Dù đang hè, số sinh viên đến trường lấy cho khóa học mùa thu cũng tấp nập. Cố vấn học vụ, Giáo sư John Vũ gặp tôi, vui vẻ “Công của anh em sinh viên đó. Còn, còn phải tiếp tay với Hội Sinh Viên nữ.” Cùng với GS Madeleine, GS Vũ, cố vấn Hội Sinh Viên Việt Nam tại trường, là người rất quan tâm đến kiến nghị của hàng trăm sinh viên gốc Việt yêu cầu tiếng Việt được đối xử như trên.
Anh Hồ Chánh Trực, một nhân sĩ Cao Đài và là một sinh viên lớn tuổi sắp ra trường, đồng tác giả kiến nghị, phản ứng trầm tĩnh, “Mỹ mà, xã hội sẽ phong phú hơn.” Bác sĩ Nguyễn Hoàng, học trò đầu bạc, do thói quen nghề nghiệp “Vậy là đỡ lắm. Khỏe cho tụi mình.” Anh em sinh viên đầu xanh, sanh tại hay đến Mỹ lúc còn tuổi thơ, cũng như các anh chị sinh viên du học đến từ Bắc, Trung, Nam Việt Nam đón tin mừng vừa cho mình, vừa cho danh dự dân tộc.
Riêng tôi, mấy ngày suy nghĩ, quyết định mượn mục Trước Thời Cuộc của nhựt báo Việt Báo để ngỏ lời cám ơn trường Santa Ana College. Tôi muốn người Việt ở Bắc, ở Trung, ở Nam và ở hải ngoại chia vui cùng mấy ngàn sinh viên Việt Nam ở Santa Ana College. Tờ Việt Báo có mặt trên Internet, 7 ngày một tuần, và là tờ báo đã từng sát cánh giúp sinh viên Việt Nam trong việc vận động cho kiến nghị. Tôi nghĩ việc riêng không dính việc chung thì không đáng nói. Còn việc chung mà thiếu các niềm riêng thì cũng thiếu nghĩa tình. Nên tạm lấy thơ ngỏ bày tỏ niềm riêng, việc chung.
Quyết định của Hội đồng khoa công nhận tiếng Việt như nói trên là một quyết định quan trọng, tạo tiền lệ cho sự phổ thông tiếng Việt trong hệ giáo dục Mỹ.
Tiếng Việt được tính 3 tín chỉ và có thể thay cho 11 môn trong phần nhân văn của bằng Associated degree (mục C, Humanities,... Yêu cầu kiến thức phổ thông, trang 33 của Catalogue 2000-2001). Tiếng Việt cũng được dùng để tính tín chỉ, nếu không muốn lấy 10 môn khác (C 2: Humanities trang 34, tài liệu đã dẫn) để chuyển lên đại học cao hơn. Sinh viên Việt Nam, theo tinh thần của Catalogue, chắc có thể lấy một bài trắc nghiệm đủ khả năng tiếng Việt, và như thế sẽ tiết kiệm 10 đơn vị học, 2 lớp tiếng 101,và 102. Lợi điểm này còn chờ tiền lệ giải quyết của trường, nhưng theo thông lệ là được.
Lợi ích lớn nhất hàng năm trong lãnh vực khuyến học, văn hóa và kinh tế. Thừa nhận tiếng Việt là đòn bẫy mạnh giúp cho con cháu Việt học tiếng Việt vì có thể xài được ở Đại học để lấy bằng. Phụ huynh có lý do hơn để khuyên bảo giới trẻ học tiếng nước nhà.
Thứ đến, các Viện Đại học, đại học cộng đồng ngoài bang Cali, nơi có cộng đồng người Việt định cư, sẽ mạnh dạn tổ chức dạy tiếng Việt. Muốn hay không trên một triệu người Việt định cư trên đất Mỹ này và trên 70 triệu ở trong nước cũng có tương quan văn hóa, kinh tế với Mỹ trong một thế giới, ngày các quốc gia càng gần nhau. Ngôn ngữ là một phương tiện thiết yếu của giao cảm. Phương chi, thương ước đã ký, con đường Mỹ Việt ngày càng mở rộng.
Orange County, nơi ở đông nhất của người Việt hải ngoại, sẽ là đầu cầu cho mọi giao thương Việt Mỹ. Santa Ana College dù ít sinh viên Việt hơn Golden West College, tỷ lệ SV Việt mùa thu rồi đã 20 phần trăm; và quan yếu hơn, có 2500 con Hồng cháu Lạc là sinh viên toàn thời gian. Santa Ana College cũng là trường được nhiều sinh viên du học từ các miền Bắc, Trung, Nam của Việt Nam ghi danh học. Và số sinh viên du học này rất hăng hái, tay trong tay, vận động cho sự thành công của kiến nghị, cùng sinh viên tại chỗ.
Nhanh hơn, anh em lớn tuổi, bầu nhiệt huyết còn tràn đầy, sinh viên du học tỏ ra hết sức vui mừng, đánh giá cao nền dân chủ, tự do và tính đa nguyên của xã hội Mỹ. Có nhiều anh chị em - tôi xin giấu tên vì lý do an toàn cho các bạn trẻ ấy - nói, nếu ký một kiến nghị đòi hỏi như vậy, ở quê nhà, sẽ mang tội phản động, bị đuổi, bị khai trừ đoàn. Ở đây, trường xem xét, giải quyết đến nơi đến chốn, hợp tình hợp lý. Hy vọng những suy nghĩ ấy đã nẩy mầm, được vun quén, sẽ phát triển trong tiến trình tư tưởng của anh chị em dể trở thành niềm tin, thái dộ, và hành động khi trở lại quê nhà. Và đó là lợi ích của giáo dục - không khác được.
Thực vậy, ở nước nhà chúng tôi, từ khi luồng gió tự do, dân chủ theo chân sự tái lập bang giao Mỹ Việt, người dân Việt Nam mạnh dạn đòi hỏi hơn, đòi diệt cường hào ác bá đỏ ở nông thôn, quí tộc đỏ ở thành thị. Cao cấp hơn, người Việt đang đòi các quyền bất khả tương nhượng, ăn nói, đi đứng, tín ngưỡng mà người Mỹ xem như đương nhiên phải có khi sanh ra là con người.
Do vậy, dù là một sinh viên lớn tuổi, vừa làm vừa học 75 giờ mỗi tuần để sống còn trên mảnh đất đầy cạnh tranh sinh tồn, Mỹ này, trái tim khô héo của tôi qua bao lần thăng trầm, vào tù ra khám Cộng Sản; trái tim ấy như hồi xuân lại với quyết định sáng suốt của trường đối với sinh viên Việt Nam. Xúc động như bao trái tim sinh viên Việt, không phân biệt nam nữ, trẻ già, nguồn gốc.
Ngoài ơn chỉ dạy chữ nghĩa, quí vị giáo sư đã hành động vì tự do dân chủ, cho nền văn hóa đa nguyên. Và tin chắc rằng hành động thiết thực ấy sẽ được người Việt ở Bắc, ở Nam, ở Trung và ở hải ngoại đánh giá rất cao. Đó là một cột mốc lịch sử, một tiền lệ tiến bộ cho cả nền giáo dục Mỹ. Và chúng tôi, theo truyền thống tôn sư trọng đạo của Việt Nam xin,
“Cám ơn trường Santa Ana College.
“Cám ơn nước Mỹ.
“Thank you America.”
SAC, tháng 7, 2000