Lời nói đầu
Cho mãi tới mấy năm gần đây, cha tôi chẳng hề nói gì về những kinh nghiệm thời chiến tranh của ông. Vậy mà chúng ở với tôi suốt cả thời thơ ấu. Nhờ cuốn sách này, mà tôi xoáy được, từ một xó xỉnh của những giá sách, khi tôi 12 tuổi, tôi đã khám phá ra tại sao mình không có ông bà nội, và lý do nào mà cha tôi chẳng bao giờ nói về gia đình mình. Nhờ nó mà một phần con người của tôi, lộ ra. Tôi biết ông già biết, rằng thằng con đã đọc cuốn sách, nhưng chẳng bao giờ cha con bàn về chuyện đó. Tôi vẫn nghĩ, cuốn sách chẳng có một ý nghĩa nào với những người khác, những người ngoại cuộc, cho tới khi tôi kể câu chuyện của cha tôi cho một người bạn của tôi, là Wolf Biermann.
Tôi sống nhiều năm ở Đức, và tôi luôn ý thức về khoảng trống nhức nhối, là không có cảm thông giữa người Do Thái, người Đức, và người Ba Lan. Tôi hy vọng cuốn sách này sẽ đóng lại một vài vết thương vẫn còn mở ra.
Cha tôi, Wladyslaw Szpilman không phải là nhà văn. Do nghề nghiệp mà ông được người Ba Lan gọi là "một người đàn ông mà với người đó, âm nhạc sống" (a man in whom music lives): chơi dương cầm và soạn nhạc, một con người như thế vốn được coi là một hình tượng có ý nghĩa và gây hứng khởi, trong văn hoá Ba Lan.
Cha tôi hoàn tất việc học duơng cầm với Arthur Schnabel, tại Viện Hàn Lân Nghệ Thuật Bá Linh, và cũng tại đây, ông còn học soạn nhạc với Franz Schreker. Khi Hitler lên cầm quyền vào năm 1933, ông trở về Warsaw và bắt đầu làm việc như là một người chơi dương cầm cho Đài Phát Thanh Ba Lan. Thời gian 1939 ông đã sáng tác nhiều bản nhạc dùng trong phim ảnh, cũng như nhiều bài nhạc phổ thông (chanson et mélodie) rất được ưa chuộng vào thời kỳ đó. Trước khi chiến tranh bùng nổ, ông chơi nhạc cùng với những người như Bronislav Gimpel, một tay vĩ cầm nổi tiếng trên thế giới, hay Henryk Schoering, và một số những nhạc sĩ nổi tiếng khác.
Kể từ năm 1945, ông trở lại với những công việc tại đài phát thanh Ba lan, và cùng lúc, thực hiện những buổi hoà nhạc, độc diễn hay trình diễn nhạc thính phòng. Ông sáng tác một vài bản giao hưởng và cỡ chừng ba trăm bản dân ca, trong đó có khá nhiều bản thuộc loại top hit. Ông cũng làm nhạc thiếu nhi, nhạc cho phim, và cho kịch truyền thanh.
Ông là giám đốc bộ phận âm nhạc của Đài Phát Thanh Ba Lan cho tới năm 1963 thì xin nghỉ, dành thời giờ cho những buổi lưu diễn âm nhạc và cho Warsaw Piano Quintet, do ông và Bronislav Gimpel thành lập. Sau khi hoàn tất hơn hai ngàn buổi hoà tấu và chơi nhạc (recitals) tại nhiều nơi trên toàn thế giới, cha tôi lui khỏi cuộc sống trình diễn âm nhạc dành cho công chúng vào năm 1986, và dành hết thời giờ còn lại cho việc soạn nhạc.
Có một sự ân hận riêng tư, hoàn toàn là của riêng tôi, rằng nhạc của ông vẫn chưa được nhiều người biết tới, tại thế giới Tây phương. Một lý do của nó, theo tôi, là sự phân đôi Âu Châu, về văn hoá và chính trị, sau Thế Chiến II. Xuyên suốt nơi nơi, là thứ âm nhạc nhẹ, mua vui, vốn dễ tới với đa số công chúng thưởng ngoạn, so với thứ âm nhạc "nghiêm túc" mang tính cổ điển, và ở Ba Lan cũng vậy thôi. Người ở đó đã trưởng thành với những bản nhạc của cha tôi, bởi vì ông đã vẽ nên khuôn mặt âm nhạc Ba lan trong vòng vài thập niên - nhưng biên giới về phía Tây Phương của Ba Lan đã tạo một rào cản đối với thứ âm nhạc như thế.
Cha tôi viết ấn bản đầu tiên của cuốn sách này vào năm 1945, và tôi nghi, ông viết cho ông thôi, chứ không hề nghĩ rằng mình viết cho nhân loại nói chung. Nó - cái việc viết cuốn sách - làm ông có thể chịu đựng được những kinh nghiệm thời chiến tranh, làm cho đầu óc của ông thoải mái, làm cho phần đời sống tình cảm của ông dễ chịu, nhờ vậy ông có thể tiếp tục sống cuộc đời của mình.
Cuốn sách chẳng hề được tái xuất bản [do Ba Lan sống dưới chế độ Cộng Sản. CTND]. Mặc dù vào thập niên 1960, một số nhà xuất bản Ba Lan đã cố gắng tái bản, như là một cuốn sách dành cho thế hệ trẻ hơn. Nhưng những cố gắng của họ đều gặp những trở ngại. Nhà nuớc khi đó không đưa ra những lời giải thích chính thức, nhưng thôi kệ họ, bởi vì hiển nhiên là họ có những lý do của họ.
Trên năm mươi năm đã qua, kể từ lần xuất bản đầu. Lời chứng này bây giờ lại có cơ hội tới với người đọc, và điều này, biết đâu, tạo nên một sự khuyến khích, cổ võ, đối với tất cả những người Ba Lan có thiện chí, để cho cuốn sách có được thứ tiếng nói Ba Lan của nó, tại xứ sở Ba Lan của nó.
Andrzej Szpilman
Jennifer Tran chuyển ngữ (theo bản tiếng Anh và bản tiếng Pháp).
Cho mãi tới mấy năm gần đây, cha tôi chẳng hề nói gì về những kinh nghiệm thời chiến tranh của ông. Vậy mà chúng ở với tôi suốt cả thời thơ ấu. Nhờ cuốn sách này, mà tôi xoáy được, từ một xó xỉnh của những giá sách, khi tôi 12 tuổi, tôi đã khám phá ra tại sao mình không có ông bà nội, và lý do nào mà cha tôi chẳng bao giờ nói về gia đình mình. Nhờ nó mà một phần con người của tôi, lộ ra. Tôi biết ông già biết, rằng thằng con đã đọc cuốn sách, nhưng chẳng bao giờ cha con bàn về chuyện đó. Tôi vẫn nghĩ, cuốn sách chẳng có một ý nghĩa nào với những người khác, những người ngoại cuộc, cho tới khi tôi kể câu chuyện của cha tôi cho một người bạn của tôi, là Wolf Biermann.
Tôi sống nhiều năm ở Đức, và tôi luôn ý thức về khoảng trống nhức nhối, là không có cảm thông giữa người Do Thái, người Đức, và người Ba Lan. Tôi hy vọng cuốn sách này sẽ đóng lại một vài vết thương vẫn còn mở ra.
Cha tôi, Wladyslaw Szpilman không phải là nhà văn. Do nghề nghiệp mà ông được người Ba Lan gọi là "một người đàn ông mà với người đó, âm nhạc sống" (a man in whom music lives): chơi dương cầm và soạn nhạc, một con người như thế vốn được coi là một hình tượng có ý nghĩa và gây hứng khởi, trong văn hoá Ba Lan.
Cha tôi hoàn tất việc học duơng cầm với Arthur Schnabel, tại Viện Hàn Lân Nghệ Thuật Bá Linh, và cũng tại đây, ông còn học soạn nhạc với Franz Schreker. Khi Hitler lên cầm quyền vào năm 1933, ông trở về Warsaw và bắt đầu làm việc như là một người chơi dương cầm cho Đài Phát Thanh Ba Lan. Thời gian 1939 ông đã sáng tác nhiều bản nhạc dùng trong phim ảnh, cũng như nhiều bài nhạc phổ thông (chanson et mélodie) rất được ưa chuộng vào thời kỳ đó. Trước khi chiến tranh bùng nổ, ông chơi nhạc cùng với những người như Bronislav Gimpel, một tay vĩ cầm nổi tiếng trên thế giới, hay Henryk Schoering, và một số những nhạc sĩ nổi tiếng khác.
Kể từ năm 1945, ông trở lại với những công việc tại đài phát thanh Ba lan, và cùng lúc, thực hiện những buổi hoà nhạc, độc diễn hay trình diễn nhạc thính phòng. Ông sáng tác một vài bản giao hưởng và cỡ chừng ba trăm bản dân ca, trong đó có khá nhiều bản thuộc loại top hit. Ông cũng làm nhạc thiếu nhi, nhạc cho phim, và cho kịch truyền thanh.
Ông là giám đốc bộ phận âm nhạc của Đài Phát Thanh Ba Lan cho tới năm 1963 thì xin nghỉ, dành thời giờ cho những buổi lưu diễn âm nhạc và cho Warsaw Piano Quintet, do ông và Bronislav Gimpel thành lập. Sau khi hoàn tất hơn hai ngàn buổi hoà tấu và chơi nhạc (recitals) tại nhiều nơi trên toàn thế giới, cha tôi lui khỏi cuộc sống trình diễn âm nhạc dành cho công chúng vào năm 1986, và dành hết thời giờ còn lại cho việc soạn nhạc.
Có một sự ân hận riêng tư, hoàn toàn là của riêng tôi, rằng nhạc của ông vẫn chưa được nhiều người biết tới, tại thế giới Tây phương. Một lý do của nó, theo tôi, là sự phân đôi Âu Châu, về văn hoá và chính trị, sau Thế Chiến II. Xuyên suốt nơi nơi, là thứ âm nhạc nhẹ, mua vui, vốn dễ tới với đa số công chúng thưởng ngoạn, so với thứ âm nhạc "nghiêm túc" mang tính cổ điển, và ở Ba Lan cũng vậy thôi. Người ở đó đã trưởng thành với những bản nhạc của cha tôi, bởi vì ông đã vẽ nên khuôn mặt âm nhạc Ba lan trong vòng vài thập niên - nhưng biên giới về phía Tây Phương của Ba Lan đã tạo một rào cản đối với thứ âm nhạc như thế.
Cha tôi viết ấn bản đầu tiên của cuốn sách này vào năm 1945, và tôi nghi, ông viết cho ông thôi, chứ không hề nghĩ rằng mình viết cho nhân loại nói chung. Nó - cái việc viết cuốn sách - làm ông có thể chịu đựng được những kinh nghiệm thời chiến tranh, làm cho đầu óc của ông thoải mái, làm cho phần đời sống tình cảm của ông dễ chịu, nhờ vậy ông có thể tiếp tục sống cuộc đời của mình.
Cuốn sách chẳng hề được tái xuất bản [do Ba Lan sống dưới chế độ Cộng Sản. CTND]. Mặc dù vào thập niên 1960, một số nhà xuất bản Ba Lan đã cố gắng tái bản, như là một cuốn sách dành cho thế hệ trẻ hơn. Nhưng những cố gắng của họ đều gặp những trở ngại. Nhà nuớc khi đó không đưa ra những lời giải thích chính thức, nhưng thôi kệ họ, bởi vì hiển nhiên là họ có những lý do của họ.
Trên năm mươi năm đã qua, kể từ lần xuất bản đầu. Lời chứng này bây giờ lại có cơ hội tới với người đọc, và điều này, biết đâu, tạo nên một sự khuyến khích, cổ võ, đối với tất cả những người Ba Lan có thiện chí, để cho cuốn sách có được thứ tiếng nói Ba Lan của nó, tại xứ sở Ba Lan của nó.
Andrzej Szpilman
Jennifer Tran chuyển ngữ (theo bản tiếng Anh và bản tiếng Pháp).
Gửi ý kiến của bạn
