Giáo hội Vatican và Cộng sản Bắc Kinh, trên đường hòa giải...
Ngày 27 tháng Năm vừa qua, Đức Giáo hoàng Benedico XVI đã gửi một văn thư cho Giáo hội Công giáo Trung Quốc và lãnh đạo Bắc Kinh. Lá thư được Toà thánh Vatican giữ kín "để tránh gây vấn đề ngoại giao", mãi đến ngày 29 vừa qua mới được Vatican công bố.
Đây là biến cố đáng chú ý cho thế giới, đặc biệt cho Việt Nam, nơi mà những tiếp xúc gần đây giữa Toà thánh và Hà Nội đã có vẻ hứa hẹn những bước hoà giải, cho tới khi bùng nổ vụ Linh mục Nguyễn Văn Lý bị cầm tù, ra toà và bị bịt miệng...
Nội dung lá thư của Đức Giáo hoàng nhắm vào đối tượng chính là Hàng giáo phẩm và Giáo dân tại Trung Quốc, dưới sự lãnh đạo của một Giáo hội chung thủy với Toà thánh nhưng bị chánh quyền Bắc Kinh đặt ra ngoài vòng pháp luật. Với Bắc Kinh, chỉ có một Giáo hội Công giáo Yêu nước là hợp pháp và có thẩm quyền bổ nhiệm các vị chủ chăn ở địa phương. Vấn đề là chăn ai, và để làm gì"
Với người Công giáo, Đức Giáo hoàng kêu gọi lòng bác ái, đức tính kiên trì tranh đấu cho đạo pháp trước nghịch cảnh và đồng thời mở rộng các hoạt động xã hội và tôn trọng những giá trị cần thiết của gia đình. Qua lá thư này, vị lãnh đạo Giáo hội Công giáo Hoàn vũ cũng muốn nói chuyện với Giáo hội "Quốc doanh" và nhấn mạnh tới tinh thần hiệp nhất, nôm na là chuyện hoà giải để hợp tác giữa hai Giáo hội.
Trở ngại chính của nỗ lực hoà giải ấy là Chính quyền Bắc Kinh và đảng Cộng sản Trung Quốc.
Khi nói đến tinh thần hiệp nhất trong sinh hoạt xã hội của hai Giáo hội, có thể là Toà thánh Vatican gián tiếp nêu ra một điều kiện của việc thiết lập bang giao, và hàm ý có thể dời văn phòng của Toà thánh từ Đài Bắc vào Hoa Lục. Nghĩa là đoạn giao với Đài Loan.
Lồng bên dưới những giải pháp có tính chất thỏa hiệp và tương nhượng này là việc Bắc Kinh phải chấp nhận cho Toà thánh có quyền tấn phong và bổ nhiệm hàng giáo phẩm tại Trung Quốc.
Chúng ta hãy thử phân tách những lợi hay hại của nỗ lực đối thoại ấy, nhìn từ cả hai phía.
Dưới sự lãnh đạo của đảng Cộng sản, Trung Quốc là nơi mà duy nhất có một sự thật được công nhận là quyền cai trị của đảng. Một xã hội không cởi mở là khi nhà nước giữ độc quyền chân lý. Từ tinh thần độc quyền ấy, Bắc Kinh không thể chấp nhận cho một số công dân của họ lại bị chi phối hay được bổ nhiệm bởi những thế lực nằm ngoài đảng, nhà nước và ngoài lãnh thổ Trung Quốc.
Với tinh thần độc chuyên của họ, Bắc Kinh không công nhận thẩm quyền điều động của Vatican và đây là một trở ngại cho việc bang giao. Trở ngại thứ hai là mối quan hệ ngoại giao của Vatican với Đài Loan mà Bắc Kinh coi là thuộc lãnh thổ và thẩm quyền của Trung Quốc.
Nhưng tình hình đang có thay đổi.
Trung Quốc đang chuẩn bị Thế vận hội Bắc Kinh 2008 và biết là mình bị dư luận thế giới công kích về tội đàn áp tôn giáo và chà đạp nhân quyền. Nếu thiết lập bang giao với Vatican, họ sẽ phần nào giải tỏa được sức ép đó từ dư luận, với những mối lợi gián tiếp về kinh tế.
Thứ hai, nếu Vatican lại đồng ý với lập trường của Bắc Kinh, là Trung Quốc chỉ có một chế độ - ở tại Bắc Kinh - thì họ sẽ đạt một thắng lợi ngoại giao thứ nhì, là Vatican sẽ đoạn giao với Đài Bắc.
Đã thế, lãnh đạo Bắc Kinh biết rõ những vấn đề xã hội nằm trong xương tủy của chế độ. Trung Quốc sẽ bị khủng hoảng xã hội vì những xoay chuyển ở dưới đang thách đố hệ thống cai trị ở trên. Dân chúng bất mãn, đơn vị gia đình bị phân hoá trong tinh thần lý tài duy vật, người già kẻ bệnh không được chăm sóc và quỹ hưu bổng có thể phá sản, tệ đoan xã hội lây lan vì tinh thần gia đình đã tan rã. Ngần ấy vấn đề đều đang xảy ra và được Bắc Kinh nhìn thấy, thậm chí gián tiếp công nhận.
Đức Giáo hoàng cũng vậy. Trong lá thư được công bố, Ngài khéo nói thẳng vào loại vấn đề ấy khi kêu gọi giáo dân phát huy tinh thần bác ái, đùm bọc người già yếu và tăng cường bảo vệ giá trị gia đình và cả những giá trị của trật tự Khổng giáo. Sự đóng góp của Giáo hội Công giáo trong lãnh vực xã hội là một mối lợi được Ngài gợi ý cho Bắc Kinh.
Nếu lãnh đạo Trung Quốc đồng ý với việc đó, Giáo hội Công giáo sẽ có thêm tự do chăm sóc cho giáo dân và bành trướng ảnh hưởng trong một quốc gia có 1.300 tỷ dân.
Bối cảnh hoà đàm để hoà giải có thể được tóm lược như vậy. Nhưng, đi vào cuộc thì sự thể sẽ biến hoá ra sao"
Sau khi "giải phóng" Hoa lục, đảng Cộng sản Trung Quốc muốn thay thế tư tưởng Khổng nho bằng ý thức hệ cộng sản, và phá sản sau 30 năm thử nghiệm. Khi Đặng Tiểu Bình tiến hành cải cách, ông ngả theo chủ nghĩa thực dụng để cứu vãn khủng hoảng kinh tế - làm giàu không là cái tội - nhưng kinh tế tăng trưởng theo định hướng xã hội chủ nghĩa đã dẫn tới hậu quả xã hội mà dù là một thiên tài chính trị, họ Đặng cũng không nhìn ra. Bất công xã hội và sự băng hoại tinh thần của một khối người trở thành lý tài - duy tiền - đã gây ra một loại khủng hoảng tinh thần mà người cộng sản không hề thấy trước đó.
Sự xuất hiện của Giáo phái Pháp luân công từ những sinh hoạt vô hại là tập luyện khí công ngoài vườn hoa cho thấy là người dân đang khát khao một cái gì đó mà chén cơm hay nghị quyết đảng không thể thỏa mãn nổi.
Là những người không quên lịch sử nhiễu nhương của Trung Quốc, thế hệ lãnh đạo thứ ba là Giang Trạch Dân hay Lý Bằng lập tức liên tưởng đến các biến động nhuốm mùi tôn giáo như Bạch liên giáo hay Thái bình Thiên quốc, thậm chí "Giặc Khăn vàng" vào thời Hoàn-Linh nhà Hán là biến cố dẫn đến thời Tam quốc phân tranh. Họ thẳng tay tiêu diệt Pháp luân công, một biểu tượng tôn giáo có sức huy động lớn lao tới bất ngờ.
Đây là thời kỳ mà ý thức hệ tự xưng là khoa học của người Cộng sản đã bị thách thức đến tận cùng bởi một giáo phái cứ tưởng như vô hại!
Nhưng, thế hệ thứ tư lên cầm quyền như Hồ Cẩm Đào, Ôn Gia Bảo hay Úy Kiện Hành thì đã nhìn thấy vấn đề từ một giác độ khác.
Trước hết, họ đang tự đề cao ở tinh thần độc lập và nhập nhằng dung nạp những giá trị truyền thống của Trung Quốc nên tương đối tỏ ra nhân nhượng hơn với các sinh hoạt tín ngưỡng của Phật giáo hay Đạo giáo. Sau đó, họ cũng nhìn ra khả năng bành trướng rất mạnh của Công giáo, với ưu thế là thiên về xã hội và góp phần xây dựng trật tự chống lại các tệ đoan tinh thần, xã hội.
Nếu như các tôn giáo có thể đảm nhiệm chức năng xã hội - điều mà chính quyền Cộng sản không làm nổi dù đã gây ra "phép lạ kinh tế" làm Tây phương lác mắt - và tôn trọng quyền cai trị của đảng thì lãnh đạo Bắc Kinh cũng có thể nghĩ lại. Và Đức Giáo hoàng đã nói luôn cho họ hiểu, rằng Giáo hội Công giáo tại Trung Quốc không có tham vọng chính trị, miễn là chính trị đừng chi phối những quyết định của Toà thánh Vatican.
Nhìn như vậy, người ta có thể thấy ra sự hợp lý của đàm phán và hoà giải. Chuyện này chỉ là một tái diễn nhưng với kích thước lớn hơn của cuộc tấn công ngoại giao mười năm về trước của Đức Giáo hoàng John Paul II khi Ngài thăm viếng Cuba để chuẩn bị cho thời kỳ "hậu Castro".
Còn lại, mỗi người trong chúng ta có thể kết luận theo một cách.
Thí dụ như chủ nghĩa cộng sản đã mặc nhiên phá sản và không có lý do gì để hoà giải với những người lãnh đạo khi họ đang yếu thế như vậy. Hoặc là nếu tiếp tục xô đẩy cho tới khi chủ nghĩa này hoàn toàn sụp đổ cùng hệ thống cai trị của nó, xã hội sẽ bị đại loạn, lúc đó ai sẽ lo cho dân, cho giáo dân"
Kết luận nào cũng có một phần hợp lý, và cũng còn tùy vào đức tin của từng người.
Vấn đề của chúng ta là Hà Nội có nhìn ra sự thể ấy chưa" Mà vì sao chỉ có Giáo hội Công giáo mới muốn tiến vào bàn cờ rắc rối này"
Gửi ý kiến của bạn
