Tai nạn thảm khốc sập cầu xa lộ hai tuần trước đây ở Minneapolis vẫn ám ảnh lòng người với những hình ảnh ghi được từng giờ từng phút qua máy quay phim từ lúc cầu bị rạn nứt rồi gãy, cho đến lúc có cấp cứu đến. Nhịp cầu bắc qua sông Mississippi gần trung tâm thủ phủ của tiểu bang Minnesota vào giờ đông xe chạy nhất đã sập, làm 50 chiếc xe hơi rớt xuống lòng sông, nhưng may mắn chỉ có 5 người chết và 8 người nữa mất tích coi như đã chết, khoảng 100 người bị thương. Thảm kịch quá lớn mà số tử vong chỉ có vậy như có phép lạ, đó cũng nhờ sự tiếp cứu mau lẹ của những người còn lành lặn qua cơn tai biến có mặt tại chỗ. Chúng tôi nghĩ đến thân phận con người trong cuộc sống nặng về vật chất của xã hội hiện đại mà tiêu biểu nhất là nếp sống ở Mỹ ngày nay. Nó có nét đặc thù là đam mê tốc độ: làm mau, ăn mau và hưởng thụ mau, nghĩa là chạy đua với thời gian.
Xã hội Mỹ là xã hội di động, người ta ngồi trên xe nhiều hơn ngồi ở ghế sa-lông trong nhà. Giá ví thử như theo các tiểu thuyết khoa học giả tưởng trước đây, nếu có một loài "alien" xa lạ thông minh tuyệt đỉnh trong vũ trụ bay đến gần Địa cầu với dã tâm chinh phục loài người, chúng sẽ làm cho các máy xe hơi ngừng chạy, hay các luồng điện và điện tử biến mất, chắc hẳn mọi hoạt động sẽ ngừng lại, gây đại loạn cho chúng ta. Nhưng tôi không thích những sự tưởng tượng quá xa và quá cao của mấy ông khoa học gia, tôi chỉ muốn nhìn đến những vấn đề hiện thực trước mắt mà ngay chính lúc này chúng ta chưa đối phó được. Thí dụ ở nước Mỹ xã hội di động đòi hỏi sự phát triển của xa lộ. Mỹ đã có một hệ thống xa lộ lớn nhất thế giới và khi đã có xa lộ tất nhiên phải có những cầu xa lộ cũng hiện đại nhất thế giới. Xa lộ cũng giống như mạch máu của một nước hiện đại. Gẫy cầu xa lộ giống như một bệnh nhân bị nhồi máu cơ tim hay nguy hiểm hơn, bị tai biến mạch máu não. Hãy thử nhìn xem một vài vấn đề mạch máu xa lộ nước Mỹ.
Trong khoảng các thập niên 50 và 60, nghĩa là thời kỳ nở rộ của xa lộ sau Thế chiến II, Mỹ đã xây dựng 594,709 chiếc cầu, nhưng các nhà vẽ kiểu lúc đó chưa hiểu rõ được nhiều thử thách gay go về sau, trong đó có cái gọi là "sự mỏi mệt của sắt thép". Trên cõi đời này còn có gì cứng hơn các loại kim khí đó. Vậy tại sao nó biết mỏi mệt" Ngoài vấn đề gỉ sét, một thanh thép dùng làm đà bắc ngang cầu dù lớn đến mấy cũng phải bị cong vì nhiều sức nặng đè lên nó. Chẳng hạn như thép đà ngang cầu bị cong đi chút ít khi có chiếc xe vận tải nặng 80,000 pao chạy đè trên nó - và nhiều xe chạy cứ thế đè đi đè lại mãi, lâu dần nó trở thành giòn và dễ gẫy. Thế nhưng cầu có nhiều đà ngang, chúng lại có những đà chéo giữ vững và chống đỡ, kỹ sư chế tạo cầu tạo ra cấu trúc rất kiên cố, thanh thép này hỗ trợ thanh thép kia, làm sao chỉ gẫy một đà mà cầu đã sập" Ở đây cần phải nhìn đến nguyên tắc hỗ trợ của cấu trúc. Thí dụ như hình ảnh 4 người khiêng một cái rương lớn và nặng. Tất nhiên 4 ông lực sĩ phải hợp sức khiêng, mỗi ông một góc của rương. Nếu có một ông tuột tay, ba ông kia gồng mình lên chịu đựng ba góc cũng chẳng sao. Thế nhưng nếu có hai ông cùng tuột tay, rương tất phải rớt xuống đất và bể vỡ.
Hãy ghi lại vài con số làm thí dụ. Cầu Woodrow Wilson bắc qua sông Potomac gần Washington, bề ngang có 6 lằn xe chạy, xây dựng năm 1961, chịu đựng mỗi ngày có 75,000 xe chạy qua. Nhưng một năm trước đây, các đà ngang đã được thay thế để có thể chịu đựng mỗi ngày 225,000 chiếc xe đè lên nó. Bây giờ thử hỏi làm sao có đủ máy móc dò xem hàng triệu cây cầu xa lộ Mỹ trong thời gian tương đối ngắn để biết đà cầu nào đã "thấm mệt" cần phải thay nó ngay trước khi quá muộn" Và tiền đâu để thay thế hay tăng cường hàng triệu cây cầu trên khắp nước Mỹ. Nói cách khác, kiến thức khoa học và kỹ thuật dù tiến rất nhanh vẫn chưa đuổi kịp sức nở rộ rất mau của các cầu cống xa lộ đã được xây dựng từ giữa thế kỷ 20 cho đến nay. Nhu cầu tốc độ "mau, nhanh và vội" tạo ra những thảm kịch trên xa lộ. Nhưng đó chỉ là những tai họa do người gây ra, gọi là "nhân tai" cũng đúng. Và chắc chắn thảm kịch cầu Minneapolis không phải lần đầu và cũng không phải lần cuối.
Vậy còn thiên tai thì sao" Chúng ta đã biết loài người hầu như bất lực trước các thiên tai như động đất, bão tố, lốc xoáy, sóng thần v.v... vì không có cách nào ngăn cản, họa chăng chỉ có thể biết trước được những tai ương đó trong thời gian rất ngắn. Thế nhưng còn có một loại thiên tai cũng khủng khiếp mà chúng ta có thể tránh được hay ngăn chặn được nhưng không chịu làm. Ngược lại chúng ta còn giúp sức cho nó đến mau hơn và dữ dội hơn. Đó là sự phá hoại môi sinh do bàn tay và bộ óc tham lam của chúng ta tạo ra. Các nhà máy phun khói, xe hơi cũng nhả khói để hâm nóng bầu khí quyển, phương pháp tốt nhất để gây ra bão và lụt. Các vùng xanh, thảo mộc không được bảo vệ đúng mức, làm mất thế quân bình của môi sinh. Đây là chuyện tự ta giết ta vậy.
Nếp sống chạy đua với thời gian ở Mỹ và cũng có ở các nước Tây Âu hiện nay với mức độ thấp hơn đôi chút, nếp sống đó đang được đua đòi bắt chước ở các nước đang phát triển và cả ở những nước sẽ phát triển kinh tế trong thời gian sắp tới. Bởi vì tất cả các nền kinh tế trên thế giới đều có một nhu cầu giống nhau do cùng một căn bệnh khởi đầu bằng một chữ "tham": tham ăn, tham làm, tham chiếm đoạt, tham hưởng thụ vật chất. Từ chữ tham đó đưa đến cạnh tranh và cộng thêm với chữ bạo tàn là đến giết chóc và chiến tranh. Vậy loài người tự đưa nhau chay đua đến chỗ của Tử Thần chăng" Tôi không bi quan đến độ đó. Bởi vì trong cơn thảm cảnh ở Minneapolis, tôi đã thấy những người dân bình thường vừa thoát nạn cầu sập, đã không sợ nguy hiểm chạy đến giúp đỡ những người bị thương, có người nhẩy ùm xuống sông, vớt những người lâm nạn ngoi ngóp trên dòng nước. Và một anh trai trẻ đã can đảm cứu các em nhỏ ra khỏi một chiếc xe buýt chở học sinh, bất chấp lúc chiếc xe đang chênh vênh nơi cầu gẫy và sắp nhào xuống sông. Tình con người với con người đã thắng mọi sự bạo tàn như lịch sử loài người đã cho thấy. Sắt có thể mệt, nhưng tình người vẫn trơ gan cùng tuế nguyệt. Tình người còn, nhân loại còn.
Gửi ý kiến của bạn
