Ở Mỹ cách đây một thế hệ. Nhiều người tiên đoán nông nghiệp gia đình sẽ chết với nông nghiệp kỹ nghệ. Báo giấy sẽ chết với truyền thanh, truyền hình, và Internet chuyển tãi tin nhiều và nhanh. Nhưng thực tế không. Tại sao" Nhờ biết thích nghi sinh tồn. Nông nghiệp gia đình đổi hướng trồng đặc sản như rau quả không phân hóa học giá rất mắc. Báo giấy chuyển sang làm những tin phân tích sâu sắc, phẩm chất cao; điều mà truyền thanh và truyền hình không làm được vì không đủ thời lượng nên chỉ có thể làm những tin theo kiểu mì ăn liền.
Tương tự, 30 năm trước đây, trong cũng như ngoài nước VN, nhiều người tưởng Cải Lương Vọng Cổ biểu tượng cho tâm tình người lục tỉnh cũng sẽ chết. Trong nước chết với sự tràn ngập lãnh thổ của những bài hát của CS Hà Nội lời lẽ đượm sắt máu, âm điệu nực Nga Tàu cùng với hàng hàng lớp lớp cán bộ CS Miền Bắc vào Nam quét " sạch nhà sạch cửa" trong đó có cái mà họ gọi là " nhạc vàng" văn hóa " đồi trụy Mỹ, Ngụy" và cái mà họ gọi là nhạc mất nước Cải lương, Vọng cổ. Nhưng thực tế CS không làm được. Tuồng Cải Lương Thái Hậu Dương văn Nga thời CS vẫn được hát tại Nhà Hát Lớn rất sớm. Nhiều soạn giả Cải Lương được trọng vọng và nhiều nghệ sĩ được phép trình diễn. Cán bộ, đảng viên " quân quản", tập kết trở về hay tại chỗ, mê Cải Lương không ít.
Còn ở ngoại quốc dù di tản bất thần, hoàn toàn thiếu chuẩn bị, ra khỏi nước nhà như chiếc lá bị rứt ra khỏi cành rơi vào lòng văn minh Tây Phương, ít có người nghĩ còn hưởng được cái thú mê Cải lương, cái mùi của Vọng Cổ. Nhưng không phải vậy. Chỉ sau 30 năm trên quê hương mới, Cải Lương Vọng Cổ biểu tượng tâm tình của người lục tỉnh, văn minh Miệt Vườn của nước nhà Việt Nam, người Việt Hải Ngoại không phân biệt Bắc Trung Nam cùng ngồi bên nhau nghe Vọng Cổ, xem Cải Lương. Đó là một trong những cách sống lại tại chỗ, khòi đi về VN, với tâmtình người lưu xứ " từ thuở mang gươm đi dựng nước, ngàn năm vẫn nhớ đất Thăng Long". Sao nó giống tâm tình của mình khi gạt nước mắt rời quê cha đất tổ VN đi tìm tự do cho cuộc sống mới, nơi quê hương mới.
Riêng ở Mỹ nơi người Việt định cư đông nhứt thế giới, bài quốc ca nước Mỹ có câu, Mỹ là đất của những người quả cảm di cư. Tâm tình của những người di cư đầy quả cảm ấy giống như tâm tình của những người Việt trong giai đoạn Nam Tiến chót ở VN mà Ô. Trạng Trình đã tiên đoán, " Hoành Sơn nhất đoái vạn đại dung thân", làm nên lục tỉnh. Đó cũng là tâm tình của cuộc Tây tiến của người Việt cách đây 30 năm đi vào lòng văn minh Tây Phương, nhiều nhứt ở Mỹ, trong cuộc di tản vô tiền khoáng hậu của lịch nước nhà, để làm nên một VN Hải ngoại nối liền ba châu, biến giấc mơ của các phong trào Đông Du của những Kỳ Ngoại Hầu Cường Để và Tây Du của những Nguyễn Trường Tô thành sự thật.
Nếu chấp nhận văn hóa, văn minh là lối sống, giá trị, niềm tin của một tập thể, thì văn nghệ là sản phẩm tinh thần của nền văn hóa đó. Yếu tố con người, thời gian và không gian tương tác lẫn nhau tạo nên. Đất địa Miền Nam VN đồng bằng, sông dài, đất rộng, nước ngọt, người thưa hai mùa mưa nắng đều hòa, nóng ẩm. Nên làng mạc không cần lũy tre xanh bao bọc. Quần áo chỉ cần bộ ba ba gọn mát, cái khăn choàng tắm hay cai nón lá nhẹ nhàng, chơ không cần áo dài lễ mễ không tiện cho sinh hoạt như trong sách Giáo Khoa Thư. Cuộc sống gắn liền với sông nước. Cuộc sống trên sông nước lai láng và đồng bàng mênh mông thường sanh đầu óc hoài cổ nhưng thực tế, nổi trôi giang hồ nhưng chung thủy bạn bè, ít nói nhưng giữ lời, và điệu nghệ nhưng thực dụng: " Ra đi gặp vịt cũng lùa; Gặp giặc cũng đánh, gặp chùa cũng tu". Hai tôn giáo phát sinh trong lòng dân tộc VN là Hòa Hảo, Cao Đài, nằm trong vùng lục tỉnh nhờ quần chúng hóa được tinh lý của giáo lý Á châu và Âu châu vào thực tiễn xã hội lục tỉnh.. Năm vị thủ Tướng của Việt Nam Quốc gia lẫn CS đều là người lục tỉnh. Bộ môn văn nghệ đặc biệt Cải Lương, Vọng Cổ là sáng tác của người lục tỉnh. Một số đặc tính của người lục tỉnh vì thế nổi bật trong Cải Lương và Vọng Cổ.
Một, là bình dân giản di. Làm; thì người làm gọi là bạn, bạn ruộng, bạn ghe, bạn hàng. Ăn; cơm gặp bữa mới khách chỉ thêm đũa chén, có bao nhiêu chia xẻ bao nhiêu, không khách sáo. Nói; lời bộc trực, âm không uốn lưỡi, mím môi, vờ như dờ, dấu ngã như dấu hỏi miễn sao cho gọn và dễ; nhưng tất cả người Việt đều hiểu vì lời nói của ngôn ngữ nào trên thế giới cũng vậy, đều hiểu qua câu, qua vế ( ngữ cảnh, context ), qua điệu bộ ( body language ), chớ đâu qua từng chữ từng âm "một mình ênh".
Đặc tính phát âm bình dân giản dị này thể hiện rõ trong bài Vọng Cổ của người Lục tỉnh thuộc văn minh Miệt Vườn. Các nghệ sĩ tài danh cũng không dám đổi cho dúng phát âm vì sợ không còn vọng cổ nữa. Xuống câu vọng cổ mà phát âm đúng chữ "vấn vương" bằng chữ " v" ngoài môi thì hết vọng cổ, hết mùi rồi. Do vậy các nghệ sĩ của Đoàn Kim Chung đóng đô ở Rạp Olympic Saigon xưa, dù gốc người Bắc rặc di cư vào Nam, vẫn ca vọng cổ như người Lục tỉnh và rất thành công.
Hai, là hoài cổ và hoài hương. Khuynh hướng đó rất người và rất phổ thông nơi lưu dân ở bất cứ nơi nào trên thế giới.Tinh thần hoài cổ hoài hương nồi đất hứa đã làm cho người Do Thái di tản ra khỏi vua quan Cỗ Ai Cập, ghi chú cảm nghĩ, niềm tin và khátvọng lại trong Kinh Cựu ước và thành một trong những nền tảng của Ky Tô giáo và sau này thành linh hồn của văn minh Tây Phương. Chữ Vọng Cổ đã nói lên tinh thần ấy của người Lục tỉnh.
Ba, là thực dụng. Tâm lý chung của lưu dân là không bằng lòng với hiện trạng nên đi tìm một cái gì mới hơn, tư do hơn. Văn nghệ cũng vậy, hát bội, hát chèo, nhã nhạc của triều đình, lời ca, tiếng hát, nhịp điệu gò bó như cổ thi Hán học, rất khó làm và khó hát. Vọng Cổ gần với văn xuôi, lời nói thường ngày, phóng khoáng mà giản dị dễ làm, dễ chơi, dễ ca, dễ hát hơn cho người vốn bình dân , giản di gọi là " hịt hạt" ở vùng này.
Bốn, là có tính tập thể. Bản tánh con người là quần cư, là muốn thuộc về, hướng về xã hội. Bản tính đó thúc bách hơn khi con người cảm thấy bơ với trời cao, đất rộng, sông dài của đồng bàng Nam Việt. Nên giải trí phải thỏa mãn đòi hỏi hợp quần thúc bách ấy. Hát đối trên sông; nhậu lai rai ba sợi mỗi buổi chiều; tiếu lâm năm ba chuyện trong quán cóc,; tụ họp đẩy cây, đua ghe và coi hát trong những dịp nghỉ ngơi lâu. Trong đó Cải Lương với Vọng Cổ là bộ môn thỏa mãn nhứt nhu cầu hợp quần tinh thần ấy.
Sau cùng sau 30 năm trên đường tìm tự do trong lóng văn minh Tây Phương, băng dĩa, đoàn ban, phát thanh, phát hình Cải Lương đã trở thành phổ thông ngay ở Hải Ngoại và Quốc Nội. Việc một nhà giáo bạn mê Vọng cổ Cải Lương như người viết bài này, ra công biên khảo và trình bày giản dị, dễ hiểu, bình dân như bản tánh con người lục tỉnh của Anh, trong cuốn TÌM HIỂU CẢI LƯƠNG TÂM TÌNH NGƯỜI LỤC TỈNH -- là một đóng góp rất cần cho thế hệ thứ hai và cho bộ môn nghệ thuật không thể chết được của nước nhà, như nông nghiệp gia đình và báo giấy ở Mỹ vậy.
Đọc không bằng nghe, thấy và nói, vậy bà con cô bác Bắc, Trung, Nam có thể trực tiếp tìm hiểu thêm và hàn huyên tâm sự với tác giả về tác phẩm lúc 10 giờ 30 ngày Chủ Nhựt 29- 5- 05 tại hội trường Người Việt, số 14771, đường Moran, thành phố Westminster.
Tương tự, 30 năm trước đây, trong cũng như ngoài nước VN, nhiều người tưởng Cải Lương Vọng Cổ biểu tượng cho tâm tình người lục tỉnh cũng sẽ chết. Trong nước chết với sự tràn ngập lãnh thổ của những bài hát của CS Hà Nội lời lẽ đượm sắt máu, âm điệu nực Nga Tàu cùng với hàng hàng lớp lớp cán bộ CS Miền Bắc vào Nam quét " sạch nhà sạch cửa" trong đó có cái mà họ gọi là " nhạc vàng" văn hóa " đồi trụy Mỹ, Ngụy" và cái mà họ gọi là nhạc mất nước Cải lương, Vọng cổ. Nhưng thực tế CS không làm được. Tuồng Cải Lương Thái Hậu Dương văn Nga thời CS vẫn được hát tại Nhà Hát Lớn rất sớm. Nhiều soạn giả Cải Lương được trọng vọng và nhiều nghệ sĩ được phép trình diễn. Cán bộ, đảng viên " quân quản", tập kết trở về hay tại chỗ, mê Cải Lương không ít.
Còn ở ngoại quốc dù di tản bất thần, hoàn toàn thiếu chuẩn bị, ra khỏi nước nhà như chiếc lá bị rứt ra khỏi cành rơi vào lòng văn minh Tây Phương, ít có người nghĩ còn hưởng được cái thú mê Cải lương, cái mùi của Vọng Cổ. Nhưng không phải vậy. Chỉ sau 30 năm trên quê hương mới, Cải Lương Vọng Cổ biểu tượng tâm tình của người lục tỉnh, văn minh Miệt Vườn của nước nhà Việt Nam, người Việt Hải Ngoại không phân biệt Bắc Trung Nam cùng ngồi bên nhau nghe Vọng Cổ, xem Cải Lương. Đó là một trong những cách sống lại tại chỗ, khòi đi về VN, với tâmtình người lưu xứ " từ thuở mang gươm đi dựng nước, ngàn năm vẫn nhớ đất Thăng Long". Sao nó giống tâm tình của mình khi gạt nước mắt rời quê cha đất tổ VN đi tìm tự do cho cuộc sống mới, nơi quê hương mới.
Riêng ở Mỹ nơi người Việt định cư đông nhứt thế giới, bài quốc ca nước Mỹ có câu, Mỹ là đất của những người quả cảm di cư. Tâm tình của những người di cư đầy quả cảm ấy giống như tâm tình của những người Việt trong giai đoạn Nam Tiến chót ở VN mà Ô. Trạng Trình đã tiên đoán, " Hoành Sơn nhất đoái vạn đại dung thân", làm nên lục tỉnh. Đó cũng là tâm tình của cuộc Tây tiến của người Việt cách đây 30 năm đi vào lòng văn minh Tây Phương, nhiều nhứt ở Mỹ, trong cuộc di tản vô tiền khoáng hậu của lịch nước nhà, để làm nên một VN Hải ngoại nối liền ba châu, biến giấc mơ của các phong trào Đông Du của những Kỳ Ngoại Hầu Cường Để và Tây Du của những Nguyễn Trường Tô thành sự thật.
Nếu chấp nhận văn hóa, văn minh là lối sống, giá trị, niềm tin của một tập thể, thì văn nghệ là sản phẩm tinh thần của nền văn hóa đó. Yếu tố con người, thời gian và không gian tương tác lẫn nhau tạo nên. Đất địa Miền Nam VN đồng bằng, sông dài, đất rộng, nước ngọt, người thưa hai mùa mưa nắng đều hòa, nóng ẩm. Nên làng mạc không cần lũy tre xanh bao bọc. Quần áo chỉ cần bộ ba ba gọn mát, cái khăn choàng tắm hay cai nón lá nhẹ nhàng, chơ không cần áo dài lễ mễ không tiện cho sinh hoạt như trong sách Giáo Khoa Thư. Cuộc sống gắn liền với sông nước. Cuộc sống trên sông nước lai láng và đồng bàng mênh mông thường sanh đầu óc hoài cổ nhưng thực tế, nổi trôi giang hồ nhưng chung thủy bạn bè, ít nói nhưng giữ lời, và điệu nghệ nhưng thực dụng: " Ra đi gặp vịt cũng lùa; Gặp giặc cũng đánh, gặp chùa cũng tu". Hai tôn giáo phát sinh trong lòng dân tộc VN là Hòa Hảo, Cao Đài, nằm trong vùng lục tỉnh nhờ quần chúng hóa được tinh lý của giáo lý Á châu và Âu châu vào thực tiễn xã hội lục tỉnh.. Năm vị thủ Tướng của Việt Nam Quốc gia lẫn CS đều là người lục tỉnh. Bộ môn văn nghệ đặc biệt Cải Lương, Vọng Cổ là sáng tác của người lục tỉnh. Một số đặc tính của người lục tỉnh vì thế nổi bật trong Cải Lương và Vọng Cổ.
Một, là bình dân giản di. Làm; thì người làm gọi là bạn, bạn ruộng, bạn ghe, bạn hàng. Ăn; cơm gặp bữa mới khách chỉ thêm đũa chén, có bao nhiêu chia xẻ bao nhiêu, không khách sáo. Nói; lời bộc trực, âm không uốn lưỡi, mím môi, vờ như dờ, dấu ngã như dấu hỏi miễn sao cho gọn và dễ; nhưng tất cả người Việt đều hiểu vì lời nói của ngôn ngữ nào trên thế giới cũng vậy, đều hiểu qua câu, qua vế ( ngữ cảnh, context ), qua điệu bộ ( body language ), chớ đâu qua từng chữ từng âm "một mình ênh".
Đặc tính phát âm bình dân giản dị này thể hiện rõ trong bài Vọng Cổ của người Lục tỉnh thuộc văn minh Miệt Vườn. Các nghệ sĩ tài danh cũng không dám đổi cho dúng phát âm vì sợ không còn vọng cổ nữa. Xuống câu vọng cổ mà phát âm đúng chữ "vấn vương" bằng chữ " v" ngoài môi thì hết vọng cổ, hết mùi rồi. Do vậy các nghệ sĩ của Đoàn Kim Chung đóng đô ở Rạp Olympic Saigon xưa, dù gốc người Bắc rặc di cư vào Nam, vẫn ca vọng cổ như người Lục tỉnh và rất thành công.
Hai, là hoài cổ và hoài hương. Khuynh hướng đó rất người và rất phổ thông nơi lưu dân ở bất cứ nơi nào trên thế giới.Tinh thần hoài cổ hoài hương nồi đất hứa đã làm cho người Do Thái di tản ra khỏi vua quan Cỗ Ai Cập, ghi chú cảm nghĩ, niềm tin và khátvọng lại trong Kinh Cựu ước và thành một trong những nền tảng của Ky Tô giáo và sau này thành linh hồn của văn minh Tây Phương. Chữ Vọng Cổ đã nói lên tinh thần ấy của người Lục tỉnh.
Ba, là thực dụng. Tâm lý chung của lưu dân là không bằng lòng với hiện trạng nên đi tìm một cái gì mới hơn, tư do hơn. Văn nghệ cũng vậy, hát bội, hát chèo, nhã nhạc của triều đình, lời ca, tiếng hát, nhịp điệu gò bó như cổ thi Hán học, rất khó làm và khó hát. Vọng Cổ gần với văn xuôi, lời nói thường ngày, phóng khoáng mà giản dị dễ làm, dễ chơi, dễ ca, dễ hát hơn cho người vốn bình dân , giản di gọi là " hịt hạt" ở vùng này.
Bốn, là có tính tập thể. Bản tánh con người là quần cư, là muốn thuộc về, hướng về xã hội. Bản tính đó thúc bách hơn khi con người cảm thấy bơ với trời cao, đất rộng, sông dài của đồng bàng Nam Việt. Nên giải trí phải thỏa mãn đòi hỏi hợp quần thúc bách ấy. Hát đối trên sông; nhậu lai rai ba sợi mỗi buổi chiều; tiếu lâm năm ba chuyện trong quán cóc,; tụ họp đẩy cây, đua ghe và coi hát trong những dịp nghỉ ngơi lâu. Trong đó Cải Lương với Vọng Cổ là bộ môn thỏa mãn nhứt nhu cầu hợp quần tinh thần ấy.
Sau cùng sau 30 năm trên đường tìm tự do trong lóng văn minh Tây Phương, băng dĩa, đoàn ban, phát thanh, phát hình Cải Lương đã trở thành phổ thông ngay ở Hải Ngoại và Quốc Nội. Việc một nhà giáo bạn mê Vọng cổ Cải Lương như người viết bài này, ra công biên khảo và trình bày giản dị, dễ hiểu, bình dân như bản tánh con người lục tỉnh của Anh, trong cuốn TÌM HIỂU CẢI LƯƠNG TÂM TÌNH NGƯỜI LỤC TỈNH -- là một đóng góp rất cần cho thế hệ thứ hai và cho bộ môn nghệ thuật không thể chết được của nước nhà, như nông nghiệp gia đình và báo giấy ở Mỹ vậy.
Đọc không bằng nghe, thấy và nói, vậy bà con cô bác Bắc, Trung, Nam có thể trực tiếp tìm hiểu thêm và hàn huyên tâm sự với tác giả về tác phẩm lúc 10 giờ 30 ngày Chủ Nhựt 29- 5- 05 tại hội trường Người Việt, số 14771, đường Moran, thành phố Westminster.
Gửi ý kiến của bạn
