Trong cuộc họp báo vào ngày 6 tháng 5 vừa qua, nhân chuyến viếng thăm Việt Nam với tư cách phó bộ trưởng ngoại giao, ông Robert Zoellick đã cho biết là ông đã gặp Phó thủ tướng Cộng sản Việt Nam Vũ Khoan để gửi lời mời chính thức rằng Tổng thống Bush sẽ gặp ông Phan Văn Khải vào ngày 21 tháng 6 năm 2005. Nội dung và lịch trình chuyến đi Hoa Kỳ của ông Khải chưa công bố chính thức nhưng theo ông Zoellick thì là để đánh dấu 10 năm nối lại mối quan hệ bang giao bình thường giữa hai phía từ tháng 7 năm 1995, hai tuần lễ sau khi Cộng sản Việt Nam chính thức được thu nhận vào làm thành viên thứ 7 của Hiệp Hội Các Quốc Gia Đông Nam Á (ASEAN) vào ngày 28 tháng 7 năm 1995. Sự kiện một nhân vật cao cấp trong chính quyền Bush đến Việt Nam nhân chuyến viếng thăm các quốc gia Đông Nam Á, công bố lời mời ông Khải viếng thăm Hoa Kỳ là một diễn biến có tính toán của cả hai phía.
Về phía Cộng sản Việt Nam, việc ông Khải viếng thăm Hoa Kỳ sẽ giúp cho Hà Nội không chỉ củng cố thêm mối quan hệ hiện nay về mặt kinh tế như vận động Hoa Thịnh Đốn hỗ trợ gia nhập WTO hay tăng cường cán cân mậu dịch từ 4 tỷ Mỹ kim lên 10 tỷ Mỹ kim trong năm năm tới mà còn là ở các khía cạnh chính trị và quân sự. Cộng sản Việt Nam mong muốn Hoa Kỳ có cái nhìn ỏthân thiệnõ hơn bằng cách loại Hà Nội ra khỏi danh sách những quốc gia đáng quan tâm (CPC), đẩy mạnh những tiếp cận và trao đổi về mặt an ninh chiến lược, đồng thời giúp Cộng sản Việt Nam tổ chức thành công Hội nghị APEC vào tháng 9 năm 2006, một hội nghị có tầm vóc nhất trong vùng Á Châu Thái Bình Dương. Trong chuyến đi này, Cộng sản Việt Nam cũng muốn tác động lên dư luận Hoa Kỳ và trên cộng đồng người Việt tỵ nạn một "hình ảnh mới" của Hà Nội để tranh thủ về mặt nhân tâm. Vì thế, khác với chuyến viếng thăm Hoa Kỳ của ông Phạm Văn Trà, Bộ trưởng quốc phòng Cộng sản Việt Nam hồi tháng 11 năm 2003, ông Khải sẽ đi nhiều nơi và tiếp xúc với nhiều nhóm người, kể cả các thành phần người Việt thân cộng tại Mỹ để ca bài "xóa bỏ hận thù". Để đạt những kết quả này, Hà Nội phải "quan trọng hóa" chuyến thăm Hoa Kỳ của ông Khải và vì thế mà họ cần ông Robert Zoelick đến Việt Nam để công bố lời mời nói trên.
Về phía Hoa Thịnh Đốn, việc mời ông Khải đến viếng thăm Hoa Kỳ, tuy ông Robert Zoellieck nói là dịp kỷ niệm 10 năm ngày Hoa Kỳ bãi bỏ cấm vận và tiến đến quan hệ bình thường giữa hai phía, nhưng ai cũng biết rằng, để cho Cộng sản Việt Nam cử ông Phan Văn Khải đi Mỹ là cả một nỗ lực của Hoa Thịnh Đốn. Trong mối quan hệ giữa Hoa Kỳ với các quốc gia vùng Đông Nam Á, từ bốn năm qua, Hoa Kỳ "muốn" có một sự quan hệ với Cộng sản Việt Nam vượt lên trên yếu tố kinh tế để trở thành một đối tác về mặt chiến lược. Phía Cộng sản Việt Nam tuy rất muốn và được sự khuyến khích của một số nước ở Đông Nam Á, nhưng vì lo sợ sự chống đối của Bắc Kinh và nhất là do sự tranh đoạt ảnh hưởng giữa các phe nhóm ở bên trong nội bộ đảng khiến cho Hà Nội có những thái độ lừng khừng và thiếu dứt khoát trong các trao đổi, tiếp cận với Hoa Kỳ về mặt chiến lược. Sự lừng khừng này của Hà Nội cũng đến từ các hành động mà Cộng sản Việt Nam gọi là thiếu thân thiện của Hoa Kỳ khi Hoa Thịnh Đốn bị các áp lực đặt Hà Nội vào danh sách các quốc gia đáng quan tâm và những rào cản về mặt nhập cảng các món hàng thủy sản như tôm, cá basa....Trong khi đó, về mặt chiến lược, Hoa Kỳ không chỉ muốn lôi kéo Cộng sản Việt Nam ra khỏi vùng ảnh hưởng của Bắc Kinh mà còn tìm cách tranh thủ một vài phe nhóm "thân Mỹ" trong nội bộ đảng để phục vụ các quyền lợi của Mỹ ở vùng Đông Nam Á trong thời kỳ chống khủng bố gay gắt hiện nay. Tuy nhiên, Hoa Kỳ không thể dễ dàng thực thi các ý đồ nói trên, không phải vì những lấn cấn trong nội bộ của Hoa Kỳ mà chính là những hành xử bất nhất trong các áp lực đối với Cộng sản Việt Nam, khiến cho phe chống Mỹ ở trong đảng Cộng sản Việt Nam nghi ngờ sự ỏthực tâm của Hoa Kỳõ, tìm cách ngăn chận những tiếp cận gần hơn giữa hai bên. Giải tỏa những lấn cấn nói trên và để chuẩn bị cho chuyến đi Việt Nam của ông Bush dự Hội nghị APEC vào tháng 9 năm 2006 được suông sẻ, phó bộ trưởng ngoại giao Zoellick đã phải đến Hà Nội để đạt thư mời ông Khải một cách chính thức.
Trên bề mặt, người ta nói đến ba vấn đề mà ông Bush và ông Khải sẽ phải đề cập đến trong chuyến gặp gỡ vào tháng 6 là: 1/Hỗ trợ Hà Nội gia nhập WTO; 2/Loại Hà Nội ra khỏi danh sách những quốc gia đáng quan tâm; 3/Đẩy mạnh quan hệ kinh tế và mậu dịch giữa hai phía. Thật ra, đây chỉ là ba vấn đề mang tính "thời sự", tuy có tạo sự quan tâm trong dư luận, nhưng đó không phải là mục đích theo đuổi của Hà Nội và Hoa Thịnh Đốn trong chuyến đi Mỹ của ông Khải lần này. Lý do là cả ba vấn đề này chỉ là những đòn chiến thuật để ép lẫn nhau và sẽ giải quyết theo thời gian khi cả hai phía đạt một số điểm chung nào đó về mặt quan hệ chiến lược. Nói cách khác, cả ông Bush và ông Khải có những tính toán đơn giản hơn nhưng vô cùng chiến lược cho các buớc đi của họ trong vòng 5 hay 10 năm tới. Đó là phía Mỹ sẽ làm sao Cộng sản Việt Nam có chính sách thân Mỹ và tách rời khỏi sự o ép của Bắc Kinh. Ngược lại phía Cộng sản Việt Nam thấy rằng cả ba vấn đề thời sự nói trên chỉ có thể giải quyết vĩnh viễn khi họ tranh thủ tốt cộng đồng người Việt tỵ nạn tại Hoa Kỳ. Nghĩa là chuyến đi Mỹ của ông Khải, tuy là để đánh dấu sự kết thúc "thù hận" giữa Hà Nội và Hoa Thịnh Đốn sau 30 năm chấm dứt chiến tranh từ năm 1975, nhưng cái mà Hà Nội rất chú trọng là người Việt tỵ nạn tại Hoa Kỳ có phản ứng ra sao"
Cộng sản Việt Nam biết rất rõ là việc đi Mỹ lần này sẽ không làm thay đổi nhiều hơn mối quan hệ giữa hai phía hiện nay mà nó chỉ có thể bắt cầu tạo sự trao đổi tốt đẹp hơn trong tương lai nếu cộng đồng người Việt tại Mỹ có thái độ khác, không còn chống đánh họ như 30 năm vừa qua. Bởi vì ngày nào mà còn một cộng đồng chống Hà Nội mạnh mẽ tại Hoa Kỳ sẽ không chỉ làm cho Cộng sản Việt Nam khó tạo sự hiện diện bình thường mà còn khó phát triển hiệu quả các trao đổi về kinh tế, chính trị, văn hóa giữa Hoa Kỳ và Việt Nam. Đó là không nói đến phó sản của sự chống đối này, Hoa Kỳ đã dùng như một điều kiện mang tính chiến thuật để tạo sức ép lên Hà Nội. Nhìn vấn đề như vậy, chúng ta thấy rằng cộng đồng người Việt tại Hoa Kỳ không thể thờ ơ hay chỉ chống đánh một cách cổ điển như đã từng làm, đối với chuyến đi của ông Khải. Việc các cộng đồng người Việt ở những nơi có phái đoàn của Phan Văn Khải xuất hiện là chuyện đương nhiên, không làm không được để bày tỏ quan điểm phản đối chính sách vi phạm nhân quyền tại Việt Nam, mà chúng ta còn là phải tác động lên dư luận Hoa Kỳ và Thế giới về lập trường và quan điểm của cộng đồng người Việt tỵ nạn.
Muốn làm được điều này, chúng ta phải vượt lên trên những cục bộ địa phương, đặt quyền lợi của cộng đồng và của tập thể người Việt tỵ nạn lên trên những dấu hằn của phe nhóm và những hành vi quá khích, đồng thời tạo điều kiện tham gia của giới trẻ thật càng nhiều để đáp ứng ba nỗ lực quan trọng: Thứ nhất là vận động các chính giới, đoàn thể và công ty Hoa Kỳ không tiếp đón và tẩy chay phái đoàn của Phan Văn Khải. Thứ hai là ủng hộ tài chánh để thực hiện lá thư công khai trình bày quan điểm của người Việt trên các diễn đàn báo chí lớn của Hoa Kỳ mà một số cá nhân đang vận động hiện nay. Thứ ba là các cộng đồng, đoàn thể, đảng phái cần có sự phối hợp chung để làm sao sự biểu dương lực lượng trong các cuộc biểu tình phản đối, có con đông kỷ lục, khác hẵn từ xưa đến nay thì mới tạo động lượng lớn trong dư luận. Kết quả của ba nỗ lực này chắc chắn sẽ làm nức lòng đồng bào tại Việt Nam, đặc biệt là đối với các nhà đối kháng thêm vững tâm trên con đường đấu tranh cho tự do, dân chủ tại Việt Nam.
Lý Thái Hùng
May 5 2005
Gửi ý kiến của bạn
