Trang Sử Việt: Tôn Thất Đạm

(1866 - 1888)

.

     Tôn Thất Đạm là con của phụ chính đại thần Tôn Thất Thuyết, ông là anh ruột Tôn Thất Thiệp, sinh quán tại thành phố Huế, Thừa Thiên. Năm 1885, kinh thành Huế thất thủ, hai anh em ông cùng phụ thân phò vua Hàm Nghi ra khu kháng chiến Tân Sở ở Quảng Trị (chiến khu chuẩn bị sẵn).

.

     Năm 1886, ông nhận chức Khâm sai tán lý quân vụ, đóng quân ở miền rừng núi Hà Tĩnh, lo việc bảo vệ vua và thành lập vòng đai phòng thủ, đánh trả mọi sự tấn công của giặc. 

     Sau đó, phụ thân ông qua Tàu cầu viện, nhiệm vụ anh em ông bảo vệ vua cẩn trọng hơn, nên luôn đôn đốc, kiểm tra các chiến tuyến thuộc sơn phòng Quảng Bình, Hà Tĩnh. 

.

     Trong lúc ông và Nghĩa quân đang ở ngoài chiến tuyến, thì nghe tin tên nội phản Trương Quang Ngọc cùng đồng bọn bắt vua Hàm Nghi vào đêm 1-11-1888, tại Tá Bào, huyện Tuyên Hóa (nay Minh Hóa) tỉnh Quảng Bình, chúng đưa vua Hàm Nghi đến đồn Thuận Bài vào chiều ngày 14-11-1888, nạp vua cho Pháp. Em ông là Tôn Thất Thiệp đã hy sinh trong lúc bảo vệ vua.

.

     Ông đau đớn, phẫn uất trong cô thế, ông họp binh sĩ khuyên họ về nhà làm ăn. Riêng ông viết 2 lá thư, một lá thư gởi cho vua Hàm Nghi, nhận tội bất lực việc bảo vệ vua. Một lá thư gởi cho thiếu tá Pháp là Dabat đang chỉ huy đồn Thuận Bài, yêu cầu Pháp giữ lễ nghi với nhà vua và không làm khó binh sĩ của ông, cho họ được về quê làm ăn yên ổn.

 .

     Cuối thư ông viết: “các ngươi muốn bắt ta, thì hãy vào tìm mả ta ở trong rừng sâu”. Ông vào rừng tuẫn tiết ngày 12 tháng 10 năm Mậu Tý (15-11-1888). 

     Tôn Thất Đạm người anh hùng trẻ trung đã chọn cái chết lẫm liệt tỏ lòng trung trinh với vua, với nước khi mới 22 tuổi, ông đã điểm tô trang sử Việt rạng rỡ, muôn đời lưu luyến khó quên!

.

.

Nguyễn Lộc Yên