- Bạn ơi, năm nay mùa Thu tôi nhận được món quà đẹp: tập thơ Về Kinh Bắc của thi sĩ Hoàng Cầm. Hoàng Cầm viết tập thơ này sau lúc bị hành hạ vì vụ Nhân Văn Giai Phẩm. Người làm thơ đã tìm sức mạnh và lẽ sống trong lòng quê hương lúc ông trở về Kinh Bắc với Mẹ và với mối tình chớm nở lần đầu.
Hoàng Cầm viết: "Nói đến quê hương, phải bắt đầu bằng Người Mẹ. Mẹ là hiện thân trọn vẹn nhất, sinh động nhất của quê hương."
Hoàng Cầm viết: "Nói đến quê hương, phải bắt đầu bằng Người Mẹ. Mẹ là hiện thân trọn vẹn nhất, sinh động nhất của quê hương."
Hoàng Cầm bắt đầu:
Cúi lạy mẹ con trở về Kinh Bắc
Và kết thúc:
Tuần du chưa vợi khối ân tình
Thai nghén quê xưa
Về Kinh Bắc lọt lòng
Qua tám nhịp tuần du dạ khúc
Mùa Thu chưa chắc là mùa của nhớ nhung, vì nhớ nhung đến quê hương của tôi rất mờ mịt, lẻ tẻ. Nhưng mùa Thu là mùa để đọc Hoàng Cầm, để cùng cảm xúc. Bạn ơi, quê hương của Hoàng Cầm là quê hương của bạn, của tôi, người Mẹ của Hoàng Cầm là người Mẹ của bạn, của tôi.
Tôi xin chép ra đây, tặng bạn vài dòng của Hoàng Cầm để cùng thấy cái lòng lớn lao, khoan dung của một người có quê hương, có mẹ. Mùa Thu, Paris, 2005.
Đó là vào năm 1959. Vụ Nhân Văn - Giai phẩm đã qua đi như một trận gió mạnh. Sau, dĩ nhiên có một vài cây đổ, lá rụng đầy đường, có những túp nhà tốc mái, có những bức tường xiêu vẹo. Xong, trời lại xanh, đường phố lại rộn rịp nếp sống thường ngày. Tôi, lẽ đương nhiên phải chịu kỷ luật (trên văn bản, giấy trắng mực đen do ông Nguyễn Đình Thi, tổng thư ký Hội Nhà văn ký: Khai trừ khỏi ban chấp hành Hội. Thời hạn 1 năm không được ấn hành tác phẩm - lưu lại Hội để giáo dục. Và cũng chỉ có thế, còn đời sống vật chất cũng chỉ sa sút có 50%. Vẫn có lương nhỏ nhoi hàng tháng (lương chính bị cắt tới 65%), lao động chân tay bắt buộc trong 3 năm, sau thì được tự giác tìm một nơi nào đấy lao động chân tay có thêm tiền bồi dưỡng. Cũng vui, và chính cái việc tôi sinh hoạt, sống bạ cùng với nông dân, công nhân đã giúp tôi hiểu thêm về những số phận người.
Phải nói thật một điều, thường người ta khó tin, là hồi đó tôi không mang trong lòng dẫu chỉ một ly nỗi oán hận, nỗi buồn phiền, hoặc trách móc hờn giận gì ai. Đôi lúc, chỉ nghĩ về chính số phận mình, có chút cay đắng, có xót xa. Nhưng vì đã mang lấy nghiệp vào thân như Nguyễn Du nói; cái nghiệp thơ đầy đau khổ, oan trái, nhưng cũng nhiều hào quang tỏa ra từ tâm linh và từ những câu chữ kỳ diệu đã đem đến cho mình không ít giờ phút say sưa, ngay trong cuộc sống bình nhật cũng không ít hạnh ngộ đẹp, tôi được gặp nhiều người nam, người nữ rất trong sáng, yêu thương mình hết lòng. Dân tộc là thế đấy, thưa các bạn.
Vậy thì vào mùa thu rồi sang mùa rét 1959, ít khi tôi ra khỏi nhà. Ngày hai bữa cơm nghèo, mấy tấm áo quần đã sờn rách, một lũ con nhỏ dại lau nhau đi học, chơi đùa, đau ốm, tất cả tôi trao gánh nặng cuộc đời ấy cho người vợ rất giỏi chịu đựng kham khổ, người vợ thật hiền thảo, thật thương yêu chồng con (mà rồi đây, trong tập Nhớ lại một đời, tôi sẽ viết một chương riêng để đền đáp tình nghĩa lớn lao ấy cho người vợ đã giúp tôi đẩy chiếc xe thơ Về Kinh Bắc đi trọn đoạn đường thiên mệnh của nó).
Vâng, đúng là năm Kỷ Hợi 1959, từ khi chiếc lá bàng trước cửa nhà rụng xuống báo tin thu (lá bàng chứ không phải lá ngô đồng), hồn tôi cứ chìm dần, chìm sâu, chìm và lắng thật sâu vào vùng quê tôi ngày xưa, thời tôi còn nhỏ dại, với biết bao bóng dáng, đường nét, mầu sắc, hương vị đã quá xa, đã đi đâu, về đâu tôi không thể biết nhưng cả một thời, từ khi vào tuổi bước đầu nhận thức được cõi đời này đến khi rời quê ra Hà Nội học tiếp rồi vào hẳn thế giới văn thơ (1938) nghĩa là cái khoảng thời gian 12 năm thơ trẻ ấy của tôi thì sống lại, và ngày đêm thầm thì nói chuyện với tôi về quê hương, về tình yêu, với những nỗi buồn, niềm cô đơn, nỗi xa cách, nỗi ly biệt cứ tầng tầng lớp lớp úp xuống hồn tôi như một đại dương chập chùng sóng gió, miên man xanh một màu huyền diệu - dĩ vãng rồi xẻ ngang, vạch chéo vút cao, xoáy sâu không biết bao nhiêu những nét rung động, có khi võ vàng, gầy mảnh, có khi tươi tắn, ngỡ ngàng, lúc như ai oán, lúc như mơ mộng nhưng vui ít buồn nhiều, cái đau của những thuyền tình không đến bến, những nguyện ước không thành, những mộng đẹp tan vỡ những men say nửa chừng, những con mắt mỹ nhân đã khép, những tiếng hát người yêu đã tắt, những làn da mịn màng người gái quê Kinh Bắc đã nhăn nheo, những sợi tóc xưa óng ả nay đã úa bạc. Tất cả... tất cả... tôi bơi, chìm trong tất cả da thịt quê hương, hồn phách quê hương. Quê hương Kinh Bắc. Và lời mở đầu cho tập thơ là một lời cầu khẩn từ đáy tâm linh thơ dại:
Cúi lạy mẹ con trở về Kinh Bắc.
Mùa Thu, ở xa, không có gì hơn là hiến dâng một chút thì giờ để đấu tranh và bảo vệ cho những Hoàng Cầm. Vì những Hoàng Cầm đã lo lắng cho quê hương, cho bà Mẹ của chúng ta. Không biết bạn có đồng ý với tôi không"
Gửi ý kiến của bạn
