Nhà văn Vũ Thư Hiên, 68 tuổi, lưng không còng, dáng đi vẫn nhanh nhẹn, đang ngồi giữa chúng tôi, mấy người cầm bút tay ngang trong cộng đồng Việt Nam tại Ba Lan. Tổng biên tập Trần Minh thay mặt Ban biên tập nói mấy lời chào mừng ông tới Warszawa và cuộc phỏng vấn của nhiều người hỏi một người bắt đầu.
ĐCV (Đàn Chim Việt): Cảm tưởng của ông khi đến Ba Lan lần này"
VTH (Vũ Thư Hiên): Thành phố có thêm một số building kiểu Tây Âu, chắc là của các doanh gia thành đạt và của nước ngoài đầu tư, bên cạnh những phố xá mỗi năm mỗi già đi, với những cửa hàng nhỏ bé và sặc sỡ. Tuyết rơi vào cuối tháng 3 này không biết có ảnh hưởng tới mùa màng không"
ĐCV (không quả quyết): Chắc là có. Trong tất cả những người ngồi đây, chẳng có ai làm nông nghiệp cả.
VTH: Tôi đi nhiều, cũng không gặp người Việt ra nước ngoài làm nông nghiệp. Nghe nói có vài người trồng rau cung cấp cho cộng đồng ở Pháp, ở Mỹ, thu nhập nghe nói cũng khá lắm.
ĐCV: Ông cho biết vài nét về đời sống của ông hiện nay"
VTH: Tôi là một người tị nạn chính trị, cư trú ở Pari. Giống như tôi, ở Paris còn có ông Bùi Tín, nhà báo nổi tiếng. Năm ngoái, tôi được Nghị hội các nhà văn quốc tế (International Parliament of Writers) mời tới ở Bern, thủ đô Thuỵ Sĩ, 1 năm. Năm nay tôi sẽ ở Nuremberg, một thành phố cổ của Đức, theo lời mời của Văn Bút (Pen Club) thành phố này. Cuộc sống gọi là phiêu lãng cũng được, mà gọi là "bèo dạt mây trôi" cũng đúng.
ĐCV: Ông đi nhiều, ông có thấy Đông và Tây khác nhau nhiều không" Người Việt ta nên đi về đâu"
VTH: Tất nhiên các nước phương Đông và các nước phương Tây có khác nhau. Các nước phương Bắc và phương Nam cũng vậy. Phương Tây, nhờ ở sự phát triển cơ khí và sự hình thành giai cấp hữu sản từ thế kỷ thứ XVI, đã đi rất nhanh trong khi các nước phương Đông hầu như dậm chân tại chỗ trong đêm dài chuyên chế của chế độ vua quan, trở thành các quốc gia chậm tiến và bị phương Tây bóc lột. Tình hình đã thay đổi nhiều kể từ nửa sau của thế kỷ 20 - các nước phương Đông đã chuyển mình, cố gắng lấy lại thời gian đã mất. Đó là trên bình diện kinh tế. Trên bình diện xã hội, ta thấy có một tiến bộ rõ rệt trong xu hướng đấu tranh cho quyền làm người, nhất là trong mấy năm gần đây. Các sự kiện ở Indonesia, Philippine là những thí dụ rõ nét.
Người Việt ta sẽ hướng về đâu" Tôi nghĩ rằng không có câu trả lời cho câu hỏi này. Theo tôi, nước Việt Nam cần phải học tất cả mọi cái hay của nhân loại để nhấc mình lên khỏi sự trì trệ sinh ra bởi tính tự mãn, và bởi hậu quả của äquyền lực độc tôn. Là nước đi đầu phong trào giải phóng dân tộc, đã có những chiến thắng vang dội địa cầu, nước Việt Nam nay lùi vào bóng tối của sự chậm tiến và nghèo khổ. Mặt khác, người Việt cần phải hướng nội, tức là nhìn vào mình, vào chiều sâu lịch sử dân tộc mình, để tìm ra những giải pháp thích hợp nhất, tối ưu cho sự phát triển sắp tới, về căn bản là lấy lại thời gian đã bỏ lỡ.
ĐCV: Lựa chọn chọn dân chủ để thay thế quyền lực độc tôn ngày càng có xu thế phát triển mạnh mẽ. Ông có cho rằng đó là lối thoát duy nhất cho Việt Nam"
VTH: Nhân loại từng chứng kiến sự phát triển mạnh mẽ của một số quốc gia có chế độ độc tài (hay còn gọi là chuyên chế, chuyên chính), nhờ ở tài ba của nhà độc tài như Đặng Tiểu Bình ở Trung Quốc, Vua Juan Cardos ở Tây Ban Nha, và cả Pinochet ở Chile. Nhưng sự phát triển mạnh mẽ hơn lại ở các nước có thể chế dân chủ. Nghĩa là nếu trường hợp trên là cá biệt, là ngẫu nhiên, thì trường hợp dưới là quy luật, là phổ cập.
ĐCV: Theo ông, những người đấu tranh cho dân chủ hoá xã hội ở trong nước, ở Đông Âu, ở Hoa Kỳ có gì khác nhau"
VTH: Về đại thể, sự lựa chọn dân chủ là sự lựa chọn trên hình mẫu của thể chế dân chủ phổ cập. Qua quan sát của tôi thì những người lựa chọn thể chế dân chủ cho Việt Nam ở Đông Âu có một điểm chung là quan niệm xã hội dân chủ như một xã hội đủ chỗ cho mọi người với các xu hướng chính trị khác nhau, trừ xu hướng phản nhân loại như chủ nghĩa phát xít. Ở Mỹ, trên bề nổi ta thấy những người đấu tranh cho dân chủ có màu sắc hơi khác. Cái đó là do hậu quả lịch sử. Nhiều người hình dung nền dân chủ cho Việt Nam như sự hồi sinh nhà nước Việt Nam Cộng Hòa đã qua đời. Nhưng ở bề sâu, đa số người Việt Nam, mà các bạn tôi ở Mỹ gọi là "đa số thầm lặng", quan niệm đấu tranh để dân chủ hóa xã hội không khác người Việt ở Đông Âu là mấy. Không nên lẫn lộn cuộc đấu tranh chính trị với tình cảm. Hận thù không đem lại sáng suốt trong cách nhìn nhận cũng như trong việc tiến hành đấu tranh cho một mục đích rõ rệt.
ĐCV: Có một hình mẫu dân chủ nào có sẵn cho Việt Nam ta bắt chước để xây dựng được không"
VTH: Dân chủ là một quá trình vận động liên tục. Nếu như nền dân chủ sơ khai ở Athène (Hy Lạp) thời cổ đại chỉ là hiệp hội các chủ nô thì nay nhân loại đã có nhiều hình thức dân chủ, không có cái nào hoàn toàn giống cái nào. Nước Anh có nữ hoàng nhưng là một nước dân chủ. Cái phổ cập là người dân được làm chủ số phận mình nhờ các định chế xã hội bảo đảm quyền được tự do tư duy, ngôn luận, lựa chọn…
Nước ta cần có một nền dân chủ mang đặc điểm Việt Nam. Cái lối sao chép hình mẫu của nước ngoài thường mang lại nhiều tai hại hơn là may mắn. Cải cách ruộng đất theo hình mẫu Trung Quốc là một thí dụ. Nó mang lại thảm kịch.
ĐCV: Ông có những dự định sáng tác nào trong tương lai gần, sau "Đêm giữa ban ngày""
VTH: Một câu hỏi tôi thường gặp. (Cười) Các bạn ơi, đừng tin những nhà văn khi họ nói về những dự định sáng tác. Nếu họ sáng tác được hết những gì họ dự định thì cả nền công nghiệp giấy của thế giới cũng chẳng đủ giấy để in cho họ đâu. Tôi vẫn làm việc hàng ngày, viết những gì tôi thích viết, như một người tự do. Mong rằng có lúc nào đó những điều suy ngẫm được viết ra giấy của tôi sẽ tới tay các bạn.
ĐCV: Xin cám ơn nhà văn. Chúc ông luôn mạnh khoẻ để làm việc. Chúng tôi chờ được đọc ông.
Gửi ý kiến của bạn
