Hôm nay,  

Văn Hoá Không Làm Tăng Tính Người (2)

08/02/200100:00:00(Xem: 4320)

(La culture ne rend pas plus humain)
Phỏng vấn Steiner
(tiếp theo và hết)
George Steiner: … Ở trong văn hoá cao, có một sức mạnh, chính nó đã làm cho những đau thương, khốn khổ thực sự của con người, tầm thường, tẻ nhạt, bát nháo… trở thành trơ ra. Những giọt nước mắt của Cordélia [trong kịch Shakespeare] trở nên sống động hơn, sờ sờ ngay trước mắt, thực hơn, so với tiếng khóc ở ngoài đường phố. Mỹ học, Cái Đẹp, một trang của Shakespeare, của Kant, của Descartes, của Hegel hay của Bergson cứ thế đẩy lui dần, cái gọi là thực tại thường nhật. Thế là, qua năm mươi hai năm giảng dậy, tôi tự hỏi: “Mi có biết rõ cái việc mi đang làm, là giảng dậy ấy, nó ra làm sao"” “Liệu người ta có thể tạo được sợi dây, nối kết văn hoá cao với một cuộc sống cho ra người"” Tôi cứ hỏi mãi tôi như vậy.
Người phỏng vấn: Ông đã tìm ra câu trả lời"
-Trong đời tôi, tôi đã gặp được năm hoặc sáu sinh viên phú bẩm (doués), sáng láng (créatifs) hơn tôi. Một lần ở [Đại học] Cambridge, một trong những nữ sinh viên, con chim đầu đàn của khóa học, đã nói với tôi: “Tôi ghê tởm tất cả những gì thầy dậy tôi; tôi quá chán tất cả những gì mà thầy đại diện; tôi chẳng bao giờ thèm nghe nói về văn hóa, và tôi bỏ đi làm một người y sĩ chân trần ở Trung quốc.” Vài năm sau, được mời thăm Bắc kinh, và vị Đại sứ Anh quốc đã cho tôi tin tức về người đàn bà này. Bà là một y sĩ, trong một làng quê không điện không nước… Vậy đó, bà ta có lẽ là một thành công độc nhất của tôi.
-Điều gì đã đẩy ông tới tình trạng nhận thức như thế"
-Một trong những bước ngoặt là những biến động ở Cambodge. Trên truyền hình, người ta loan tin Pol Pot đã chôn sống 100 ngàn người. Ngày hôm đó, ở Mỹ, ở Nga, ở Israel, ở Pháp đúng ra là người ta phải đứng bật dậy, nói: “Không! Ba mươi lăm năm sau Auschwitz, chúng ta không dám ngó mặt mình ở trong gương khi biết điều này. Vứt mẹ nó đi, nào là pháp quyền nào là quyền lợi địa dư chính trị trong cái giỏ cua là xứ sở nhỏ bé đó, chúng ta sẽ ra tay ngăn chặn, chấm dứt điều này, bởi vì chúng ta là những con người.” Nói ra như vậy có lẽ sẽ thay đổi được lịch sử của con người. Vậy mà, không là không. Cứ như chẳng có chuyện gì xẩy ra hết. Và người đẹp thân thương của tôi, là nước Anh vĩ đại (La Grande-Bretagne) cứ thế tiếp tục bán vũ khí cho Khờ Me đỏ. Có thể nỗi đau bây giờ khác nỗi đau ngày xưa. Bởi vì nó chình ình ra đó: biết liền, thấy liền, nghe liền. Bây giờ chúng ta được thông tin khác trước đây. Những phương tiện truyền thông đại chúng biến chúng ta thành chứng nhân. Nhưng một khi là chứng nhân, cũng có nghĩa là kẻ đồng lõa. Chúng ta cố nuốt trái dắng, cố “chấp nhận” điều không thể chấp nhận, không thể chịu nổi.
-Theo suốt chiều dài lịch sử, cũng có một vài người biết nói không"
-Những tiếng không lớn lao, đối với trò man rợ, điều ghê gớm tởm lợm, là từ những con người mà chúng ta gọi là bình thường, giản dị, “Die einfache Leute, die es nie sind”, như [nhà soạn kịch người Đức] Bertolt Brecht nói (những con người giản dị, họ chẳng bao giờ như thế). Những cá nhân tuyệt vời đã chọc thủng bề dầy của vực thẳm: Simone Weil, bà đã có được ảo giác về sự thực (l’hallucination de la vérité), nó giống như một cú mặt trời, hay đúng hơn, một cú đêm đen, trên bộ não con người; Robert Antelme, Primo Levi… Điều này chẳng ngăn được những vụ tàn sát ở vùng Balkans, cũng chẳng ngăn được việc giết hại những trẻ thơ.
-Cùng với thế kỷ [này], chúng ta phải chôn đi những thế kỷ Soi Sáng, và ý tưởng về tiến bộ: như là sự cứu vớt, con đường giải thoát"
-Phải chăng đây là món nợ của chúng ta, trước những gì mà chúng ta đã làm, đối với con người" Liệu chúng ta cứ thế tiếp tục sống, như thể chẳng có chuyện gì xẩy ra" Bước nhẩy vọt về phía trước, của khoa học, kỹ thuật, y học thật là đáng kể. Nhưng Lịch Sử, đối với chúng ta, không còn là một sự tiến triển. Kể từ nay, chúng ta bị hung hiểm hơn bao giờ hết, so với những đàn ông và đàn bà của một Tây phương có văn minh, nếu tính từ cuối thế kỷ 16. Chúng ta phải nhắc lại những buổi hội họp cơ bản, những phiên toà, của truyền thống Tây phương, tái xây dựng hệ thống những giá trị của chúng ta. Thật không có gì khó khăn cho bằng, khi chiến đấu chống lại sự sơ khai của con người, như đã được chỉ ra bởi Freud, Nietzsche, Kant. “Tất cả những nền văn minh đều [nguy hiểm] chết người”, [nhà thơ người Pháp] Valéry nói. Tôi muốn thêm vô: tất cả những nền đạo hạnh đều cũng [nguy hiểm] chết người như thế.”
-Nền đạo hạnh nào, cho dù phù du, phiến diện, theo ông, chúng ta có thể tái xây dựng nó, cho thế kỷ mới mẻ này"
-Thần học xưa kia là chỗ dựa của nền văn hoá cao của chúng ta. Sau cùng, như chúng ta thấy đấy, chính thần học, hay giả thuyết về một Thượng Đế, đã củng cố những giá trị, kể cả những giá trị thẩm mỹ. Nhưng, nếu con người này một bớt tin tưởng [về một đấng Thượng Đế], như vậy cần phải tìm một nền đạo đức của con người, một nền đạo đức không có Thượng Đế, không có Luật Trời, để giúp chúng ta. Phải tự nhủ với nhau, như thế này: “Chúng ta thì cô đơn trên trái đất, cùng những loài vật, đó là tất cả những gì còn lại với con người.” Nếu không có đời sau tiếp theo đời này, có thể con người nên sáng tạo ra một nền đạo hạnh thế tục" Lại cũng vẫn những nhà văn lớn chỉ cho chúng ta con đường. Ở cuối tác phẩm Phận Người của [nhà văn người Pháp André] Malraux, một trong hai tay Cộng sản, sắp sửa chết bằng một cái chết cực kỳ ghê rợn, đã truyền viên thuốc độc (cyanure) cho người kia, để giúp cho anh ta không phải chịu đau đớn. Anh đã hành động bằng một đạo đức, theo đó, con người, chính con người, phải trách nhiệm về cái phẩm giá sau cùng, tối hậu, của con người. Chúng ta có những cái nền, những nhà tư tưởng về nỗi cô đơn trơ trọi của con người không Thượng Đế, lẽ dĩ nhiên, như vậy là những triết gia lớn lao theo khuynh hướng vô thần.


-Một nền đạo đức vô thần mới, và nó được soi sáng bởi những điều thô bỉ của thế kỷ 20"
-Malraux đã từng nói: “Thế kỷ 21 phải là thế kỷ của tín ngưỡng, bằng không sẽ không có thế kỷ 21.” Tôi dám nói ngược lại: tôi sợ rằng, nếu thế kỷ 21 này là thế kỷ của tín ngưỡng, thì nó sẽ tiêu luôn. Tôi có hy vọng, rằng sẽ có những con người; những người này suy tư về phận người, chứ không suy tư về siêu thoát. Rằng, cái chủ nghĩa cuồng tín mang tính ý thức hệ sẽ trở thành tội tổ tông! Có con người, rồi mới có ngôn ngữ của con người, Heidegger khẳng định như vậy; chúng ta vẫn chưa bắt đầu tập học suy tư và học nói.
-Ông “moi” cái đạo đức mới này ở đâu ra vậy"
-Tôi có cái may được sống ở đại học Princeton và đại học Cambridge, giữa những ông hoàng của nền khoa học cao. Với văn chương, chữ nghĩa, chúng tôi chơi trò bịp bợm lẫn nhau, từ sáng tới tối. Với khoa học, không thể bịp bợm. Nếu bạn bịp, vậy là bạn đi đoong. So với sự cách ly của thế giới khoa học, thì sự rút phép thông công kiểu trung cổ của giáo hội trung cổ chẳng là gì hết. Tôi nghĩ rằng, người ta có thể tìm thấy, trong những ngành khoa học, một nền đạo đức của chân lý, một thi tính của ngày mai, một ý nghĩa của tương lai, chúng là cái mầm nở ra những lề thói, cư xử mang tính người một cách tuyệt hảo.
-Tất cả những gì mà nền khoa học có thể làm, cuối cùng nó cũng làm được. Chỉ sợ rằng, rồi ra, nó sẽ chỉ biết nói không, chẳng khác chi âm nhạc"
-Bạn còn bi quan hơn cả tôi! Rõ ràng là có một số những nhà nghiên cứu nghĩ rằng, giải thưởng Nobel đâu thua gì một cuộc lễ nhà thờ. Nhưng những người mà tôi quen biết tỏ ra quan tâm nhiều hơn thế. Vả chăng, làm sao nói tới văn hoá mà bỏ qua những vấn đề của khoa học" Một khi mà người ta sắp sửa thay thế những phần của vỏ não con người, như vậy là những cái “tôi” (le “moi”, le “je”) sẽ trở nên ra sao" Sau cùng lại vẫn là vinh quang lẫy lừng của Rimbaud: “Tôi là kẻ khác” (Je est un autre). Vào năm 1993, khi nhà toán học lừng danh Andrew Wiles giải được bài toán hắc búa, là định lý Fermat, những đồng nghiệp của tôi sướng điên lên, họ nói với tôi: “Điều này thật là tuyệt vời! Ông ta đã chọn được một cách giải tuyệt đẹp. (It’s so beautiful! Il a choisi une belle approche.) Với những nhà toán học, từ “đẹp” có một ý nghĩa mà tôi chẳng thể nào hiểu được.
-Ông có vẻ xa đà, vậy là đã quá xa những nền nhân văn yêu quí thân thương của ông…
-Khi người ta 71 tuổi, người ta thử gắng đặt ra cho chính mình, những câu hỏi thiết yếu. Thêm nữa, đây cũng là mục đích của đạo sống Do thái: Tự vấn, tự phán mình là có tội, và thử gắng làm kẻ hành hương trong cuộc đời. Tôi tin rằng sống ở đời là nghiêm khắc và đau đớn tự hỏi chính mình rằng: “Việc đó hỏng ở chỗ nào"”, giống như người ta làm công việc nghiệm thi sau khi đã sử lý tồi tệ một ca bệnh ở bệnh viện. Nơi mà những hệ thống triết học khiếm khuyết đối với chúng ta, thì khoa học vẫn còn năng động. Chúng ta phải giáp mặt với ba thách thức lớn: sự sáng tạo ra đời sống ở trong ống nghiệm, điều thay sẽ đảo lộn pháp lý, chính trị và triết học; sự phân tích ý thức con người, Bewusstsein, như là những cơ chế hoá học thần kinh (mécanismes neurochimiques); và sau cùng là lý thuyết về Vũ trụ của Stephen Hawking và những đồng nghiệp của ông [Vụ nổ lớn, lỗ đen…]. So với điều đó, giải thưởng văn học Goncourt có ý nghĩa gì" Cái gì là chủ nghĩa hậu cơ cấu, hay hậu hiện đại" Người ta lại trở về với câu nói lớn lao và cũng thật khủng khiếp của người Pháp: “Tất cả cái còn lại, là văn chương”.

Jennifer Tran chuyễn ngữ cuộc phỏng vấn G. Steiner, do Dominique Simonnet thực hiện cho tờ báo Pháp L’Express, số đề ngày 28.12.2000.

Chú thích:
George Steiner: Nhà hiền triết phẫn nộ (Le sage indigné). Khiêu khích, tai tiếng, bốc lửa (Provocant, scandaleux, sulfureux)… xét theo những nhãn hiệu người ta gán cho ông và bằng vào sự thù ghét của ông đối với những kiểu thời thượng trí thức cũng như những chủ nghĩa quốc gia, vậy mà vẫn chỉ tạo cho ông những người bạn thân thiết. Ở cái tuổi 71 G. Steiner tỏ ra khinh bạc hơn bao giờ hết. Tính phẫn nộ của ông chẳng những không dịu đi mà còn tăng thêm lên. Vốn gốc Do thái, sinh ở Vienne (Áo quốc), cha mẹ lưu vong qua Pháp rồi qua Hoa kỳ. Steiner học ở New York, giảng dậy ở đại học Princeton và đại học Cambridge. Ông đã viết một số tác phẫm bác học như “Những nàng Antigone”, “Cái chết của Bi kịch”, “Đính Chính”, “Sau tháp Babel”. Vị giáo sư không biên giới này mãi khước từ quay về tổ quốc của Hitler (Đức) và của Haider (Áo). Trong cuốn “Những Ngữ pháp của sự Sáng tạo”, cuốn sách mới nhất của ông, ông có viết câu này: “Tôi chẳng có một xác tín nào hết”. Như thể ông đã hiểu tất cả, khi nói như vậy.
Thôi giã biệt nhé, thế kỷ 20! Và chẳng luyến tiếc gì hết! Cái thế kỷ đã chấm dứt này, rồi ra, chắc chắn người ta sẽ chẳng chúc phúc cho nó đâu!
Trong suốt lịch sử, đó là thế kỷ con người tỏ ra man rợ nhất, kinh tởm nhất đối với đồng loại. Hiển nhiên, buồn thảm, đã rồi, là như vậy đấy.
Chẳng có chi là mâu thuẫn, người ta có thể đồng thời thừa nhận, những bước tiến phi thường trong tri thức và lối sống ở thế kỷ 20. Nhưng từ những lớp lang biến cố là một câu hỏi mang tính quyết định: Làm sao sống với ý nghĩ, rằng con người, mặc dù những tiến bộ bề ngoài, vẫn bị tù hãm trong bản tính cực kỳ dã man" Một con người dù văn hóa nở rộ nhưng vẫn không văn minh" G. Steiner từ bao lâu nay, vẫn coi đây là chủ đề suy tư, người ta có thể thấy ông u uất, bi quan, âu lo… Ông là như thế đó. Nhưng ngày nay, liệu chúng ta có được một chọn lựa nào khác, ngoài việc nối lại tư tưởng bi đát" Trong một châu Âu từ nay vắng bóng Thượng Đế, tin vào Quỉ Sứ chẳng phải là tốt hơn sao, để còn có cơ may xiết cổ nó"

Gửi ý kiến của bạn
Vui lòng nhập tiếng Việt có dấu. Cách gõ tiếng Việt có dấu ==> https://youtu.be/ngEjjyOByH4
Tên của bạn
Email của bạn
)
DB Rick Miller thuộc Đảng Cộng Hòa, đại diện khu vực Sugar Land, đã bị phản ứng gay gắt sau khi ông chụp mũ các đối thủ tranh ghế ông chỉ vì họ là người Mỹ gốc Á trong địa hạt đông ngưởi gốc Á.
Ai quyết tâm đi tìm chân lý và hướng thượng cuộc đời trong tinh thần – Tu là cõi phúc – đều hưởng được sự bình an trong tâm hồn, tức là hưởng được hạnh phúc, Thiên đàng, Niết bàn, Cõi phúc ở trần gian
nữ tài tử Julia Roberts và cựu đệ nhất phu nhân Michelle Obama sẽ có chuyến đi đặc biệt thăm Việt Nam trước khi sang Malaysia dự chương trình "Leaders: Asia-Pacific"
ông có tập Thơ Lửa, cùng làm với Đoàn Văn Cừ, gồm những bài thơ đề cao cuộc kháng chiến chống Pháp, do Cơ quan Kháng chiến Liên khu III xuất bản, được in ở Thái Nguyên năm 1948
James Nguyen Fernandes, 43 tuổi, bị buộc tội 6 vụ tấn công, gồm 2 tội tấn công cố ý sát hại, và 6 tội phạm tội liên quan súng, theo hồ sơ tòa án cho biết.
Cục Cảnh sát Hình sự của Bộ Công an mới đây thừa nhận Việt Nam là một “điểm nóng” của nạn buôn người và di cư bất hợp pháp, với lợi nhuận hàng năm lên đến hàng chục tỉ đôla.
Khi chưa thấy ánh mặt trời, Tôi đã cảm nhận được muôn ngàn đau khổ, Của mẹ cha, Của bà con và của muôn triệu người dân gần xa trong nước, Lúc mẹ ôm bụng bầu chạy từ chỗ nầy sang chỗ khác,
Theo bản tin từ đài KUSI, Dân biểu Cộng Hòa Duncan D. Hunter cho biết ông sẽ nhận một tội sử dụng sai trái quỹ vận động khi ra tòa vào hôm Thứ Ba ngày 3 tháng 12/2019 trước Chánh án Thomas J. Whelan.
Mùa cháy rừng hiện nay nêu bật việc cần phải nhanh chóng đạt được các mục tiêu loại bỏ carbon đầy tham vọng của California, và bản báo cáo ‘Lộ Trình 2045’ đặt ra sơ đồ định hướng để đạt được mục tiêu đó
Tổng Thống Hoa Kỳ Donald Trump hôm Thứ Hai, 2 tháng 12, lên án các nhà Dân Chủ tại Hạ Viện về việc tổ chức điều trần luận tội trong khi ông đang dự hội nghị thượng đỉnh NATO tại London
NHẬN TIN QUA EMAIL
Vui lòng nhập địa chỉ email muốn nhận.