Những biến cố xảy ra từ tháng 5,1963 và những ngày tháng sau đó đã ít nhiều làm xáo trộn nếp sống của người dân xứ Huế, nhất là đối với một sinh viên Công Giáo như chúng tôi.
Ngày 1-11-63, khi Tổng Thống Ngô Đình Diệm và ông Ngô Đình Nhu bị hạ sát, Đức TGM Phêrô Ngô Đình Thục đang họp ở Roma và Ngài đã ở luôn không về. Giáo phận Huế lúc đó không có Giám Mục. Con chiên không có Chủ Chăn, thật bơ vơ! Một hôm, chúng tôi được thông báo đi đón Đức Tân Tổng Giám Mục Philipphê Nguyễn Kim Điền, nguyên Giám Mục Mỹ Tho (1) sẽ đến Huế thay thế Đức TGM Phêrô...
Ngày 1-11-63, khi Tổng Thống Ngô Đình Diệm và ông Ngô Đình Nhu bị hạ sát, Đức TGM Phêrô Ngô Đình Thục đang họp ở Roma và Ngài đã ở luôn không về. Giáo phận Huế lúc đó không có Giám Mục. Con chiên không có Chủ Chăn, thật bơ vơ! Một hôm, chúng tôi được thông báo đi đón Đức Tân Tổng Giám Mục Philipphê Nguyễn Kim Điền, nguyên Giám Mục Mỹ Tho (1) sẽ đến Huế thay thế Đức TGM Phêrô...
Tôi rất mừng vì khoảng 1959, tôi đã từng gặp Ngài ở Dalat trong dịp nghỉ hè. Tôi đã được dự thánh lễ và nghe Ngài giảng tại trụ sở của các cha Dòng Tiểu Đệ Chúa Giê Su... Ngài trẻ trung, khiêm tốn, rất khôi ngô và rất lôi cuốn giới trẻ lúc đó.
Tôi đã được nói chuyện với Ngài một vài lần trước khi Ngài nhận chức Giám Mục Cần Thơ. Ngài nói giọng Miền Nam rất ngọt ngào, nụ cười duyên dáng, thánh thiện đầy tình yêu thương, bác ái...
Tôi nghe nói Ngài đã từ chối khi được Tòa Thánh chọn làm Giám Mục, Ngài nói rằng Ngài thuộc dòng hèn mọn với lý tưởng phục vụ người lao động nghèo và cùng chia xẻ với họ trong công việc hằng ngày, Ngài không muốn làm Giám Mục vì sợ không còn được phục vụ dưới hình thức như thế nữa. Nhưng nghe đâu Đức Khâm Sứ Tòa Thánh đã trả lời rằng: Đức Thánh Cha chỉ cần sự vâng lời mà VÂNG LỜI là một trong ba lời thề quan trọng nhất của Linh Mục. Thế là Ngài đã trở thành Giám Mục Cần Thơ.
Ở Huế lúc bấy giờ rất ít người biết đến Ngài, ngoại trừ một số các Cha có giao thiệp với bên ngoài giáo phận, có đi đây đi đó, đa số đều chỉ biết đến những chuyện trong địa phương mình mà thôi.
Ngày Ngài đến Huế, có Đức Tổng Giám Mục Sài Gòn, Phaolô Nguyễn Văn Bình và một số các vị Giám Mục đi theo. Đức Khâm Sứ Tòa Thánh cũng có mặt trong phái đoàn. Hôm đó, các linh mục, tu sĩ nam nữ và giáo hữu trong giáo phận đã đến nhà thờ Dòng Chúa Cứu Thế, đường Nguyễn Huệ, TP Huế để đón Đức Cha. Anh em sinh viên Công Giáo chúng tôi được trao cho nhiệm vụ tổ chức tiếp đón.
Phút gặp gỡ đầu tiên thật là cảm động, giọng Đức Cha Bình trong phần giới thiệu cũng rất xúc động, nhất là khi nghe Đức Cha Điền nói, mọi người càng cảm động hơn nữa. Nhiều người sụt sùi khóc vì từ nay, giáo phận đã có người Cha tốt lành, thánh thiện, khôi ngô, ngọt ngào, giọng nói của Ngài như tiếng mẹ ru bên nôi bằng những lời ca dao đượm tình dân tộc.
Từ đó, tôi có dịp liên lạc với Ngài thường xuyên. Tôi muốn làm cho những bạn bè của tôi, những người ngoài Công Giáo biết đến Ngài. Tôi nghĩ rằng, khi tiếp xúc với Ngài chắc chắn những người đó sẽ có cảm tưởng tốt đối với Công Giáo, qua Ngài, họ sẽ thấy được tinh thần bác ái, yêu thương của người Công Giáo. Sau nhiều lần tiếp xúc với tôi và qua những người trong gia đình, họ hàng của tôi hiện là linh mục trong giáo phận, Ngài đã hiểu tôi nhiều... Tôi thường nói về Ngài khi có dịp gặp những người quen biết trong giới chính trị và trong giới trí thức... Họ đã nhờ tôi làm trung gian để đến với Ngài... Kết quả là rất nhiều người sau khi gặp Ngài, đã tỏ ra rất có cảm tình và mến phục Ngài.
Với giọng nói ngọt ngào như thế, nhưng Ngài cũng không thiếu cương quyết trong công việc. Cựu Nghị Sĩ Nguyễn Văn Mân, nay đã ngoài 80 tuổi, hiện đang còn sống ở Houston, Texas, Hoa Kỳ, có kể cho tôi nghe câu chuyện sau đây... Năm 1964, ông được Bộ Nội Vụ Sài Gòn cử ra Huế giải quyết một việc rắc rối có liên quan đến Công Giáo ở Huế. Ông Mân nguyên là tỉnh trưởng Quảng Trị năm 1947 thời Cụ Trần Văn Lý làm Hội Đồng Chấp Chính Lâm Thời khi quân Pháp mới đổ bộ vào Huế, Quảng Trị. Ông là Phó Chủ Tịch Thanh Niên Liên Đoàn Công Giáo VN ở miền Trung năm 1945-1946 lúc đó LM Trần Hữu Thanh DCCT là Tuyên Úy, ông có người chú ruột làm linh mục và người em cô cậu là Đức TGM Nguyễn Như Thể hiện nay.
Nguyên sau cuộc chỉnh lý của Tướng Nguyễn Khánh ngày 30-1-1964 tại Sài Gòn, Thiếu Tướng Tôn Thất Xứng được lên làm Tư Lệnh Vùng I kiêm Đại Biểu Chính Phủ tại Trung Nguyên Trung Phần, văn phòng đặt tại Đà Nẵng và Đại Tá Nguyễn Chánh Thi về làm Tư Lệnh Sư Đoàn 1 ở Huế.
Không biết do ai xúi giục, Tướng Tôn Thất Xứng đã gởi một văn thư đến Tòa Tổng Giám Mục Huế, yêu cầu Đức Cha Điền giao nạp cho chính quyền tài sản của "Ông Ngô Đình Thục" trong đó có chiếc xe hơi mà Đức Cha Điền, với tư cách là Tổng Giám Mục Huế đang sử dụng. Khi tiếp được văn thư, Đức TGM Nguyễn Kim Điền đã trả lời Vị Đại Biểu Chính Phủ nội dung như sau:
"Tất cả nhà cửa, xe cộ, tài sản hiện chúng tôi đang quản lý với tư cách là Tổng Giám Mục TGP Huế là của Giáo Hội Công Giáo, không phải là tài sản của "Ông Ngô Đình Thục". Nếu Ông Thiếu Tướng Tư Lệnh Quân Đoàn I kiêm Tư Lệnh Vùng I Chiến Thuật, kiêm Đại Biểu Chính Phủ tại Trung Nguyên Trung Phần muốn tịch thu các tài sản đó thì yêu cầu Ông hãy đưa quân đội và khí giới đến đây mà lấy. Ký tên: Philipphê Nguyễn Kim Điền, Tổng Giám Mục."
Thư trả lời đó, Đức Cha cũng gởi cho Bộ Nội Vụ ở Sài Gòn. Tổng Trưởng Bộ Nội Vụ lúc đó là Ông Hà Thúc Ký, tiếp được thư nói trên liền cử Ông Nguyễn Văn Mân đại diện Bộ ra Huế liên lạc với Tòa Đại Biểu đồng thời cũng đến gặp Đức TGM Nguyễn Kim Điền để tìm hiểu sự việc. Ai nghe chuyện cũng cười Ông Tướng quá dốt về chính trị. Tất nhiên sau đó không ai còn dám đòi tịch thu tài sản của "Ông Ngô Đình Thục" mà họ quan niệm đó là tài sản của "gia đình họ Ngô"!!!
Mới đến Huế chẳng bao lâu, Đức Cha liền đi thăm các giáo xứ tân tòng ỡ những miền quê xa xôi hẻo lánh và thường đi xe gắn máy đến các giáo xứ gần, trong phạm vi thành phố. Ngài đến không báo trước, có khi gặp cha sở, có khi không có ai ở nhà... Ngài tự động đi thăm các gia đình Công Giáo trong xứ, hỏi han người nầy người nọ làm cho con chiên rất phấn khởi và được an ủi rất nhiều. Ngài tránh không hề nhờ vả đến các phương tiện của chính quyền đương thời...
Năm 1964, có trận bão lụt lớn ở các tỉnh Miền Trung. Lúc đó Ông Trần Văn Hương mới lên làm Thủ Tướng ở Sài Gòn, sinh viên và Phật tử ở Huế và các tỉnh Miền Trung biểu tình chống đối... Chúng tôi thấy nội bộ quốc gia càng ngày càng chia rẽ trầm trọng, thanh niên, sinh viên học sinh bị lôi cuốn vào những cuộc đấu tranh chính trị, bỏ việc học hành, tuổi trẻ đã bị lợi dụng cho một nhóm người có tham vọng chính trị hoặc bọn thân Cộng từ trong bóng tối đang giựt giây. Chúng tôi bèn vận động anh em sinh viên Công Giáo và sinh viên thiện chí tổ chức những chuyến cứu trợ đồng bào... Chúng tôi mượn xe của quân đội và xin ông Tỉnh Trưởng Thừa Thiên (Trung Tá Võ Hữu Thu) cấp cho một số quần áo, thực phẩm của Ty Xã Hội để đem cho đồng bào. Anh em sinh viên đi từng nhà quyên góp tiền bạc, quần áo v.v. Chúng tôi vào gặp Đức Cha Điền để trình bày công việc của anh em sinh viên cho Ngài biết. Ngài tự động tháo gỡ giây chuyền có tượng Thánh giá đang đeo trước ngực... và nói với tôi:
-Những người bạn ở Tây Đức đã tặng cho Cha "Thánh giá" và giây chuyền nầy. Cha giữ lại "Thánh giá", còn giây chuyền trao cho con đem bán để lấy tiền giúp vào quĩ cứu trợ. Đây là phần đóng góp của cá nhân Cha.
Tôi hơi có vẻ ngần ngại, rồi bỗng một ý nghĩ hay hay đã đến với tôi lúc đó. Tôi nói:
-Con sẽ có cách sử dụng kỷ vật nầy. Để con làm theo cách của con xem thử kết quả ra sao.
Tôi mang giây chuyền bằng vàng Tây đó về và cùng mấy anh chị em sinh viên đi đến các nhà giàu hỏi giá. Giáo sư Martine Piat, dạy Pháp văn, cho giá 50.000 đồng lúc đó, bằng mười lần lương của một Trung Úy độc thân. Tôi không chịu bán với giá đó và quyết định làm theo kế hoạch của tôi. Tôi in ra 1000 vé số, mỗi vé 200 đồng, lô trúng duy nhất là giây chuyền vàng của Đức Cha Điền.
Trong dịp hành hương đầu năm kính Đức Mẹ La Vang, chúng tôi bán hết số vé đã in, được 200.000 đồng cho vào quỹ cứu trợ. Cha Demerck, Dòng Tên ở Trung Tâm Xavie trúng giây chuyền đó và đã tặng lại cho Đức Cha Điền ngay sau đó. Đức Cha rất ngạc nhiên và khen sáng kiến của chúng tôi.
Đoàn sinh viên Công Giáo Huế đã mang số tiền quyên góp được và số thực phẩm, áo quần vào Đà Nẵng, ở lại một đêm tại Trường Thánh Tâm, yết kiến Đức Giám Mục Phạm Ngọc Chi, xin ý kiến của Ngài về vấn đề cứu trợ nên đến những đia điểm nào...
Hôm sau đoàn xe của chúng tôi vào Hội An, nước còn mênh mông chưa rút hết. Chiều đó, chúng tôi vào tận Quảng Tín, đến tận các nhà thờ xa xôi hẻo lánh, gặp các linh mục và trực tiếp phân phối tiền và phẩm vật cứu trợ cho đồng bào. Khi trở về, chúng tôi đã báo cáo lại với Đức Cha Điền các họat động của anh em và trình cho Ngài những hình ảnh mà chúng tôi đã chụp được trong chuyến đi. Ngài ban lời khen ngợi anh em.
Mùa Hè năm 1966, tình hình ở Huế và Miền Trung rất căng thẳng, phe "TRANH ĐẤU" đang phát động những cuộc biểu tình bạo động, cướp chính quyền nhân vụ Tướng Nguyễn Chánh Thi, Tư Lệnh Quân Đoàn I mất chức. Tướng Nguyễn Chánh Thi đã dựa vào lực lượng tranh đấu để làm áp lực với Sài Gòn hầu củng cố cho địa vị của ông ở Miền Trung.
Các cuộc tranh đấu đó lúc đầu do những người ủng hộ Nguyễn Chánh Thi chủ xướng, nhưng sau đó bị tràn ngập bởi lực lượng Phật tử và sinh viên tranh đấu, trong đó có nhiều phần tử thân Cộng như Nguyễn Đắc Xuân, Hoàng Phủ Ngọc Phan, Hoàng Phủ Ngọc Tường, Lê Hiếu Đằng, Lê Quang Long, Phan Duy Nhân v.v. Chúng tôi cũng tập hợp một lực lượng sinh viên chống Cộng để tự vệ và chống lại các sinh viên thiên Cộng. Tôi đi vào Sài Gòn trình bày tình hình với Trung Ương và tiếp xúc với báo chí mục đích nói rõ các hoạt động của Cộng Sản trong sinh viên để cho dư luận biết.
Hôm đó, không có máy bay Huế - Sài Gòn, tôi bèn đổi máy bay đi Dalat. Tôi gặp Đức Cha tại phi trường, Ngài cũng đi Dalat. Máy bay đến phi trường Liên Khương, không có ai đón Ngài cả, không hiểu tại sao. Tôi liền mượn điện thoại gọi lên Đại Học, báo tin cho Cha Viện Trưởng Nguyễn Văn Lập và xin xe đón Ngài. Từ Liên Khương lên Dalat khoảng 30 cây số, khá xa so với các phi trường khác ở Việt Nam hồi đó.
Lợi dụng thời gian từ phi trường Phù Bài Huế cho đến khi về tới Đại Học Dalat, tôi trao đổi với Ngài về tình hình ở Huế. Ngài rất quan tâm và lắng nghe rất đầy đủ những gì tôi trình bày.
Trong Tết Mậu Thân, lúc đó tôi đang làm Dân Biểu HNV, đơn vị Thừa Thiên, được đi theo để hướng dẫn phái đoàn các Giám Mục Việt Nam do Đức TGM Nguyễn Văn Bình hướng dẫn ra thăm Huế. Phái đoàn đến Đà Nẵng, và đã được Trung Tướng Hoàng Xuân Lãm, Tư Lệnh Quân Đoàn I cho máy bay trực thăng đưa ra Huế, có Đức Cha Phạm Ngọc Chi cùng đi theo. Máy bay đã đáp xuống sân đá banh trước mặt Dòng Chúa Cứu Thế Huế, Đức Cha Điền đã đến đó để đón tiếp phái đoàn. Đồng bào nạn nhân cũng có mặt rất đông ở đó. Đức Cha Bình đã thay mặt các Đức Cha và phái đoàn an ủi anh em giáo hữu, tặng quà và ban phép lành cho họ. Những hình ảnh tang tóc trong Tết Mậu Thân đã khiến cho Đức Cha Điền rất đau xót.
Giáo Xứ Phủ Cam, nơi có nhà thờ chính tòa là nơi Đức Cha thường đến đó cử hành những nghi lễ long trọng, đã trở nên một nơi đầy máu và nước mắt. Có hơn ba trăm người đã bị Việt Cộng bắt đi và đã bị thảm sát tại Khe Đá Mài, quận Nam Hòa, tỉnh Thừa Thiên.
Khoảng tháng 10 năm 1969, khi Đức TGM Nguyễn Kim Điền mới từ Roma về đến Huế, Ngài được tin chính quyền mới tìm được mấy trăm nạn nhân bị thảm sát vất xác dưới khe Đá Mài, lâu ngày, thịt thối rữa hết chỉ còn sọ người và xương xóc nằm lẫn lộn thành một đống.
Những hình ảnh đó đã được chiếu trên Truyền Hình và tin tức được loan báo trên đài Phát Thanh. Đức Cha rất xúc động.
Ngay khi Ngài vừa về đến Sai Gòn, chưa có mặt ở Huế thì có một vị Dân Biểu địa phương đã nói với báo chí rằng: "Ông Nguyễn Kim Điền, TGM ở Huế đã dính vào vụ tranh chấp những xác chết đó". Lúc bấy giờ có nhiều sự bất đồng giữa các nhân vật có thế lực đại diện cho các tổ chức tôn giáo, chính trị tại địa phương về địa điểm sẽ được an táng các nạn nhân. Chúng tôi đã đến gặp đại diện các tôn giáo cũng như Hội Nạn Nhân Cộng Sản trong Tết Mậu Thân để hỏi ý kiến và cuối cùng đã quyết định sẽ an táng các nạn nhân tại chân núi Ba Tầng, gần núi Ngự Bình, phía sau lưng làng Phủ Cam.
Qua Đài Phát Thanh và Đài Truyền Hình Huế, chúng tôi đã trình bày với đồng bào mọi diễn tiến và quyết định của Ban Tổ Chức tang lễ, kêu gọi mọi người bình tĩnh, tránh những hành động hay lời nói gây chia rẽ có hại cho tình đoàn kết quốc gia. Chúng tôi cũng cho báo chí biết sự việc xảy ra khi Đức TGM còn ở ngoại quốc, Ngài hoàn toàn không hay biết gì... Khi về đến Huế, Ngài đã đến nhà thờ chính tòa dâng thánh lễ cầu nguyện cho các nạn nhân và gia đình của họ và tuyên bố Công giáo không liên quan gì đến cuộc tranh chấp nói trên.
Cảm động nhất là trong lễ an táng của hai linh mục Gioan Baotixita Bửu Đồng và Micae Hoàng Ngọc Bang cùng hai sư huynh dòng La San bị Việt Cộng chôn sống tại Phú Thứ, cử hành tại nhà thờ Phủ Cam ngày 12 tháng 11, 1969, Ngài đã đọc một bài điếu văn làm cho mọi người không cầm được nước mắt.
Sau Tết Mậu Thân, cơ sở Dòng Kín Carmel Huế bị hư hại nặng. Quá kinh hoàng nên Mẹ và chị em trong Dòng đã vào tạm trú tại nhà Ông Nguyễn Văn Bửu, Phú Nhuận Sài Gòn.
Vào một buổi sáng rất sớm, chúng tôi vừa thức dậy, chuẩn bị đi làm thì một nữ tu đến báo tin Cha Bề Trên Benoit Nguyễn Văn Thái, Dòng Bénédictin Thiên An Huế mới bị chết do Việt Cộng pháo kích vào Sài Gòn hôm qua. Ngài đã đến thăm ông Nguyễn Văn Bửu và ông nầy đã nhường phòng ngủ của mình cho ngài tạm trú... Các nữ tu quá hoảng sợ và không biết giải quyết làm sao. Tôi bèn gởi điện tín báo tin cho Các Bề trên Dòng Bénédictin ở Huế, Ban Mê Thuột và báo cho Đức TGM Huế biết. Đồng thời tôi cũng nhờ Cha Cao Văn Luận và Dược Sĩ Nguyễn Cao Thăng, Phụ Tá Tổng Thống lúc đó nhờ tìm cách giúp nhà Dòng đưa xác Cha Bề Trên về an táng ở Huế.
Tết năm 1971, tôi đưa vợ con đến thăm Ngài. Trong phòng khách của Tòa TGM Huế lúc đó có nhiều giáo hữu ở trong khu vực lân cận cũng đến thăm Ngài. Con gái đầu của tôi là H.A đưa tay nắm lấy tượng Thánh giá Ngài đang đeo ở trước ngực, không chịu buông ra. Vợ tôi tỏ vẻ lo lắng, sợ vô lễ với Ngài. Nhưng Ngài tươi cười ẳm cháu vào lòng và nói rằng: "Giây chuyền đeo tượng nầy, Cha đã trao cho ba con đi bán rồi, nhưng nay vẫn còn đây. Đó là ý Chúa vậy..." Ngài muốn nhắc lại câu chuyện cứu trợ nạn nhân bão lụt hồi 1964, khi tôi còn là sinh viên, Ngài đã tặng giây chuyền đó cho anh em đem đi bán để giúp vào quỹ cứu trợ....
Cuối năm 1973, có người anh ruột vợ tôi chịu chức linh mục. Đức Cha đã quyết định sẽ tổ chức lễ phong chức cho thầy đó tại ngay nhà thờ giáo xứ Phù Lương, quận Hương Thủy, tỉnh Thừa Thiên. Đó là một trường hợp rất đặc biệt vì xưa nay những lễ nghi long trọng như thế đều tổ chức tại nhà thờ chính tòa Phủ Cam, Huế. Trước khi vào lễ Ngài đã nhắc lại hoàn cảnh gia đình cha mẹ anh em của vị tân linh mục, là nạn nhân của biến cố Mậu Thân 1968 ở Huế, cha chết, ba đứa em chết, nhà cửa hư hại, mẹ con phải chạy về nương náu tại giáo xứ Phù Lương. Mặc dù trong hoàn cảnh như thế nhưng bà mẹ và anh em chỉ một lòng xin Chúa ban cho người con của gia đình được làm linh mục. Bài giảng rất cảm động với mục đích cho mọi người biết quý trọng ơn kêu gọi và giúp người đi tu được trung thành với ơn gọi. Khi gia đình đến Tòa Giám Mục để cám ơn, Ngài đã đón tiếp rất nồng hậu trong tình cha con.
Sau hiệp định Paris, 27-1-1973, Phong Trào Sùng Kính Đức Mẹ (Đạo Binh Xanh) đã đứng ra tổ chức rước tượng Đức Mẹ Fatima đến Việt Nam để cầu nguyện cho Hòa Bình. Từ Sài Gòn, tượng Đức mẹ đã được đưa ra Huế rồi trở vô Đà Nẵng, Qui Nhơn, Mỹ tho, Cần Thơ... Máy bay đưa tượng Đức Mẹ ra Huế, Đức Cha Điền đón tại phi trường Phù Bài và đi đường bộ ra La Vang. Ngài không đồng ý sử dụng máy bay trực thăng vì Ngài tránh không dùng phương tiện của chính quyền.
Đức Cha Chi rất nôn nóng vì Ngài cũng cần đón tượng Đức Mẹ về Đà Nẵng cho kịp giờ... Nhưng đành phải chịu. Tại La Vang, sau khi tôn vinh Đức Mẹ xong thì Đức Cha Chi rước tượng Đức Mẹ lên máy bay trực thăng bay vô Đà Nẵng ngay vì đồng bào đang đợi Ngài ở đó.
Trong bài giảng tại Vương Cung Thánh Đường La Vang đổ nát, Đức TGM Nguyễn Kim Điền đã lên án cả hai bên, Quốc Gia cũng như Cộng Sản. Ngài đả kích những hành vi tham nhũng, thối nát, chính quyền phải chịu trách nhiệm về một xã hội nghèo đói, chậm tiến, bất công. Bài giảng của Ngài đã được phổ biến tại Sài Gòn.
Phát biểu trong cuộc họp của Hội Đồng Giám Mục Á Châu, Ngài cũng đã nhắc lại những tư tưởng đó. Ngài nói rằng Giáo Hội phải xét lại mình, xem có đi đúng đường lối của Đức Kitô hay không" Cái nhìn của Ngài về vấn đề người nghèo... cũng đã được chú ý rất nhiều trước đây.
Lần cuối cùng chúng tôi gặp Ngài vào cuối năm 1973, từ đó không còn dịp nào trở về Huế để thăm Ngài nữa.
Sau 30-4-1975, ở trong nhà Tù CS, tôi được Trung Tá Nguyễn Thế cho xem bài diễn văn của Đức Thánh Cha Gioan Phaolô II trong dịp tiếp phái đoàn Giám Mục Việt Nam, khoảng 1980 và tài liệu "Đường Hy Vọng" của Đức TGM Nguyễn Văn Thuận biên soạn. Đức Thánh Cha đã ca tụng Đức TGM Nguyễn Kim Điền là một người can đảm...Tôi không biết tình hình bên ngoài lúc đó như thế nào vì mới ở nhà giam Hỏa Lò Hà Nội về. Một số anh em có gia đình đến thăm, biết được một vài tin tức của Giáo Hội, đã cho biết Đức TGM Nguyễn Kim Điền đã lên tiếng tố cáo chính sách tiêu diệt tôn giáo của CSVN và đang bị quản chế. Anh em chúng tôi đã nhắc nhở nhau cầu nguyện cho Ngài.
Đầu năm 1988, tôi gặp Linh Mục Nguyễn Văn Lý, nguyên bí thư của Đức Cha Điền bị kết án 15 năm tù mới được chuyển đến Trại Nam Hà (tỉnh Hà Nam Ninh), được Cha Lý cho biết thêm một vài chi tiết về Đức Cha Điền.(2)
Tết năm đó, tôi được ra khỏi nhà tù, về với gia đình tại Sài Gòn. Tôi rất muốn đi Huế thăm Đức Cha nhưng không có phương tiện, vả lại cũng còn ngại công an theo dõi nên không dám đi lại nhiều. Tháng 5,1988 tôi được tin Đức Cha đau nặng phải đem vào bệnh viện Chợ Rẫy, Sài Gòn. Tôi muốn đến thăm nhưng lại được tin Công An canh gác không cho người ngoài đến đó. Thế rồi khoảng hai tuần sau, chúng tôi nghe đài BBC loan báo Ngài đã qua đời (lúc 1 giờ 30 chiều 8 tháng 6 năm 1988 tại Bệnh viện Chợ Rẫy).
Các đài VOA, BBC, đài Pháp, đài Chân Lý Á Châu ở Manila đều loan tin kèm theo lời bình luận về cái chết của Ngài. Dư luận trong và ngoài nước đều cho rằng chính Cộng Sản đã giết Ngài (hoặc trực tiếp hoặc gián tiếp...) (2)
Thi hài của ngài được quàn tại Tòa Tổng Giám Mục, Sài Gòn từ sáng 9 tháng 6 cho đến lúc 4 giờ chiều 10 tháng 6 năm 1988 thì linh cữu được đưa đến Nhà Thờ Chính Tòa Đức Bà Sài Gòn và một Thánh Lễ đồng tế do Đức TGM Nguyễn Như Thể và các Linh Mục Huế đã được cử hành tại đây. Đức TGM Nguyễn Văn Bình cùng 8 Giám Mục, 1 Đan Viện Phụ và gần 300 Linh Mục đã cử hành Thánh Lễ đồng tế vào lúc 7 giờ sáng ngày 11 tháng 6 năm 1988. Sau đó, linh cữu được đưa về Huế bằng đường bộ.
Chiều 12 tháng 6 năm 1988, khi xe tang vừa xuống dèo Hải Vân thì giáo dân các xứ đạo ở hai bên Quốc Lộ I như Lăng Cô, Sáo Cát, Thừa Lưu, Nước Ngọt, Cầu Hai, Truồi, Phù Lương,v.v...đổ xô ra đường đón linh cữu của Đức TGM Philipphê. Từng đoàn xe Honda đi theo quan tài mỗi ngày một đông, kẹt đường, xe phải đi chậm... đến An Cựu vào lúc 8 giờ tối. Giáo dân Huế đứng hai bên đường, tay cầm đuốc sáng rực, đi bộ theo linh cữu ngài về Nhà Thờ Chính Tòa Phủ Cam... Giáo dân ở thành phố Huế và vùng phụ cận lúc đó ước khoảng trên mười ngàn người. Nhưng con số hiện diện đã lên đến năm, sáu chục ngàn người, tất nhiên cũng đã có rất nhiều tín đồ của các tôn giáo bạn có cảm tình đã đến với ngài.
Sau 30-4-1975, chưa từng thấy có một sự tập hợp đông đảo tại Huế như vậy. Người ta cho rằng đây là một sự biểu dương lực lượng hay là một thái độ phản kháng của những tín đồ các tôn giáo đang bị áp bức dưới chế độ Cộng Sản.
Sáng 15-6-1988, Thánh Lễ an táng do Đức TGM Nguyễn Văn Bình với 9 vị Giám Mục khác và gần 80 Linh Mục thuộc các Giáo Phận Huế và Đà Nẵng đồng tế.
HÌNH ẢNH CUỐI CÙNG
GS Nguyễn Ngọc Lan, sau khi nghe tin Đức TGM Philipphê Nguyễn Kim Điền đã bị đầu độc, liền đến Tòa Tổng Giám Mục Sài Gòn (đường Phan Đình Phùng, Quận 3) để kính viếng thi hài của ngài đang để ở đó. Ông cũng như mọi người đã rất xúc động khi thấy thi hài của ngài nằm trên một cái branca... không có một sự tôn kính nào đối với một vị Tổng Giám Mục đạo đức và danh tiếng mà khắp cả thế giới đều biết đến!
Thông thường đối với người chết, dù là người không có địa vị gì trong xã hội thì thân nhân cũng phải chọn một nơi xứng đáng, tôn nghiêm, để đặt thi hài (hay quan tài), tối thiểu cũng trên một cai giường hay một cái bục cao. Trước hình ảnh đó, thân nhân của Đức TGM Philipphê, giáo dân Huế và tất cả những người hiện diện... đã lên tiếng trách Đức Tổng Giám Mục Nguyễn Văn Bình và các Linh Mục có trách nhiệm tại Sài Gòn đã xem thường "thi hài người quá cố".
Sau đó, GS Nguyễn Ngọc Lan đã gởi cho Đức TGM Nguyễn Văn Bình một bức thư nói lên cảm tưởng của ông về việc nầy.
Khi Đức TGM Têphanô Nguyễn Như Thể và các Linh Mục thuộc Giáo Phận Huế đến, họ đã thuê người khâm liệm và đưa quan tài của Đức TGM Philipphê đến đặt tại Nhà Thờ Chính Tòa Đức Bà, Sài Gòn để cho mọi người đến kính viếng trước khi đưa về an táng tại Nhà Thờ Chánh Tòa Phủ Cam, Huế.
Tôi và gia đình, bạn bè đã đến nhà thờ Đức Bà Sài Gòn để kính viếng Ngài. Trong thánh lễ cầu nguyện và tiễn đưa Ngài về Huế, Đức Tổng Giám Mục Nguyễn Như Thể đã đọc một bài cám ơn rất cảm động, ca đoàn nhà thờ Đức Bà Sài Gòn đã hát những bài thánh ca rất ý nghĩa. Mọi người đều chảy nước mắt vì mến thương một vị Thánh đã từ giã chúng ta trên cõi đời nầy...
Hôm nay, nhân lễ giổ của Đức TGM Nguyễn Kim Điền, chúng tôi viết lại một vài kỷ niệm tình Cha con, những ngày tháng mà chúng tôi đã được sống gần Ngài, với ước mong các con cái của Ngài, những giáo hữu Cân Thơ, Huế và Việt Nam... đừng bao giờ quên hình ảnh MỘT NGƯỜI CHA TỬ ĐẠO trong giai đoạn mới nầy, dưới chế độ Cộng Sản.
Nguyễn Lý-Tưởng.
(giổ thứ mười 8/6/1988-8/6/1998)
Gửi ý kiến của bạn
