ báo lớn như USA Today, New York Times, Washington Post và hệ thống truyền hình lớn như CNN. Nếu đà này tiếp diễn chắc chắn niềm tin của quần chúng sẽ bị xói mòn.
Truyền thông đại chúng cũng gặp vô vàn khó khăn do thời đại gây ra. Nhiều bàn tay đang trói chặc truyền thông. Độc giả báo càng ngày càng bớt. Quảng cáo nguồn lợi lớn nhứt cho đời sống vật chất của truyền thông, càng ngày càng giảm, càng ngày càng can thiệp vào thông tin, nghị luận của truyền thông.
Thêm vào đó một người chỉ cần có một máy quay phim, đóng một số tiền rất nhỏ mua vùng trên Internet là có thề làm ra vô vàn tin tức, trên các trang mạng xã hội.
Chính trong cảnh vàng thau lẫn lộn đó, tin tức đúng lúc nào cũng tỏ ra vô cùng thiết yếu, như nhu cầu công ích vậy. Đúng theo nghĩa theo nghĩa truyền thống là vô tư, độc lập, trung thực, chính xác và kịp thời. Quần chúng cần những thứ đó để biết sự thật. Do vậy tin tức không thể là một trò giải trí. Tin tức là tin tức. Nó có thể tốt, làm vui với người, phe đảng này, nhưng xấu, làm bực người, phe đảng khác. Nhưng cái giá trị cốt yếu của nó là sự thật. Bóp méo sự thật dù một chút thôi để làm vừa lòng phe đảng nào đó, như một thứ giải trí là không còn là tin tức nữa.
Bà và sau cùng, Internet không giết chết báo chí được, trái lại nó kiện tòan cho báo chí. Phần chánh của báo chí nói chung là thông tin, nghị luận. Không web, blog cá nhân nào thay thế được. Báo chí có phóng viên, ký giả, ban biên tập, chủ bút, chủ nhiệm, có kỹ thuật và chuyên môn phối kiểm tin tức, và chính danh chịu trách nhiệm với quần chúng nên đáng tin cậy hơn blog cá nhân và web cá thể.
Báo chí cũng đang thích nghi để sinh tồn, sử dụng Internet để phát trển thay vì để cho Internet đào thải. Có báo giấy bớt số phát hành, bớt ngày ra báo, tinh giảm nhân sự để nhẹ gánh tài chánh điều hành. Nhưng hầu hết các báo giấy ở Tây Âu, Bắc Mỹ, Úc châu đều có điện tử hóa tờ báo giấy của mình. Hầu hết việc làm báo, làm tin, viết nghị luận, gởi bài vở, hình ảnh, lên khuông, gởi nhà in bây giờ làm bằng kỹ thuật số, qua Internet. Rất đỡ tốn hơn xưa. Từ một tờ báo gửi in ra giấy đến việc chuyển lên Internet làm thành tờ bảo điện tử hầu như chẳng tốn kém gì. Hầu hết báo giấy bây giờ đều có hình thức điện tử trên Internet. Báo có mở blog mở web cho thanh báo online cho tờ báo giấy của mình, để mở rộng khu vực độc giả, thu thêm quảng cáo, và tiền mua bài có tính tòan cầu. Có nhiều thông tin, nghị luận độc giả báo điện tử phải ghi danh, trả lệ phí như mua bài, mới mở bài đọc hết bài được. Báo điện tử cũng có một kỹ thuật quảng cáo rất thành công, thu hút rất nhiều chủ hàng quảng cáo và bắt người đọc phải xem quảng cáo rồi mới vào đọc thông tin, nghị luận được. Thương mại bây giờ có tính tòan cầu với WTO. Buôn bán trên mạng bây giờ rất phổ thông, tiện lợi, xem, chọn hàng, trả giá mua trên mạng, trả tiền trên mạng, hàng gới tới tận nhà, quá tiện và nhanh, khỏi đến tiệm buôn bán, mất thì giờ./. (VA)
Cách đây khoảng sáu năm, tờ báo lâu đời 175 năm tuổi (thành lập vào năm 1837), nhựt báo Times-Picayune ở New Orleans, từng được giải thưởng Pulitzer và nhiều giải khác, phải giảm chỉ còn ra ba số báo một tuần, khiến thành phố lớn nhất tiểu bang Louisiana đột nhiên trở thành một nơi không có nhật báo hàng ngày nữa. Không phải chỉ có nhật báo giấy Times-Picayune ở New Orleans đầu hàng Internet làm việc này, mà ba tờ nhựt báo giấy của công ty Advance Publications là The Huntsville Times, Mobile Press-Register và Birmingham News Times ở tiểu bang Alabama, cũng giảm số báo ngày, chỉ ra báo giấy một tuần ba ngày thôi. Công ty này cho biết lý do chánh của việc cắt giảm số lần phát hành báo in xuống còn 3 ngày, là bốn nhựt báo của công ty đã phải hứng chịu hòan cảnh thiệt hại do càng ngày các độc giả càng lên Internet đọc tin tức càng nhiều và các báo phải giảm ngày ra báo tập trung làm báo điện tử.
Chủ nhiệm báo Times-Picayune là ông Ashton Phelps trong thông tri nội bộ cho biết thay đổi này sẽ phải cho nghỉ việc một số người trong ban quản trị, biên tập, và phát hành của tờ báo. Ba tờ nhựt báo lâu đời, quy củ và quy mô của Mỹ như vậy mà phải thay đổi vì và do thời đại mới, thời đại của khoa học kỹ thuật cao tin học, dùng kỹ thuật số để làm báo như vậy. Huống hồ gì báo chí giấy bằng tiếng Việt ở Mỹ mới có mặt trên ba mươi mấy năm trên mảnh đất quê hương của Internet, cái nôi của computers là nước Mỹ này. Thời đại mới, kỹ thuật mới, tình hình mới, con người mới, thì nghề báo cũng mới, người làm báo cũng phải mới, và độc giả cũng phải đổi mới. Định luật của sự sống, không biến đổi là bị đào thải thôi.
Muốn hay không muốn truyền thông đại chúng bây giờ cũng đóng vai trò lớn không chối cãi được trong cuộc sống của thời đại này. Để một bên quảng cáo tràn ngập trên các loại hình truyền thông đập vào mắt, vào tai mỗi người một ngày không biết bao nhiêu lần, còn có thông tin, nghị luận, và giải trí - có thể nói quá phong phú đến thừa mứa nữa. Tạm lấy người Mỹ như một điển hình tiên tiến trong thời đại truyền thông đại chúng vì muốn hay không muốn người Mỹ là người sử dụng và hưởng dụng truyền thông đại chúng nhiều nhứt. Để từ đó thử phân tích tin tức là một thứ giải trí hay là một nhu cầu công ích.
Một, khảo nghiệm của đại học cho biết người Mỹ là người dùng truyền thông nhiều nhứt. Dùng hai phần ba thời gian thức để vô Internet, xem TV, nghe nhạc, hay gởi điện thư, nói điện thoại. Vừa vào Internet vừa làm việc khác như xem truyền hình, nghe nhạc, xem thư. Đó là kết quả do Trung tâm nghiên cứu của Đại học Indiana làm một cuộc khảo sát khoa học và công phu. Kết quả cho biết trung bình một người Mỹ sử dụng 30% thời gian thức để tiếp cận với truyền thông và 20% để làm việc. Theo nhận xét của Giám đốc Trung Tâm là Ô Michael Bloxham, tham khảo truyền thông có nghĩa thí dụ như xem TV, nghe radio, đọc báo. Kết quà này không có gì đáng ngạc nhiên, nó xác nhận khuynh hướng chung rất phù hợp với những khảo nghiệm những những năm trước đây; nó cũng xác nhận vai trò rộng lớn của truyền thông trong đời sống của người Mỹ.
Khảo nghiệm cũng cho biết trong việc tiếp cận truyền thông đại chúng, có hai loại người. Loại thứ nhứt xem truyền hình trung bình 240 phút (4 giờ đồng hồ) một ngày. Loại thứ hai xem computers 135 phút (2 giờ 15 phút) một ngày. Loại hai xem những gì trình bày, loan tải trên mạng qua Internet, như điện thư, điện tín khẩn, báo chí, nhạc. Và có một điều ngạc nhiên đầy thích thú là thời gian xem computers theo khảo nghiệm bằng với thời gian nghe nhạc mỗi ngày, nghe từ nhiều thứ máy, như radio, nhạc phát từ nhiều chương trình trên mạng.
Hai, tiếp cận với truyền thông chánh yếu để giải trí và biết tin tức. Vậy tin tức là một trò giải trí hay một nhu cầu vì công ích. Theo Jim Lehrer, một người dẫn chương trình đáng kính của truyền hình PBS, được mời chất vấn ứng cử viên tổng thống nhiều lần, khẳng định tin tức không phải là một thứ giải trí, mà là một nhu cầu công ích. Cơ quan truyền thông vì thế không phải là nới làm kỹ nghệ giải trí.
Nhưng Victoria Corderi, người dẫn chương trình Dateline của Truyền hình hình NBC nói ngược lại, tin tức là một thứ giải trí.
Bất đồng ý kiến này có lý do. Truyền thông đại chúng bây giờ so với 20 năm trước phát triển thành nhiều loại, báo chí, phát thanh, truyền hình, websites, blogs, youtube, facebook, v.v... Khán thính giả rộng đường thông tin nghị luận, nhưng cũng có thể tạo cho mình một ốc đảo về quan điểm lập trường, cái gì thích thì nghe nhìn, cái gì không thì bỏ qua. Vậy tin tức đúng là một nhu cầu công ích để người nghe nhìn có dữ kiện để so sánh, nhận định, tự chọn cho mình một quyết định. Chính vì vậy hơn bao giờ hết, trong thời đại này, tin tức vô tư, trung thực, chính xác, kịp thời la một nhu cầu công ích để tạo niềm tin — là cần thiết hơn bao giờ hết.
Nhưng càng ngày truyền thông càng tỏ ra không thành công với thiên chức đó. Nhiều xì căn đan xảy ra, do chính nhà báo gây ra, trong những tờ báo lớn như USA Today, New York Times, Washington Post và hệ thống truyền hình lớn như CNN. Nếu đà này tiếp diễn chắc chắn niềm tin của quần chúng sẽ bị xói mòn.
Truyền thông đại chúng cũng gặp vô vàn khó khăn do thời đại gây ra. Nhiều bàn tay đang trói chặc truyền thông. Độc giả báo càng ngày càng bớt. Quảng cáo nguồn lợi lớn nhứt cho đời sống vật chất của truyền thông, càng ngày càng giảm, càng ngày càng can thiệp vào thông tin, nghị luận của truyền thông.
Thêm vào đó một người chỉ cần có một máy quay phim, đóng một số tiền rất nhỏ mua vùng trên Internet là có thề làm ra vô vàn tin tức, trên các trang mạng xã hội.
Chính trong cảnh vàng thau lẫn lộn đó, tin tức đúng lúc nào cũng tỏ ra vô cùng thiết yếu, như nhu cầu công ích vậy. Đúng theo nghĩa theo nghĩa truyền thống là vô tư, độc lập, trung thực, chính xác và kịp thời. Quần chúng cần những thứ đó để biết sự thật. Do vậy tin tức không thể là một trò giải trí. Tin tức là tin tức. Nó có thể tốt, làm vui với người, phe đảng này, nhưng xấu, làm bực người, phe đảng khác. Nhưng cái giá trị cốt yếu của nó là sự thật. Bóp méo sự thật dù một chút thôi để làm vừa lòng phe đảng nào đó, như một thứ giải trí là không còn là tin tức nữa.
Bà và sau cùng, Internet không giết chết báo chí được, trái lại nó kiện tòan cho báo chí. Phần chánh của báo chí nói chung là thông tin, nghị luận. Không web, blog cá nhân nào thay thế được. Báo chí có phóng viên, ký giả, ban biên tập, chủ bút, chủ nhiệm, có kỹ thuật và chuyên môn phối kiểm tin tức, và chính danh chịu trách nhiệm với quần chúng nên đáng tin cậy hơn blog cá nhân và web cá thể.
Báo chí cũng đang thích nghi để sinh tồn, sử dụng Internet để phát trển thay vì để cho Internet đào thải. Có báo giấy bớt số phát hành, bớt ngày ra báo, tinh giảm nhân sự để nhẹ gánh tài chánh điều hành. Nhưng hầu hết các báo giấy ở Tây Âu, Bắc Mỹ, Úc châu đều có điện tử hóa tờ báo giấy của mình. Hầu hết việc làm báo, làm tin, viết nghị luận, gởi bài vở, hình ảnh, lên khuông, gởi nhà in bây giờ làm bằng kỹ thuật số, qua Internet. Rất đỡ tốn hơn xưa. Từ một tờ báo gửi in ra giấy đến việc chuyển lên Internet làm thành tờ bảo điện tử hầu như chẳng tốn kém gì. Hầu hết báo giấy bây giờ đều có hình thức điện tử trên Internet. Báo có mở blog mở web cho thanh báo online cho tờ báo giấy của mình, để mở rộng khu vực độc giả, thu thêm quảng cáo, và tiền mua bài có tính tòan cầu. Có nhiều thông tin, nghị luận độc giả báo điện tử phải ghi danh, trả lệ phí như mua bài, mới mở bài đọc hết bài được. Báo điện tử cũng có một kỹ thuật quảng cáo rất thành công, thu hút rất nhiều chủ hàng quảng cáo và bắt người đọc phải xem quảng cáo rồi mới vào đọc thông tin, nghị luận được. Thương mại bây giờ có tính tòan cầu với WTO. Buôn bán trên mạng bây giờ rất phổ thông, tiện lợi, xem, chọn hàng, trả giá mua trên mạng, trả tiền trên mạng, hàng gới tới tận nhà, quá tiện và nhanh, khỏi đến tiệm buôn bán, mất thì giờ./. (VA)
Gửi ý kiến của bạn
