Hoa Thịnh Đốn - Những người được gọi là làm báo ở Việt Nam đang như cá lội ngược dòng, chới với giữa bổn phận tuyên truyền cho Nhà nước và làm sao để có tiền nuôi thân.
Tình trạng này, nói theo ngôn ngữ của Hà Nội là do thiếu quản lý đúng đắn của các cơ quan chủ quản (làm chủ) các tờ báo.
Nguyễn Khoa Điềm, Trưởng Ban Tư Tưởng - Văn hóa Trung Ương đã chỉ trích làng báo chưa sửa được những khuyết điểm do Bộ Chính trị nêu ra trong Chỉ thị ngày 17-10-1997. "Đó là tình trạng báo chí thương mại hóa, đưa tin không chính xác, đưa tin sai không cải chính hoặc cải chính chiếu lệ, đăng tải những chuyện giật gân, tình dục, bạo lực câu khách, vi phạm đạo đức nghề nghiệp của người làm báo." (Phát biểu ngày 1-4-2004 tại Hội nghị Báo chí Toàn quốc.)
Nguyên do chính, theo lời Điềm, vì làng báo Việt Nam "Chưa xem xét quá trình đổi mới báo chí trong điều kiện cơ chế thị trường." ... Chính do nhiều tờ báo không thể xử lý nổi vấn đề kinh tế nên rơi vào lúng túng, từ Tổng Biên tập đến cán bộ biên tập, phóng viên cố gắng đưa tin bài làm sao cho tờ báo bán được nhiều nhất để giải quyết việc trả lương, thanh toán tiền in báo, gây quỹ phúc lợi. Thông tin giật gân câu khách, thông tin vội vã, sai lệch nhiều khi là do chúng ta phải toan tính xử lý vấn đề kinh tế hàng ngày..."
Điềm nêu ra tỷ dụ Trung Quốc đóng cửa 677 tờ báo được gọi là "lá cải" để cảnh cáo làng báo rằng "Đã đến lúc chúng ta phải soát xét lại vấn đề kinh tế báo chí cho phù hợp với điều kiện kinh tế thị trường."
Hiện có trên 6000 cơ quan báo chí do Đảng, Nhà nước và các cơ quan tổ chức chính trị - xã hội làm chủ nhưng tuyệt nhiên không có báo nào của tư nhân. Trước đây, khi còn sống, cựu tướng Trần Độ đã xin ra báo nhưng bị bác đơn dù quyền tự do ngôn luận của công dân đã được ghi trong Hiến Pháp của Việt Nam.
Điềm cũng nhắc lại với làng báo rằng họ không được "sai phạm về chính trị, không để xẩy ra hiện tượng 'quá đà' trong tuyên truyền, phải nuôi dưỡng lý tưởng cách mạng cao đẹp trong những người làm báo để mỗi nhà báo là một chiến sỹ trên mặt trận tư tưởng phục vụ nhân dân, phục vụ đất nước."
Điềm cũng cảnh cáo báo chí: "Cần khắc phục hiện tượng mượn danh nghĩa chống tiêu cực nhưng chỉ vẽ ra một hình ảnh xã hội đen tối, nơi này hiếp dâm, nơi kia cướp giật."
Điềm nói: "Điều đó hết sức bất lợi. Chúng ta phải chỉnh đốn lại việc phản ánh mặt trái của xã hội, làm sao để báo chí là tấm gương phản ánh một xã hội đang đi lên vì một tương lai tốt đẹp của con người."
Làm sao mà những người làm báo có lương tâm lại có thể viết sai những điều mắt thấy, tai nghe hay ai cũng biết" Bằng chứng Đảng và Nhà nước Cộng sản Việt Nam tìm mọi cách che giấu vụ Trần Mai Hạnh, cựu Tổng Giám đốc đài Tiếng nói Việt Nam có liên hệ với trùm Năm Cam còn sờ sờ ra đấy. Nếu không có Nhà báo Trần Đình Bá can đảm công khai hồ sơ cho một số tờ báo đăng lên thì có lẽ giờ này Hạnh vẫn tại chức và vẫn là Đại biểu Quốc hội của tỉnh Bạc Liêu!
Ông Bá là người đáng lẽ phải được tuyên dương thì sau khi Hạnh bị bắt và bị kết án không còn được nhắc đến nữa. Báo Quân đội Nhân dân, nơi ông Bá làm việc, cũng không nhắc nhở gì đến nhà báo có lương tâm này.
Hướng ra quốc tế, Điềm còn lưu ý làng báo phải thận trọng khi đưa tin từ nước ngoài. Điềm nói: "Điều cần lưu ý là, việc nắm bắt thông tin hiện nay rất phức tạp, nhiều cường quốc về thông tin đang nhào nặn thông tin theo ý đồ của họ, gây bất lợi cho ta nên chỉ đạo thông tin đối ngoại phải kỹ lưỡng, thận trọng, tránh tình trạng cung cấp thông tin không đúng với bản chất sự việc, hiện tượng."
"Cần bố trí những cán bộ chuyên trách làm tốt công việc sưu tầm, xử lý, phát hành thông tin đối ngoại. Các cộng tác viên về thông tin đối ngoại cũng phải có đủ sự tin cậy về chính trị và chuyên môn để đảm bảo trang tin quốc tế của chúng ta ngày càng có chất lượng cao."
Chỉ thị của Điềm về sử dụng các tin quốc tế không có gì mới hơn những việc làng báo ở Việt Nam đang làm từ trước đến nay, nhưng đã xác nhận có những sơ hở bị để lọt khiến người đọc hoang mang.
Chẳng hạn như vụ đồng bào Thượng biểu tình trên Tây Nguyên trong hai ngày 10 và 11-4-2004, nhân lễ Phục Sinh vừa qua đã không có báo nào loan tin về biến cố lớn lao này, mặc dù các cơ quan thông tin quốc tế đã đưa tin đầy đủ. Mãi cho đến sau khi được lệnh, báo chí mới đồng loạt kéo lên Tây Nguyên viết phóng sự, phỏng vấn theo yêu cầu của Ban Tư Tưởng - Văn hóa Trung Ương để chống lại thông tin mà Hà Nội gọi là "bịa đặt" và "xuyên tạc" tình hình ở hai tỉnh Đắc Lắc và Gia Lai.
Tuy nhiên, hãng Tin nhanh Việt Nam (VNExpress) đã xác nhận trong bản tin ngày 17-4-2004 rằng: "Hành động gây rối, có biểu hiện vi phạm pháp luật nghiêm trọng đã diễn ra trên quy mô lớn, với tổng số gần 10 nghìn người tham gia, đồng loạt ở các tỉnh Dak Lak, Gia Lai và Dak Nông ngày 10-4. Nhiều người xác nhận có sự xúi giục từ nước ngoài."
Trong khi đó tờ Thanh Niên ngày 18-4 cũng xác nhận "Khoảng hàng ngàn đồng bào người dân tộc thiểu số gồm người già, thanh niên và trẻ em nam nữ thuộc các thôn của 39 xã của 17 huyện tại các tỉnh Dak Lak, Gia Lai và Dak Nông đã dùng hơn 300 máy cày, máy kéo và hàng trăm xe máy, mang theo hung khí, gậy gộc và đá kéo đến các địa điểm trung tâm các địa phương nói trên để thực hiện cuộc gây rối với quy mô lớn..."
Như vậy thì bịa đặt và vu khống ở đâu ra"
Tổ chức Human Rights Watch ở Nữu Ước đã đưa ra con số từ 20 ngàn đến 30 ngàn đồng bào Thượng đã tham dự các cuộc biểu tình.
Nhưng khi loan tin số người dự biểu tình, các báo Thanh Niên và VNExpress cũng không quên thòng sau đó những tuyên bố lên án Tổ chức Người Thượng (Montagnard Foundation) ở South Carolina đã xúi giục người Thượng biểu tình và những mẫu chuyện hối lỗi của những người đi biểu tình.
Cách thông tin này phản ảnh sự lúng túng không che đậy được của những cán bộ báo chí ở Việt Nam bây giờ. Một mặt họ tìm cách bảo vệ nồi cơm, nhưng mặt khác không thể nói khác đi những điều đã thấy và những điều xác nhận của cán bộ địa phương.
Tình trạng tiến thối lưỡng nan này còn phản ảnh trong cố gắng tuyên truyền điều được gọi là Lý tưởng Hồ Chí Minh đến giới thanh niên.
Dương Xuân Nam, Tổng Biên tập báo Tiền Phong phát biểu ở Hà Nội ngày 1/4/2004: "Nhiều Thanh niên chỉ mua tờ báo để đọc một số mục nào đó của tờ báo mà thôi. Làm sao để đưa lý tưởng của Bác Hồ và Đảng đến với thanh niên một cách hiệu quả nhất là điều báo chúng tôi phải nghiên cứu kỹ..."
Có phải điều này cho thấy tính bất cập và lội nước ngược dòng của người làm báo trong tình trạng "trên đe dưới búa" ở Việt Nam bây giờ còn lâu mới có được chút tự do.
Phạm Trần (4/04)
Tình trạng này, nói theo ngôn ngữ của Hà Nội là do thiếu quản lý đúng đắn của các cơ quan chủ quản (làm chủ) các tờ báo.
Nguyễn Khoa Điềm, Trưởng Ban Tư Tưởng - Văn hóa Trung Ương đã chỉ trích làng báo chưa sửa được những khuyết điểm do Bộ Chính trị nêu ra trong Chỉ thị ngày 17-10-1997. "Đó là tình trạng báo chí thương mại hóa, đưa tin không chính xác, đưa tin sai không cải chính hoặc cải chính chiếu lệ, đăng tải những chuyện giật gân, tình dục, bạo lực câu khách, vi phạm đạo đức nghề nghiệp của người làm báo." (Phát biểu ngày 1-4-2004 tại Hội nghị Báo chí Toàn quốc.)
Nguyên do chính, theo lời Điềm, vì làng báo Việt Nam "Chưa xem xét quá trình đổi mới báo chí trong điều kiện cơ chế thị trường." ... Chính do nhiều tờ báo không thể xử lý nổi vấn đề kinh tế nên rơi vào lúng túng, từ Tổng Biên tập đến cán bộ biên tập, phóng viên cố gắng đưa tin bài làm sao cho tờ báo bán được nhiều nhất để giải quyết việc trả lương, thanh toán tiền in báo, gây quỹ phúc lợi. Thông tin giật gân câu khách, thông tin vội vã, sai lệch nhiều khi là do chúng ta phải toan tính xử lý vấn đề kinh tế hàng ngày..."
Điềm nêu ra tỷ dụ Trung Quốc đóng cửa 677 tờ báo được gọi là "lá cải" để cảnh cáo làng báo rằng "Đã đến lúc chúng ta phải soát xét lại vấn đề kinh tế báo chí cho phù hợp với điều kiện kinh tế thị trường."
Hiện có trên 6000 cơ quan báo chí do Đảng, Nhà nước và các cơ quan tổ chức chính trị - xã hội làm chủ nhưng tuyệt nhiên không có báo nào của tư nhân. Trước đây, khi còn sống, cựu tướng Trần Độ đã xin ra báo nhưng bị bác đơn dù quyền tự do ngôn luận của công dân đã được ghi trong Hiến Pháp của Việt Nam.
Điềm cũng nhắc lại với làng báo rằng họ không được "sai phạm về chính trị, không để xẩy ra hiện tượng 'quá đà' trong tuyên truyền, phải nuôi dưỡng lý tưởng cách mạng cao đẹp trong những người làm báo để mỗi nhà báo là một chiến sỹ trên mặt trận tư tưởng phục vụ nhân dân, phục vụ đất nước."
Điềm cũng cảnh cáo báo chí: "Cần khắc phục hiện tượng mượn danh nghĩa chống tiêu cực nhưng chỉ vẽ ra một hình ảnh xã hội đen tối, nơi này hiếp dâm, nơi kia cướp giật."
Điềm nói: "Điều đó hết sức bất lợi. Chúng ta phải chỉnh đốn lại việc phản ánh mặt trái của xã hội, làm sao để báo chí là tấm gương phản ánh một xã hội đang đi lên vì một tương lai tốt đẹp của con người."
Làm sao mà những người làm báo có lương tâm lại có thể viết sai những điều mắt thấy, tai nghe hay ai cũng biết" Bằng chứng Đảng và Nhà nước Cộng sản Việt Nam tìm mọi cách che giấu vụ Trần Mai Hạnh, cựu Tổng Giám đốc đài Tiếng nói Việt Nam có liên hệ với trùm Năm Cam còn sờ sờ ra đấy. Nếu không có Nhà báo Trần Đình Bá can đảm công khai hồ sơ cho một số tờ báo đăng lên thì có lẽ giờ này Hạnh vẫn tại chức và vẫn là Đại biểu Quốc hội của tỉnh Bạc Liêu!
Ông Bá là người đáng lẽ phải được tuyên dương thì sau khi Hạnh bị bắt và bị kết án không còn được nhắc đến nữa. Báo Quân đội Nhân dân, nơi ông Bá làm việc, cũng không nhắc nhở gì đến nhà báo có lương tâm này.
Hướng ra quốc tế, Điềm còn lưu ý làng báo phải thận trọng khi đưa tin từ nước ngoài. Điềm nói: "Điều cần lưu ý là, việc nắm bắt thông tin hiện nay rất phức tạp, nhiều cường quốc về thông tin đang nhào nặn thông tin theo ý đồ của họ, gây bất lợi cho ta nên chỉ đạo thông tin đối ngoại phải kỹ lưỡng, thận trọng, tránh tình trạng cung cấp thông tin không đúng với bản chất sự việc, hiện tượng."
"Cần bố trí những cán bộ chuyên trách làm tốt công việc sưu tầm, xử lý, phát hành thông tin đối ngoại. Các cộng tác viên về thông tin đối ngoại cũng phải có đủ sự tin cậy về chính trị và chuyên môn để đảm bảo trang tin quốc tế của chúng ta ngày càng có chất lượng cao."
Chỉ thị của Điềm về sử dụng các tin quốc tế không có gì mới hơn những việc làng báo ở Việt Nam đang làm từ trước đến nay, nhưng đã xác nhận có những sơ hở bị để lọt khiến người đọc hoang mang.
Chẳng hạn như vụ đồng bào Thượng biểu tình trên Tây Nguyên trong hai ngày 10 và 11-4-2004, nhân lễ Phục Sinh vừa qua đã không có báo nào loan tin về biến cố lớn lao này, mặc dù các cơ quan thông tin quốc tế đã đưa tin đầy đủ. Mãi cho đến sau khi được lệnh, báo chí mới đồng loạt kéo lên Tây Nguyên viết phóng sự, phỏng vấn theo yêu cầu của Ban Tư Tưởng - Văn hóa Trung Ương để chống lại thông tin mà Hà Nội gọi là "bịa đặt" và "xuyên tạc" tình hình ở hai tỉnh Đắc Lắc và Gia Lai.
Tuy nhiên, hãng Tin nhanh Việt Nam (VNExpress) đã xác nhận trong bản tin ngày 17-4-2004 rằng: "Hành động gây rối, có biểu hiện vi phạm pháp luật nghiêm trọng đã diễn ra trên quy mô lớn, với tổng số gần 10 nghìn người tham gia, đồng loạt ở các tỉnh Dak Lak, Gia Lai và Dak Nông ngày 10-4. Nhiều người xác nhận có sự xúi giục từ nước ngoài."
Trong khi đó tờ Thanh Niên ngày 18-4 cũng xác nhận "Khoảng hàng ngàn đồng bào người dân tộc thiểu số gồm người già, thanh niên và trẻ em nam nữ thuộc các thôn của 39 xã của 17 huyện tại các tỉnh Dak Lak, Gia Lai và Dak Nông đã dùng hơn 300 máy cày, máy kéo và hàng trăm xe máy, mang theo hung khí, gậy gộc và đá kéo đến các địa điểm trung tâm các địa phương nói trên để thực hiện cuộc gây rối với quy mô lớn..."
Như vậy thì bịa đặt và vu khống ở đâu ra"
Tổ chức Human Rights Watch ở Nữu Ước đã đưa ra con số từ 20 ngàn đến 30 ngàn đồng bào Thượng đã tham dự các cuộc biểu tình.
Nhưng khi loan tin số người dự biểu tình, các báo Thanh Niên và VNExpress cũng không quên thòng sau đó những tuyên bố lên án Tổ chức Người Thượng (Montagnard Foundation) ở South Carolina đã xúi giục người Thượng biểu tình và những mẫu chuyện hối lỗi của những người đi biểu tình.
Cách thông tin này phản ảnh sự lúng túng không che đậy được của những cán bộ báo chí ở Việt Nam bây giờ. Một mặt họ tìm cách bảo vệ nồi cơm, nhưng mặt khác không thể nói khác đi những điều đã thấy và những điều xác nhận của cán bộ địa phương.
Tình trạng tiến thối lưỡng nan này còn phản ảnh trong cố gắng tuyên truyền điều được gọi là Lý tưởng Hồ Chí Minh đến giới thanh niên.
Dương Xuân Nam, Tổng Biên tập báo Tiền Phong phát biểu ở Hà Nội ngày 1/4/2004: "Nhiều Thanh niên chỉ mua tờ báo để đọc một số mục nào đó của tờ báo mà thôi. Làm sao để đưa lý tưởng của Bác Hồ và Đảng đến với thanh niên một cách hiệu quả nhất là điều báo chúng tôi phải nghiên cứu kỹ..."
Có phải điều này cho thấy tính bất cập và lội nước ngược dòng của người làm báo trong tình trạng "trên đe dưới búa" ở Việt Nam bây giờ còn lâu mới có được chút tự do.
Phạm Trần (4/04)
Gửi ý kiến của bạn
