Từ Việt Nam Tới Cuba
Trần Khải
Một phái đoàn quốc hội Hoa Kỳ vừa tới Cuba vào hôm Thứ Sáu để gỡ bớt các căng thẳng ngoại giao giữa hai nước. Tuy điều này có vẻ như thuần túy kinh tế, nhưng chắc chắn cũng là một chính sách đã tính từ lâu, và là diễn biến đã thực hiện từ lâu tại nhiều nơi, trong đó có Việt Nam. Không hoàn toàn đem lại tự do dân chủ, nhưng sẽ thúc đẩy cởi mở hơn, và cũng sẽ cứu được nền kinh tế các quốc gia theo chủ nghĩa cộng sản, dù thực hay giả.
Một viễn ảnh thấy rõ cho Cuba, đó là một quá trình cởi mở tương tự như Việt Nam, tuy rằng một số quyền căn bản vẫn bị xiết chặt, đặc biệt là quyền tự do ngôn luận - và đây là điểm nhạy cảm sinh tử của chế độ, và là ước mơ lớn nhất mà các nghệ sĩ thời nào, và nơi nào cũng cần y hệt như hơi thở.
Dân Biểu liên bang Barbara Lee, thuộc Đảng Dân Chủ (California), nói rằng chuyến đi là để cho dân Cuba biết rằng dân Mỹ mong muốn thiết lập quan hệ mới với họ. Bà Lee là chủ tịch của nhóm các dân biểu da đen có tên là Congressional Black Caucus. Thực tế, các chuyến đi của các dân cử Mỹ nhiều khi không thể hiện chính sách của Bạch Oác, bởi vì rất nhiều vị dân cử luôn ưa thích làm điều trái nghịch với Tổng Thống. Nhưng hòa dịu với Cuba vẫn là ý định của Barack Obama từ nhiều năm trứơc.
Chúng ta nếu nhớ lại chuyện 5 năm trước, ngày Tổng Thống Bush tới Miami, tới thăm ngay khu phố thủ đô của người Cuba lưu vong, đã tuyên bố rằng chính phủ Fidel Castro sẽ sập tiệm trước khi ông hết nhiệm kỳ. Tuyên bố như thế, TT Bush hốt được vô số phiếu của người chống Castro. Đầu năm nay, năm 2009, TT Bush bàn giao quyền lực cho Tổng Thống tân nhiệm Barack Obama. Đúng rằng, Fidel Castro lui vào hậu trường, nhưng Bush vẫn sai, bởi vì chế độ lèo lái Cuba vẫn là một vương quyền kiểu mới, vì ông anh chỉ nhường ghế cho ông em, một Castro khác.
Như thế, cường lực phong tỏa như Bush bị dội lui, không xài được, thì tới bây giờ nhu quyền Obama cận chiến áp tới. Dù vậy, có vẻ như vùng Miami, nơi cực Đông nước Mỹ và là nơi đa số có cư dân gốc Cuba, vì quá sợ cái tinh ma quỷ quyệt của dòng họ Castro, nên lần này tránh né, chỉ để cho Dân Biểu Lee từ Calfiornia, nơi cực Tây Hoa Kỳ, dẫn phái đoàn sang làm thân với Cuba. Ít nhất, ván cờ dàn hòa đã thực hiện tốùt đẹp tại Việt Nam, lần này sẽ làm tiếp ở Cuba. Và rồi, chúng ta có thể chờ vài năm tới, một vị đại sứ Mỹ tương lai nào đó tại Havana sẽ tuyên bố rằng Hoa Kỳ tin là trong 25 năm tới, các vị trong nội các chính phủ Cuba hầu hết là tốt nghiệp từ các đại học Hoa Kỳ ra. Ít nhất, thay đổi chế độ không xong, thì cũng cho dân chúng đỡ khổ, vì sẽ cứu được kinh tế các đất nước đầy thảm họa này. Ít nhất, trong thời binh lửa toàn cầu, lúc nào cũng cần thêm bạn bớt thù. Thậm chí, Mỹ còn sẵn sàng thương thuyết, làm hòa với Bắc Hàn, Iran… thì tại sao lại tránh né Cuba.
Ai cũng thấy rõ như thế. Mới hôm Thứ Ba tuần trước, một nhóm lưỡng đảng ở Thượng Viện Mỹ nói là sẽ ủng hộ dự luật dự kiến ngăn cản Tổng Thống không cho dân Mỹ thăm Cuba trừ trường hợp chiến tranh, nguy hiểm cho sức khỏe công cộng, hay đe dọa cụ thể tới du khách Mỹ. Dự luật tương tự ở Hạ Viện đã có bảo trợ từ 120 dân biểu liên bang. Như thế, trước sau gì cũng sẽ kết thân sớm - còn ai kia, dù họ Nông hay họ Castro, có nắm quyền kiểu độc tài là chuyện khác, bởi vì tự do dân chủ là ước mơ thật xa, còn đòi hỏi gần chỉ là các quyền tự do căn bản như về tự do tôn giáo (ưu tiên, vì các dân cử Mỹ sợ nhất là các giáo hội), tự do đi lại (thứ yếu, nhưng sẽ giúp các hội từ thiện quốc tế, và Hoa Kỳ vào diễn biến hòa bình, thay đổi suy nghĩ của người dân)… và vân vân. Nhưng quyền tự do phát biểu, tất nhiên là sau cùng, vì không chế độ độc tài nào muốn trao vũ khí thông tin cho người thân Mỹ xài.
Bản tin Reuters hôm 1-4-2009 cho biết rằng các công an văn hóa Cuba đã tố giác người viết blog có tên là Yoani Sanchez về "tội kích động chống Cách Mạng Cuba" sau khi cô và nhiều người khác phát biểu công khai về các kềm kẹp nghệ thuật trong một buổi triển lãm ở Havana.
Cô Sanzhe, có trang bolg lấy tên là "Generacion Y" (Thế Hệ Y) từ lâu đã chỉ trích nhà nước Cuba, và được hải ngoại ưa chuộng theo đọc. Cô đã cầm micro hôm chủ nhật trong cuộc triển lãm nghệ thuật có tên là Havana Biennial và đọc một bản tuyên ngôn của cô, nói rằng Internet đang phá bức tường nhà tù của nhà nước Cuba dựng lên, và "Tới lúc chúng ta phải nhảy qua bức tường kiểm soát."
Tất nhiên là ban tổ chức bực bội, sau đó ra bản văn đánh phá cô và các nghệ sĩ bạn, nói như thế là lợi dụng dân chủ và tự do, gọi cô là "kẻ bất đồng chính kiến chuyên nghiệp." Trời ạ, thử xem có nhà thơ nào mà không phải là kẻ bất đồng chính kiến chuyên nghiệp" Điều suy nghĩ, bản văn không chỉ đích danh cô Sanchez, người được tạp chí Time Magazine chọn là một trong những người ảnh hưởng nhất thế giới năm 2008. Có thể hiểu: công an Cuba không muốn tuổi trẻ Cuba vào Internet, gõ tên cô để tìm các bài viết và thông tin về cô hay từ trang blog của nghệ sĩ này.
Họa sĩ Glexis Novoa, một người gốc Cuba tại Miami, nhận được email từ một họa sĩ bạn ở Cuba gửi ra, viết: "Hôm nay, như dường chúng tôi ở Miami, chứ không phải ở Havana."
Người cuối cùng nơi diễn đàn mở ngỏ của cuộc triển lãm nói tự do vừa kể, là họa sĩ Bruguera, nói đơn giản, "Xin cảm ơn, dân tộc Cuba."
Cũng hôm 1-4-2009, một buổi họp tại Hà Nội cho thấy một hình ảnh khác. Thông tấn nhà nước TTXVN, có bản tin nhan đề "Tại phiên họp thường kỳ tháng 3, Chính phủ thảo luận về năm dự án Luật" đăng trên báo Nhân Dân ngày 2-4-2009, viết, trích:
"Ngày 1-4, ngày cuối cùng của phiên họp thường kỳ tháng 3, dưới sự chủ trì của Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng, Chính phủ đã nghe và cho ý kiến về năm dự án Luật….
…Tại phiên họp, Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Lê Doãn Hợp đã báo cáo với Chính phủ và được phép lùi thời điểm trình Chính phủ dự án Luật Báo chí (sửa đổi) đến tháng 2-2010. Vì vậy, thời gian Chính phủ xin ý kiến chỉ đạo của Bộ Chính trị về dự án Luật sẽ phải lùi đến tháng 3-2010; tiếp đó trình Quốc hội xem xét, cho ý kiến dự án Luật tại kỳ họp thứ 7, Quốc hội khóa XII trong tháng 5-2010 và sẽ thông qua Luật này tại kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XII vào tháng 10-2010. Lý do mà Bộ trưởng Lê Doãn Hợp xin lùi thời điểm trình dự án này là một số nội dung của Luật cần được làm rõ như: tự do báo chí, tự do ngôn luận trên báo chí của công dân; sự lãnh đạo của Đảng, quản lý của Nhà nước đối với hoạt động báo chí; nội dung quản lý nhà nước, nhất là công tác cán bộ báo chí, thẩm quyền bổ nhiệm cán bộ lãnh đạo báo chí; cung cấp thông tin cho báo chí; khi báo chí thông tin sai sự thật thì ngoài cải chính, bị xử lý theo pháp luật còn phải bồi thường ra sao về thiệt hại cho tổ chức, cá nhân... Về dự thảo Luật Báo chí (sửa đổi), Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng yêu cầu Ban soạn thảo Luật do Bộ Thông tin và Truyền thông chủ trì phải thể hiện rõ trong Luật là tăng cường sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lý của Nhà nước, đồng thời tạo điều kiện cho báo chí phát huy vai trò của mình để thật sự là công cụ của Đảng, Nhà nước và nhân dân trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN. Thủ tướng nhấn mạnh, vấn đề đặt ra là phải sửa đổi toàn diện Luật Báo chí (sửa đổi) cho phù hợp với giai đoạn mới của cách mạng nước ta…"(hết trích)
Đúng vậy, xin dọc kỹ: "Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lý của nhà nước… để báo chí phát huy vai trò của mình để thật sự là công cụ của Đảng, Nhà nước…"
Những bức tường vẫn liên tục dựng lên, cả tại Việt Nam và Cuba. Bất kể thế giới đang trở thành một ngôi làng Internet quá gần gũi. Lời chỉ thị của ông Dũng cũng không phải là chuyện Cá Tháng Tư. Có gang, có thép thực sự. Và đã phá vỡ không chỉ là ước mơ tự do của các nghệ sĩ, mà còn đã, đang và sẽ làm tan vỡ biết bao nhiêu các mảnh đời của dân tộc.
Gửi ý kiến của bạn
