Khi Ronald Reagan thắng cử vào tháng 11 năm 1980 tôi đang học ở Đại Học Berkeley, một tụ điểm sinh viên nổi tiếng chống chính phủ, không phân biệt đảng cầm quyền là dân chủ hay cộng hòa. Tổng thống Jimmy Carter với chính sách đối ngoại đặt trọng tâm vào nhân quyền, nhưng thường ở Sproul Plaza cũng có những cuộc xuống đường phản đối chính sách của Mỹ ở Iran, Afghanistan, ở Nicaragua hay El Salvador.
Ngày bầu cử, mới hơn 5 giờ chiều nhưng trời đã nhá nhem tối, tôi và nhiều bạn đang ngồi trong phòng ăn của ký túc xá chờ cơm chiều. Bỗng một sinh viên chạy xuống, mặt đầy vẻ tức giận, la lớn: "It's not my fault, it's not my fault." - Không phải lỗi của tôi. Các sinh viên đều ngạc nhiên không biết chuyện gì xảy ra. Giây lát sau anh chàng sinh viên này nói đài truyền hình vừa dự phóng Reagan sẽ làm tổng thống. Nhiều tiếng "Oh, no" bật lên.
Các thăm dò đưa ra trước ngày bầu cử cho biết Carter và Reagan ngang ngửa. 5 giờ chiều, phòng phiếu các tiểu bang miền đông vừa đóng cửa nhưng ở California còn mở cửa cho đến 7 giờ tối, thế mà kết qủa coi như đã rồi. Jimmy Carter trở thành tổng thống một nhiệm kỳ. Sau ngày bầu cử còn có biểu tình lan rộng ra đến phố Telegraph với hàng nghìn người tuần hành theo sau một biểu ngữ lớn với hàng chữ: "Reagan Kills Children."
Mới đến Mỹ vài năm, tin Ronald Reagan thắng cử và phản ứng ở Berkeley đã tạo cho tôi một thắc mắc: sao sinh viên Berkeley lại ghét Reagan đến thế"
Tổng thống Jimmy Carter thời đó là ân nhân của người Việt Nam vượt biển. Ông đã ra lệnh cho tàu chiến Mỹ vớt thuyền nhân, ký ban hành luật cho định cư hàng trăm ngàn người tị nạn. Nhưng kinh tế Mỹ đi xuống, khan hiếm xăng dầu, giá tăng vùn vụt mà mua xăng lại phải xếp hàng. Carter yếu về đối ngoại, không giải quyết được vấn đề Iran bắt giữ 52 nhân viên tòa đại sứ Mỹ làm con tin đã hơn một năm khiến vùng Trung Đông mất ổn định. Ông cũng không cứng rắn với việc Liên-Xô xâm lăng Afghanistan mà chỉ phản đối bằng cách không gửi đoàn Hoa Kỳ sang Moscow và kêu gọi thế giới tẩy chay Thế Vận Hội mùa hè. Carter cũng ban hành lệnh cấm xuất khẩu nông phẩm qua Liên-Xô vài tháng. Để phản đối quyết định của tổng thống Carter, lúc đó đã có đề nghị tổ chức một thế vận hội đặc biệt tại Berkeley, nhưng việc này không thành.
Khi Ronald Reagan lên cầm quyền, ở Nicaragua phe mác-xít Sandinistas chiếm quyền, ở El Salvador thì Hoa Kỳ ủng hộ một chính quyền độc tài với viện trợ và huấn luyện quân sự. Kế hoạch chống cộng ở Châu Mỹ La Tinh được thi hành. [Sau bị điều tra - báo chí gọi là vụ Iran-Contra - một số quan chức cao cấp của Reagan phải ra trước quốc hội trả lời về những cáo buộc vi phạm luật pháp Hoa Kỳ.] Trong trường có nhiều buổi chiếu phim, hội thảo về Châu Mỹ La Tinh. Những so sánh luôn được nêu lên. El Salvador liệu có phải là một Việt Nam nữa chăng" và những con đô-mi-nô mới sẽ có ngả theo cộng sản để vào cửa sau nước Mỹ"
Khi đại sứ Mỹ tại Liên Hiệp Quốc Jeane Kirkpatrick đến nói chuyện về chính sách của Hoa Kỳ ở El Salvador, sinh viên vào nghe, thổi bong bóng cho nổ, la ó phản đối vì họ không muốn nghe chỉ phía Mỹ, mà muốn có tiếng nói đối lập với Mỹ, với chính quyền thân Mỹ ở El Salvador, một đòi hỏi rất hợp lý. Vì thế bất cứ câu nói nào của bà đại sứ cũng bị phản đối, để cuối cùng buổi nói chuyện bị cắt ngang, chấm dứt sớm. Buổi nói chuyện vào hôm sau của bà ở San Francisco cũng bị huỷ bỏ.
Nhiều phim tài liệu về phong trào chống chiến tranh được chiếu. Qua những phim đó tôi hiểu được phần nào lý do sinh viên Berkeley không thích Reagan. Lúc làm thống đốc tiểu bang California, từ 1967 đến 1975, cũng là cao điểm của cuộc chiến tại Việt Nam, có lần vào năm 1969 Reagan đã ra lệnh đặt Berkeley trong tình trạng khẩn trương, gửi vệ binh quốc gia đến dẹp biểu tình, hơi cay từ trực thăng được phóng xuống tỏa mù sân trường. People's Park, dọc theo đường Dwight và Haste, là một công viên thường bị sinh viên chiếm đóng mà các cơ quan nhà nước không làm gì được, dù đã có nhiều đề nghị biến nơi này thành cơ sở tiện ích cho sinh viên như bãi đậu xe hay ký túc xá. Nhưng như một biểu tượng sức mạnh của sinh viên nên những đề nghị, dự án trên chưa bao giờ thành hình được.
Đó là những ấn tượng mà Ronald Reagan đã để lại cho Berkeley.
Ronald Reagan lên cầm quyền đánh dấu một kỷ nguyên mới cho Hoa Kỳ với chính sách đối nội bảo thủ, đối ngoại cứng rắn với những quốc gia thù nghịch như Liên Bang Xô Viết, khối cộng sản Đông Âu, phe tả ở Châu Mỹ La Tinh, phe giáo điều cực đoan ở Iran, ở Lybia.
Chính sách của Reagan được thế giới chú ý ngay từ giây phút ông nhận chức.
Thời tổng thống Jimmy Carter có hai biến cố lớn làm giảm uy tín nước Mỹ: Hồng Quân Liên-Xô xâm lăng Afghanistan và 52 nhân viên tòa đại sứ Mỹ ở Teheran, Iran bị bắt làm con tin. Carter đã tìm nhiều cách để đem con tin về, từ việc đưa lính Mỹ qua giải cứu nhưng thất bại, đến những thương thảo ngoại giao kéo dài đến những phút trước khi trao quyền tổng thống cho Ronald Reagan.
Ngay trong giờ phút Ronald Reagan tuyên thệ nhậm chức thì những con tin người Mỹ được thả sau 444 ngày bị Iran bắt giữ.
Trong hồi kí tựa "Dutch" về cuộc đời Ronald Reagan, Edmund Morris viết: "52 con tin được thả ngay sau khi (Reagan) đọc diễn văn nhậm chức có phải là vì (Iran) lo sợ" hay đó là sự chế diễu Carter lần cuối" hay thời điểm chỉ đơn thuần là do sự sắp xếp vận chuyển mà ra" Dù sự thực là thế nào, Reagan có những món quà của sự may mắn."
Reagan chứng tỏ là một người cứng rắn trong đối ngoại: gửi quân qua Grenada, oanh tạc Lybia, yểm trợ Anh quốc dùng biện pháp quân sự lấy lại đảo Falklands từ Argentina, cam kết với Giáo Hoàng Gioan-Phaolô II sẽ không để lính Xô Viết vào dẹp Công Đoàn Đoàn Kết Ba Lan.
Thách thức nổi tiếng nhất của Reagan là với lãnh tụ cộng sản Mikhail Gobarchev về Bức Tường phân chia Bá Linh: "Mr. Gobarchev, tear down this wall" (Ông Gobarchev, hãy kéo đổ bức tường này xuống) đã như khơi nguồn cho một giòng thác cuốn theo sự xụp đổ của các chế độ cộng sản Đông Âu và Liên-Xô chỉ ít lâu sau khi Reagan hết nhiệm kỳ.
Chủ trương chống cộng mạnh mẽ của Reagan được người Việt ở Mỹ quan tâm ủng hộ. Cử tri đoàn Hoa Kỳ, tức 535 người được trực tiếp bầu tổng thống, trong năm 1980 có cựu chuẩn tướng Đỗ Kiến Nhiễu, đô trưởng cuối cùng của thành phố Sài-gòn, làm đại biểu từ tiểu bang California. Một số tổ chức kháng chiến như mặt trận của tướng Hoàng Cơ Minh, hay liên minh của ông Võ Đại Tôn thành hình khi chính quyền Reagan cứng rắn đòi hỏi Việt Nam rút bỏ đi khỏi Cam Bốt, giải quyết vấn đề POW-MIA còn tồn đọng sau cuộc chiến. Vấn đề con lai, tù cải tạo cũng được đặc sứ John Vessey và thứ trưởng quốc phòng Richard Armitage đặt ra với những nhà lãnh đạo Hà Nội.
Đọc thông điệp trước lưỡng viện quốc hội đầu năm 1983, tổng thống Reagan đã giới thiệu một thiếu nữ gốc Việt, cô Jean Nguyễn, sinh viên trường võ bị West Point như một tấm gương thành đạt, can đảm và tinh thần yêu nước của người Mỹ gốc Việt. Dịp khác, tại Đài Tưởng Niệm Chiến Tranh Việt Nam ở thủ đô Washington, tổng thống Reagan đã gọi chiến tranh Việt Nam là một cuộc chiến với lý tưởng cao cả.
Cái nhìn đó của Reagan có ghi trong hồi kí "Dutch" như sau: "Trong những năm ở Sacramento, Ronald Reagan đã xem cuộc chiến là một lý tưởng cao cả. Tất cả những người lính trở về, dù đã tử trận, còn sống hay trở nên nghiện ngập thì đều là những anh hùng." Và Reagan rất trân qúi họ, tổ chức nhiều buổi tiếp tân chào đón, lắng nghe những chuyện kể của họ về Việt Nam.
Như thế thì làm sao Ronald Reagan có được cảm tình với sinh viên tại Đại Học Berkeley, chiếc nôi của phong trào chống chiến tranh Việt Nam.
Nhưng thế giới cũng có nhiều người thích Ronald Reagan.
Khi tôi làm tình nguyện viên Peace Corps ở xứ Togo, Châu Phi, thì tòa đại sứ thường khuyến khích công dân Hoa Kỳ bầu cử bằng thư. Gần kỳ bầu cử năm 1984, phòng thông tin Hoa Kỳ chiếu lại những cuộc tranh luận Reagan-Mondale, Bush (41)-Ferrara, tổ chức thảo luận bênh chống. Tôi và một số bạn ủng hộ Reagan. Tôi tin vào chính sách Peace Through Strength (Hòa Bình Trong Sức Mạnh). Nhiều bạn khác ủng hộ Mondale. Đêm bầu cử chúng tôi họp nhau tại chung cư của một người bạn để theo dõi bầu cử qua đài Voice of America và đài Armed Forces Radio. Quá nửa đêm, khi nghe tin Reagan tái thắng cử như đất lở, một anh bạn gốc trung bộ Hoa Kỳ đã bực tức la lớn, đập bàn, dậm chân. Chập sau có hai người cảnh sát địa phương gõ cửa, hỏi xem chuyện gì xảy ra mà ồn ào giữa đêm. Chúng tôi nói không có sự cố và kể lại sự việc. Nghe xong một cảnh sát hỏi anh bạn tại sao tổng thống Reagan thắng cử, chúng tôi còn vui mừng, nhưng là người Mỹ anh lại không vui mà còn bực tức. Anh bạn trả lời tự nhiên: "Tôi không thích Reagan."
Năm 1987, nhiều lần đi công tác Phi Luật Tân, tôi thường nghe dân địa phương gọi Reagan là một "good friend" vì đã ủng hộ họ chống lại nhà độc tài Marcos, cho dân Phi Luật Tân được quyền tự do chọn người lãnh đạo.
Nước Mỹ thời Ronald Reagan có chính sách kinh tế Reaganomics. Căn bản của chính sách này, lúc bấy giờ tôi không hiểu, mà chỉ nhớ được mấy điều: ngân sách quốc phòng Mỹ tăng vọt; mức thâm thủng ngân sách quốc gia cũng tăng lên gấp ba, đến 1 nghìn tỉ; trợ giúp tài chánh cho sinh viên tăng [Trước có Basic Grant trợ giúp sinh viên $700 một năm, thời Reagan có Pell Grant thì số tiền lên đến $1200 một năm. Tôi tốt nghiệp đại học mà chỉ mang nợ có $900]. Còn chuyện thuế tôi chỉ nhớ luật mới ban hành giảm thuế nhiều cho nhà giầu và có đánh thuế trên cả số tiền típ của những ai đi làm bồi bàn nhà hàng.
Ngân sách quốc phòng tăng đưa đến sự phát triển kỹ nghệ ở Thung Lũng Điện Tử, người vượt biển tiếp tục đến Mỹ định cư, chọn San Jose làm nơi đất lành chim đậu, kéo theo thời đại "chồng tách, vợ li," công ăn việc làm đầy đủ tạo đời sống ổn định cho bao người Việt trong vùng.
Sau 8 năm cầm quyền, 1981-1989, Ronald Reagan đã để lại một thế giới với nhiều tự do hơn và nhân loại không còn phải lo lắng về hiểm họa chiến tranh nguyên tử.
Ông làm được việc đó nhờ quan điểm "Trust. But verify" (Tin tưởng nhưng kiểm chứng) khi thảo luận với giới lãnh đạo cộng sản Liên-Xô.
(June 10, 2004)
Ngày bầu cử, mới hơn 5 giờ chiều nhưng trời đã nhá nhem tối, tôi và nhiều bạn đang ngồi trong phòng ăn của ký túc xá chờ cơm chiều. Bỗng một sinh viên chạy xuống, mặt đầy vẻ tức giận, la lớn: "It's not my fault, it's not my fault." - Không phải lỗi của tôi. Các sinh viên đều ngạc nhiên không biết chuyện gì xảy ra. Giây lát sau anh chàng sinh viên này nói đài truyền hình vừa dự phóng Reagan sẽ làm tổng thống. Nhiều tiếng "Oh, no" bật lên.
Các thăm dò đưa ra trước ngày bầu cử cho biết Carter và Reagan ngang ngửa. 5 giờ chiều, phòng phiếu các tiểu bang miền đông vừa đóng cửa nhưng ở California còn mở cửa cho đến 7 giờ tối, thế mà kết qủa coi như đã rồi. Jimmy Carter trở thành tổng thống một nhiệm kỳ. Sau ngày bầu cử còn có biểu tình lan rộng ra đến phố Telegraph với hàng nghìn người tuần hành theo sau một biểu ngữ lớn với hàng chữ: "Reagan Kills Children."
Mới đến Mỹ vài năm, tin Ronald Reagan thắng cử và phản ứng ở Berkeley đã tạo cho tôi một thắc mắc: sao sinh viên Berkeley lại ghét Reagan đến thế"
Tổng thống Jimmy Carter thời đó là ân nhân của người Việt Nam vượt biển. Ông đã ra lệnh cho tàu chiến Mỹ vớt thuyền nhân, ký ban hành luật cho định cư hàng trăm ngàn người tị nạn. Nhưng kinh tế Mỹ đi xuống, khan hiếm xăng dầu, giá tăng vùn vụt mà mua xăng lại phải xếp hàng. Carter yếu về đối ngoại, không giải quyết được vấn đề Iran bắt giữ 52 nhân viên tòa đại sứ Mỹ làm con tin đã hơn một năm khiến vùng Trung Đông mất ổn định. Ông cũng không cứng rắn với việc Liên-Xô xâm lăng Afghanistan mà chỉ phản đối bằng cách không gửi đoàn Hoa Kỳ sang Moscow và kêu gọi thế giới tẩy chay Thế Vận Hội mùa hè. Carter cũng ban hành lệnh cấm xuất khẩu nông phẩm qua Liên-Xô vài tháng. Để phản đối quyết định của tổng thống Carter, lúc đó đã có đề nghị tổ chức một thế vận hội đặc biệt tại Berkeley, nhưng việc này không thành.
Khi Ronald Reagan lên cầm quyền, ở Nicaragua phe mác-xít Sandinistas chiếm quyền, ở El Salvador thì Hoa Kỳ ủng hộ một chính quyền độc tài với viện trợ và huấn luyện quân sự. Kế hoạch chống cộng ở Châu Mỹ La Tinh được thi hành. [Sau bị điều tra - báo chí gọi là vụ Iran-Contra - một số quan chức cao cấp của Reagan phải ra trước quốc hội trả lời về những cáo buộc vi phạm luật pháp Hoa Kỳ.] Trong trường có nhiều buổi chiếu phim, hội thảo về Châu Mỹ La Tinh. Những so sánh luôn được nêu lên. El Salvador liệu có phải là một Việt Nam nữa chăng" và những con đô-mi-nô mới sẽ có ngả theo cộng sản để vào cửa sau nước Mỹ"
Khi đại sứ Mỹ tại Liên Hiệp Quốc Jeane Kirkpatrick đến nói chuyện về chính sách của Hoa Kỳ ở El Salvador, sinh viên vào nghe, thổi bong bóng cho nổ, la ó phản đối vì họ không muốn nghe chỉ phía Mỹ, mà muốn có tiếng nói đối lập với Mỹ, với chính quyền thân Mỹ ở El Salvador, một đòi hỏi rất hợp lý. Vì thế bất cứ câu nói nào của bà đại sứ cũng bị phản đối, để cuối cùng buổi nói chuyện bị cắt ngang, chấm dứt sớm. Buổi nói chuyện vào hôm sau của bà ở San Francisco cũng bị huỷ bỏ.
Nhiều phim tài liệu về phong trào chống chiến tranh được chiếu. Qua những phim đó tôi hiểu được phần nào lý do sinh viên Berkeley không thích Reagan. Lúc làm thống đốc tiểu bang California, từ 1967 đến 1975, cũng là cao điểm của cuộc chiến tại Việt Nam, có lần vào năm 1969 Reagan đã ra lệnh đặt Berkeley trong tình trạng khẩn trương, gửi vệ binh quốc gia đến dẹp biểu tình, hơi cay từ trực thăng được phóng xuống tỏa mù sân trường. People's Park, dọc theo đường Dwight và Haste, là một công viên thường bị sinh viên chiếm đóng mà các cơ quan nhà nước không làm gì được, dù đã có nhiều đề nghị biến nơi này thành cơ sở tiện ích cho sinh viên như bãi đậu xe hay ký túc xá. Nhưng như một biểu tượng sức mạnh của sinh viên nên những đề nghị, dự án trên chưa bao giờ thành hình được.
Đó là những ấn tượng mà Ronald Reagan đã để lại cho Berkeley.
Ronald Reagan lên cầm quyền đánh dấu một kỷ nguyên mới cho Hoa Kỳ với chính sách đối nội bảo thủ, đối ngoại cứng rắn với những quốc gia thù nghịch như Liên Bang Xô Viết, khối cộng sản Đông Âu, phe tả ở Châu Mỹ La Tinh, phe giáo điều cực đoan ở Iran, ở Lybia.
Chính sách của Reagan được thế giới chú ý ngay từ giây phút ông nhận chức.
Thời tổng thống Jimmy Carter có hai biến cố lớn làm giảm uy tín nước Mỹ: Hồng Quân Liên-Xô xâm lăng Afghanistan và 52 nhân viên tòa đại sứ Mỹ ở Teheran, Iran bị bắt làm con tin. Carter đã tìm nhiều cách để đem con tin về, từ việc đưa lính Mỹ qua giải cứu nhưng thất bại, đến những thương thảo ngoại giao kéo dài đến những phút trước khi trao quyền tổng thống cho Ronald Reagan.
Ngay trong giờ phút Ronald Reagan tuyên thệ nhậm chức thì những con tin người Mỹ được thả sau 444 ngày bị Iran bắt giữ.
Trong hồi kí tựa "Dutch" về cuộc đời Ronald Reagan, Edmund Morris viết: "52 con tin được thả ngay sau khi (Reagan) đọc diễn văn nhậm chức có phải là vì (Iran) lo sợ" hay đó là sự chế diễu Carter lần cuối" hay thời điểm chỉ đơn thuần là do sự sắp xếp vận chuyển mà ra" Dù sự thực là thế nào, Reagan có những món quà của sự may mắn."
Reagan chứng tỏ là một người cứng rắn trong đối ngoại: gửi quân qua Grenada, oanh tạc Lybia, yểm trợ Anh quốc dùng biện pháp quân sự lấy lại đảo Falklands từ Argentina, cam kết với Giáo Hoàng Gioan-Phaolô II sẽ không để lính Xô Viết vào dẹp Công Đoàn Đoàn Kết Ba Lan.
Thách thức nổi tiếng nhất của Reagan là với lãnh tụ cộng sản Mikhail Gobarchev về Bức Tường phân chia Bá Linh: "Mr. Gobarchev, tear down this wall" (Ông Gobarchev, hãy kéo đổ bức tường này xuống) đã như khơi nguồn cho một giòng thác cuốn theo sự xụp đổ của các chế độ cộng sản Đông Âu và Liên-Xô chỉ ít lâu sau khi Reagan hết nhiệm kỳ.
Chủ trương chống cộng mạnh mẽ của Reagan được người Việt ở Mỹ quan tâm ủng hộ. Cử tri đoàn Hoa Kỳ, tức 535 người được trực tiếp bầu tổng thống, trong năm 1980 có cựu chuẩn tướng Đỗ Kiến Nhiễu, đô trưởng cuối cùng của thành phố Sài-gòn, làm đại biểu từ tiểu bang California. Một số tổ chức kháng chiến như mặt trận của tướng Hoàng Cơ Minh, hay liên minh của ông Võ Đại Tôn thành hình khi chính quyền Reagan cứng rắn đòi hỏi Việt Nam rút bỏ đi khỏi Cam Bốt, giải quyết vấn đề POW-MIA còn tồn đọng sau cuộc chiến. Vấn đề con lai, tù cải tạo cũng được đặc sứ John Vessey và thứ trưởng quốc phòng Richard Armitage đặt ra với những nhà lãnh đạo Hà Nội.
Đọc thông điệp trước lưỡng viện quốc hội đầu năm 1983, tổng thống Reagan đã giới thiệu một thiếu nữ gốc Việt, cô Jean Nguyễn, sinh viên trường võ bị West Point như một tấm gương thành đạt, can đảm và tinh thần yêu nước của người Mỹ gốc Việt. Dịp khác, tại Đài Tưởng Niệm Chiến Tranh Việt Nam ở thủ đô Washington, tổng thống Reagan đã gọi chiến tranh Việt Nam là một cuộc chiến với lý tưởng cao cả.
Cái nhìn đó của Reagan có ghi trong hồi kí "Dutch" như sau: "Trong những năm ở Sacramento, Ronald Reagan đã xem cuộc chiến là một lý tưởng cao cả. Tất cả những người lính trở về, dù đã tử trận, còn sống hay trở nên nghiện ngập thì đều là những anh hùng." Và Reagan rất trân qúi họ, tổ chức nhiều buổi tiếp tân chào đón, lắng nghe những chuyện kể của họ về Việt Nam.
Như thế thì làm sao Ronald Reagan có được cảm tình với sinh viên tại Đại Học Berkeley, chiếc nôi của phong trào chống chiến tranh Việt Nam.
Nhưng thế giới cũng có nhiều người thích Ronald Reagan.
Khi tôi làm tình nguyện viên Peace Corps ở xứ Togo, Châu Phi, thì tòa đại sứ thường khuyến khích công dân Hoa Kỳ bầu cử bằng thư. Gần kỳ bầu cử năm 1984, phòng thông tin Hoa Kỳ chiếu lại những cuộc tranh luận Reagan-Mondale, Bush (41)-Ferrara, tổ chức thảo luận bênh chống. Tôi và một số bạn ủng hộ Reagan. Tôi tin vào chính sách Peace Through Strength (Hòa Bình Trong Sức Mạnh). Nhiều bạn khác ủng hộ Mondale. Đêm bầu cử chúng tôi họp nhau tại chung cư của một người bạn để theo dõi bầu cử qua đài Voice of America và đài Armed Forces Radio. Quá nửa đêm, khi nghe tin Reagan tái thắng cử như đất lở, một anh bạn gốc trung bộ Hoa Kỳ đã bực tức la lớn, đập bàn, dậm chân. Chập sau có hai người cảnh sát địa phương gõ cửa, hỏi xem chuyện gì xảy ra mà ồn ào giữa đêm. Chúng tôi nói không có sự cố và kể lại sự việc. Nghe xong một cảnh sát hỏi anh bạn tại sao tổng thống Reagan thắng cử, chúng tôi còn vui mừng, nhưng là người Mỹ anh lại không vui mà còn bực tức. Anh bạn trả lời tự nhiên: "Tôi không thích Reagan."
Năm 1987, nhiều lần đi công tác Phi Luật Tân, tôi thường nghe dân địa phương gọi Reagan là một "good friend" vì đã ủng hộ họ chống lại nhà độc tài Marcos, cho dân Phi Luật Tân được quyền tự do chọn người lãnh đạo.
Nước Mỹ thời Ronald Reagan có chính sách kinh tế Reaganomics. Căn bản của chính sách này, lúc bấy giờ tôi không hiểu, mà chỉ nhớ được mấy điều: ngân sách quốc phòng Mỹ tăng vọt; mức thâm thủng ngân sách quốc gia cũng tăng lên gấp ba, đến 1 nghìn tỉ; trợ giúp tài chánh cho sinh viên tăng [Trước có Basic Grant trợ giúp sinh viên $700 một năm, thời Reagan có Pell Grant thì số tiền lên đến $1200 một năm. Tôi tốt nghiệp đại học mà chỉ mang nợ có $900]. Còn chuyện thuế tôi chỉ nhớ luật mới ban hành giảm thuế nhiều cho nhà giầu và có đánh thuế trên cả số tiền típ của những ai đi làm bồi bàn nhà hàng.
Ngân sách quốc phòng tăng đưa đến sự phát triển kỹ nghệ ở Thung Lũng Điện Tử, người vượt biển tiếp tục đến Mỹ định cư, chọn San Jose làm nơi đất lành chim đậu, kéo theo thời đại "chồng tách, vợ li," công ăn việc làm đầy đủ tạo đời sống ổn định cho bao người Việt trong vùng.
Sau 8 năm cầm quyền, 1981-1989, Ronald Reagan đã để lại một thế giới với nhiều tự do hơn và nhân loại không còn phải lo lắng về hiểm họa chiến tranh nguyên tử.
Ông làm được việc đó nhờ quan điểm "Trust. But verify" (Tin tưởng nhưng kiểm chứng) khi thảo luận với giới lãnh đạo cộng sản Liên-Xô.
(June 10, 2004)
Gửi ý kiến của bạn
