Chú Giải
Chuyện Đời Xưa của Trương Vĩnh Ký
Nguyễn Văn Sâm
(Chuyện 36-39. Sẽ đăng tiếp)
Quyển Chuyện Đời Xưa của Trương Vĩnh Ký là quyển sách bán chạy nhứt của nhà văn nầy. In tới lui nhiều lần, năm 1914 đã in tới ngàn thứ chín. Những lần in không đề tái bản lần thứ mấy và in bao nhiêu thì phải nói là cơ man.
Tại sao quyển truyện mỏng nầy lại có sức hấp dẫn như vậy? chính là nhờ ông Trương khi viết đã đưa ra hai mục tiêu và đã làm gần như trọn vẹn
1. Giáo dục về luân lý. Người đọc cẩn thận sẽ thấy những bài học tốt cho cách ở đời, cách xử thế, ứng xử trong trạng huống cần thiết, đề phòng kẻ xấu, chớ cả tin..
2. Dùng tiếng Annam (Việt Nam) ròng. Trong toàn quyển chuyện không sự kiện làm văn chương, mặc dầu điều nầy không hẵn là xấu, mà chỉ có sự sử dụng tiếng Việt thường nhựt, với những từ ngữ của người bình dân. Người đọc đón nhận cũng vì lẽ đó.
Ngoài ra vì tác giả khéo léo cho thấy sinh hoạt của dân chúng có thể nói là cuối thế kỷ 19 nên đây là nguồn tư liệu dồi dào về những chi tiết của cuộc sống dân ta mà gần như ngày nay không thể thấy (ăn ong, ăn bánh lớ, cái chày mổ, sư làm đám, hầm bắt cọp, bắt chồn, tục mai dong, tục ở rể…).
Sách viết hơn trăm năm trước, bằng chữ của dân miền cực Nam nên chắc chắn là khó hiểu với phần đông người đọc hiện giờ. Sự chú giải những từ nầy là cần thiết nên quyển sách Chú Giải Chuyện Đời Xưa của Trương Vĩnh Ký có lý do để ra đời.
Victorville, CA, tháng 11, 2016
36. Chú lái ăn 30 đồng thịt heo.
Chú lái mới xuất thân, mà chứng người rít róng hà tiện hà tặn[1] quá, vắt chày ra mỡ[2] đặng. Bạn bè[3] đi với va, ăn cực ăn khổ lắm. Tới chợ ghé lại mua ăn, sai một thằng bạn lên chợ, mua ba mươi đồng[4] thịt quay, đem xuống hối nó xắt ra: Bay lấy cái thớt, bay xắt cho tao một dĩa, còn bao nhiêu bay ăn với nhau.
Ba mươi đồng thịt xắt một dĩa, thì có lẽ nào còn dư giống[5] gì?
37. Tham ăn với con.
Người kia có vợ, lại có một đứa con nhỏ ba bốn tuổi. Ở không, mới chạy ra ngoài đồng, tát ao bắt được ba con cá rô. Mà chứng người tham ăn. Lụi cụi[6] đi chẻ gắp nướng ăn. Thằng con thấy thèm, khóc đòi ăn. Mẹ nó dỗ: (tr. 58)
Cha chả! Kìa con cá vàng dữ! Để rồi cha cho con ăn. Cha nó mới nói: Vàng gì? Nghệ hay sao mà vàng? Con nó lại khóc nữa. Mẹ nó dỗ không nín. Mẹ nó mới nói: Kia cà, cá béo dữ, để rồi cha mầy cho ăn. Thằng cha lại đổ quạu: Cá đó, chớ heo hay sao mà béo?
Thằng con cứ khóc hoài, dỗ hết sức không nín. Mẹ nó bồng lại chỉ gắp cá: Nầy con! Cá nướng kia cà, để chín, rồi cha cho coi con nào nhỏ, cha cho con một con mà ăn. Nín đi, đừng có khóc. Cha nó lại càng quạu: Ba con bằng nhau hết, không có con nào nhỏ.
38. Ăn cướp buồm vì thằng bạn khùng.
Chiếc ghe bản lồng[7] đi hụt đoàn ở sau, chèo bơ vơ đi tới khúc vắng, ăn cướp ra chận đánh. Nào bạn bè, nào lái đều buông chèo, chịu phép, tính cự không lại. Chú lái ra ngồi chò hỏ[8] sau bóng lái, buồn xo, cái mặt bằng hai ngón tay tréo[9].
Có một thằng bạn khùng khùng, ngồi xó khuông bếp, tay cầm hai chiếc đũa bếp. Ăn cướp bước qua, nó cầm đũa bếp chun vào trong mui, dỡ khoang ra, ngoắc ăn cướp vào mà dọn:
Đây (tr. 59) nầy, vào mà dọn. Miệng thì kêu, tay thì cầm đũa bếp ngồi đó tỉnh táo, như tuồng không có chuyện chi vậy.
Anh đầu đảng ăn cướp phát nghi: Mẻ! Thằng nầy, thế có khi tài nghề gì lắm đấy, nên nó làm bộ tỉnh queo. Thôi, buồm ta buồm[10]! Xô ghe ra đi mất.
Việc cơ may nhờ anh bạn buồm[11], làm bậy, mà khỏi bị ăn cướp.
39. Ăn tham húp cháo cứt rùa.
Có hai vợ chồng nghèo khổ làm bạn với nhau[12], mới được một ít lâu. Mà người chồng thì có tánh hay ăn tham. Bữa kia đi ngoài đồng, gặp con rùa, bắt đem về, mình ăn không có đã thèm. Vậy nó giấu đi.
Về nhà nói với vợ. Thôi, bây giờ ăn riêng, tao làm tao ăn, mầy làm mầy ăn. Mới dừng ngang[13], chia hai cái nhà ra. Xong xả rồi, nó mới lấy chảo, bắt nước lên, mà làm thịt con rùa, nấu cháo ăn.
Mà nghề đờn ông cụ kệ[14] không biết nấu, cho nên bắt con rùa để sống bỏ vào chảo nước. Bỏ đó chạy đi kiếm rau cỏ về mà ăn. Con rùa ỉa cho (tr. 60) một bãi trong chảo, rồi nước nóng thét lấy[15], bò ra đi mất, chun qua bên chỗ vợ nó ở.
Đi mua rau về, chạy vô thăm, thấy cứt nổi lêu bêu, khen: Chả! Mới nấu nó đà nát bấy ra! Nhắc xuống đem ra húp cứt rùa một bữa no bụng, lại có[16] khen ngon.
Bữa sau vợ nó xí được con rùa, làm thịt nấu nướng tử tế, qua mời chồng qua ăn. Hỏi thịt gì? Nói thịt rùa. Nó lại có khen: Chà bay! Con rùa có thịt béo biết ngon nầy! Hôm trước tao có bắt được một con, mà tao nấu nó ra nước hết.
Từ ấy mới thôi, mới hết ăn riêng, ở riêng.
[1] Chứng người rít róng hà tiện hà tặn: Tánh hà tiện.
[2] Vắt chày ra mỡ: Hà tiện quá sức. Có khi nói vắt chày ra nước.
[3] Bạn bè, thằng bạn: Kẻ ăn người làm.
[4] Ba mươi đồng nầy không biết giá trị nó là bao nhiêu, đừng phải là ba mươi đồng của thế kỷ 21!
[5] Còn dư giống gì: Cách nói xưa, còn dư thứ gì, còn dư gì đâu.
[6] Lụi cụi: Làm việc mtột mình. Như lui cui.
[7] Ghe bản lồng: HTC, Ghe có cữa khuông, ván khuông. TGrương Vĩnh Ký có một bài viết về cqác thứ ghe rất ích lợi vì nhiều thứ ghe đó đã biến mất,
[8] Chò hỏ (ngồi): Ngồi xổm một mình với vẽ buồn.
[9] Mặt bằng hai ngón tay tréo: Mặt buồn so. Mặt choắt lại rất xấu. Hai ngón tay tréo, người Mỹ cho là chúc may mắn, đối với người Việt thì là cái giống của phụ nữ. Nay dân nhậu nói: Mặt như mặt phụ khoa.
[10] Buồm/buồm đi: Tiếng lóng của bọn cướp có nghĩa là rút lui, chạy đi.
[11] Tôi nghĩ chữ buồm nầy bản in của Trương Vĩnh Ký sai, phải là chữ khùng mới đúng với toàn truyện.
[12] Làm bạn với nhau: Kết tình chồng vợ. Lấy nhau, cưới nhau.
[13] Dừng ngang: Dựng vách ngang chia hai cái nhà ra.
[14] Cụ kệ: từ nầy coi vậy mà khó dàng mây. GS. Đàm Quang Hưng nói với tôi rằng kệ là ông tổ trên cụ cố tổ cho nên nguời ta thường chưởi nhau là kệ mày, thây kệ mày. HTC giải thích hơi khác. Cụ kệ: Bộ cứng cỏi, võ tướng và ông thí dụ: Đờn ông cụ kệ. Theo ý trong câu của Trương Vĩnh Ký thì cụ kệ mang nghĩa vụng về, chẳng biết gì về việc bếp núc.
[15] Thét lấy: Đuổi tới, thúc tới, thúc lấy. Từ nầy nay đã mất.
[16] Lại có: Lại còn. Còn.
.
Gửi ý kiến của bạn
