Cuộc chạy đua đến tòa Bạch Cung đã đến nước rút. Chỉ còn 5 ngày nữa đến đích và người ta vẫn thấy hai đấu thủ bám sát nhau ngang ngửa. Nếu tình trạng này tiếp diễn đến ngày bầu cử, thật khó đoán trước George W. Bush hay John Kerry sẽ thắng. Tuy nhiên ngay bây giờ người ta đã thấy rõ một điều: dân chúng Mỹ chia rẽ thành hai mảng rất gọn, vì thế vấn đề cử tri đoàn có thể thành khá gay go. Bầu cử Tổng Thống dưới chế độ dân chủ là phổ thông đầu phiếu, nhưng ở Mỹ người dân không trực tiếp bầu ra Tổng Thống, chỉ cử tri đoàn mới có thể quyết định chung cuộc. Nếu lá phiếu phổ thông của dân có quyền quyết định, cựu Phó TT Al Gore đã là Tổng Thống sau cuộc bầu năm 2000, vì Gore hơn Bush 543,895 phiếu phổ thông trên toàn quốc.
Chế độ cử tri đoàn được thành lập năm 1787. Những vị soạn thảo Hiến pháp từ thời đó đã bàn luận về nhiều hình thức bầu Tổng Thống và Phó Tổng Thống, như do Quốc hội bầu, do các viện Lập pháp tiểu bang chọn hay do dân trực tiếp bầu theo phiếu phổ thông. Theo chế độ sơ khởi, mỗi cử tri được có hai phiếu bầu. Ứng cử viên nào được số phiếu cao nhất sẽ làm Tổng Thống, người nào được số phiếu cao thứ hai sẽ làm Phó Tổng Thống. Nhưng chế độ này đã thay đổi bởi tu chính án 12, phê chuẩn năm 1804. Các vị Tổ phụ của nước Mỹ họp Hội đồng Lập hiến đã xét đến việc để cho dân chúng trực tiếp bầu Tổng Thống và Phó Tổng Thống, nhưng có nhiều điều cần phải cân nhắc. Các tiểu bang nhỏ sợ rằng họ sẽ có ít tiếng nói trong việc chọn người lãnh đạo tối cao. Và lúc đó cũng có nhiều nỗi lo ngại về sự hạn hẹp của các phương tiện truyền tin thế kỷ 18 sẽ khiến cử tri biết rất ít về những ứng cử viên ở ngoài tiểu bang của họ. Để dung hòa, các vị Tổ phụ lập nước đã đặt ra chế độ Cử tri đoàn. Việc lựa chọn Tổng Thống được đặt vào tay một số nhỏ cá nhân cử tri, do các viện Lập pháp tiểu bang hay do cử tri đề cử. Số người trong cử tri đoàn được phân phối cho mỗi tiểu bang căn cứ trên số dân biểu Quốc hội mà tiểu bang được bầu, như vậy tiểu bang nhỏ nhất cũng được hiện diện vì họ được bảo đảm có 2 ghế ở Thượng viện và ít nhất một ghế ở Hạ viện.
Thời trước, các cử tri đoàn được tự do chọn người mà họ muốn. Nhưng nay tất cả - trừ hai tiểu bang - dành toàn bộ phiếu cử tri đoàn cho ứng cử viên nào được nhiều phiếu phổ thông nhất trong tiểu bang của họ - hoặc do cuộc thắng ào ạt, hoặc như trường hợp tiểu bang Florida năm 2000, chỉ được hơn có 537 phiếu phổ thông (ông Bush). Chính vì lệ “được ăn cả ngã về không” này, trong cuộc tranh cử hiện nay TT Bush và ứng cử viên Kerry không mấy quan tâm đến California, nơi có đông dân cư, do đó có nhiều phiếu cử tri đoàn nhất (55 phiếu), vì ở đây theo các cuộc thăm dò, phần thắng đã nghiêng về ông Kerry. Vả lại năm 2000, Al Gore thắng lớn ở California nhưng vẫn thất cử vì phiếu cử tri đoàn ở những nơi khác, đặc biệt ở Florida. Hai đối thủ nay dồn hết thời gian và nỗ lực vận động vào các tiểu bang nhỏ như New Mexico hay West Virginia chỉ có 1/20 dân số của cả nước nhưng phiếu cử tri đoàn của họ có thể làm lệch cán cân. Ngoài ra người ta cũng đã thấy trong những ngày chót, hai đối thủ vận động quyết liệt ở những tiểu bang nhỏ được gọi là “chiến địa” trong trận đấu kiếm phiếu.
Sau cuộc kiểm tra dân số năm 2000, số phiếu cử tri đoàn của các tiểu bang đã có thay đổi đôi chút nên năm nay cử tri đoàn toàn quốc tổng cộng 538 phiếu. Như vậy con số 270 là số thần diệu, ai hội đủ con số này sẽ làm Tổng Thống. Theo lịch trình ngày 2-11 dân đi bỏ phiếu, đến ngày 13-12 cử tri đoàn các tiểu bang sẽ họp riêng để bỏ phiếu bầu theo kết quả của ngày 2-11. Đến ngày 6-1 sang năm, Quốc hội mới bầu của cả nước sẽ họp để công bố tên Tổng Thống và Phó Tổng Thống. Nhưng nếu tình trạng đôi co đồng đều như hiện nay vẫn tiếp tục cho đến ngày bầu cử khiến mỗi ông chỉ hội được 269 phiếu thì sao"
Hiến pháp Mỹ đã dự liệu trường hợp này. Nếu không ông nào có túc số 270, Hạ viện mới được bầu vào kỳ bầu cử này sẽ họp để chọn Tổng Thống trong số 3 ứng cử viên được nhiều phiếu cử tri đoàn nhất. Trong trường hợp này mỗi phái đoàn tiểu bang sẽ chọn theo tính cách tập thể một ứng viên. Như vậy vị nào được 26 phiếu sẽ làm Tổng Thống. Cũng theo cách đó, Thượng viện sẽ chọn Phó Tổng Thống - trong số 2 ứng viên Phó Tổng Thống được nhiều phiếu cử tri đoàn nhất. Theo những cách thức đó, có thể hai ông Chánh và Phó Tổng Thống sẽ được chọn từ hai đảng khác nhau. Sau cuộc bầu cử Quốc hội năm nay, nếu đảng Cộng Hòa vẫn chiếm đa số tại Hạ viện và đảng Dân Chủ nắm đa số tại Thượng viện, Tổng Thống có thể là ông George W. Bush, còn Phó Tổng Thống lại có thể là ông John Edwards. Không chắc vậy, nhưng nếu có cũng vui cho chuyện bầu bì ở Mỹ.
Qua ngày 3-11, một ngày sau bầu cử, liệu người ta có thể biết kết quả hay không" Bản tin AP cho biết theo một cuộc thăm dò, 6 trong 10 người được hỏi ý kiến nói không chắc đã có kết quả dứt khoát ngay. Những chuyện lộn xộn trong cuộc kiểm phiếu ở Florida năm 2000 và càng lúc càng có nhiều đơn thưa tại tòa trước ngày bầu cử năm nay đã khiến nhiều người Mỹ bi quan về tiến trình bầu cử. Cả hai đảng Cộng Hòa và Dân Chủ đều đã chuẩn bị hàng ngàn luật sư túc trực trong ngày bầu cử, phần lớn hai đảng tin rằng sẽ có kiện cáo vì nghi ngờ gian lận hay bất hợp pháp. Chúng ta đã trải qua một mùa tranh cử nhức nhối với những màn đấu đá không đẹp, có khi hơi bẩn, nên chỉ biết mong việc kiểm phiếu sẽ êm thấm và sớm có kết quả. Nhưng nếu màn kết vẫn là cảnh gấu ó tranh tụng, tố cáo lẫn nhau rối lên như mớ bòng bong, kéo dài trong hắc bạch bất minh không biết ai làm Tổng Thống thì thật khó coi. Cả thế giới đang nhìn về cuộc bầu cử ở Mỹ với những lý do khác nhau nhưng tất cả đều có nghĩa rất quan trọng. Họ sẽ hỏi chẳng lẽ dân chủ là thế sao" Nước Mỹ vẫn tự nhận đóng vai trò lãnh đạo cổ võ và xây dựng dân chủ khắp thế giới sẽ trả lời làm sao"
Gửi ý kiến của bạn
