Đạo hữu thân mến,
Lâu lắm, tôi không dùng bút để viết gì ngoài việc ký tên trả hóa đơn hàng tháng. Ở thế kỷ này, chỉ ngồi vào bàn máy, gõ, rồi nhấn nút là trao đổi thông tin khắp nơi. Vậy mà hôm nay tôi muốn cầm bút để viết thư cho bạn.
Hãy khoan hỏi tại sao vì chính tôi cũng đang tự hỏi mình câu ấy. Chúng ta cùng theo thầy học đạo với nhau một thời gian, tạm đủ để biết rằng ở chiều sâu tâm linh, có những điều chỉ cảm nhận được hay không, những điều, càng cố tìm, càng rời xa. Bạn từng gọi đó là những lúc “ngôn ngữ vong thân”. Tôi đang ở phút đó.
Viết được vài giòng, ngắm nghía thấy chữ xấu quá, tôi vo viên, ném vào sọt rác; xong, lấy tờ giấy trắng tinh khác, ngồi lại ngay ngắn, xoay xoay cái bút Bic cho vừa tầm và viết lại; nhưng tay vẫn run, chữ vẫn xấu, nét nguyệt ngoạc lên xuống vô trật tự! Tôi lại định vo viên ném đi dù biết là khó mà viết đẹp hơn được. Nhưng cái ý định phải viết tay lá thư này cho bạn khiến tôi chấp nhận. Thôi thì, bạn vì tôi mà ráng đọc nhé!
Thư này sẽ không dài đâu. Tôi chỉ muốn nói đến hai chữ “TỰ DO”. Hai chữ này quý lắm nên ai cũng viết hoa. Bạn thấy đó, tôi cố gắng nắn nót nên riêng hai chữ Tự Do không đến nỗi tệ giữa những nét ngoằn ngoèo khác. Ở trên đời có rất nhiều thứ mà người này thích, người kia không; và ngược lại. Duy có sự TỰ DO thì tôi tin rằng không ai là không thích, không mong, không muốn. Có điều, tuy ai cũng biết vậy mà không thời nào không có những kẻ hoặc dùng mưu lược, hoặc dùng sức mạnh để tước đoạt Tự Do của người khác. Mất tiền của, mất danh vọng, mất tình thương còn có thể tìm cái khác bù lấp nhưng mất Tự Do là mất hết. Thế nên, tước đoạt Tự Do là tội ác lớn nhất và những người mất Tự Do là những người đau khổ nhất. Nhưng bạn biết không, chính vì mất Tự Do là mất hết nên người bị mất điều thiêng liêng này sẽ không còn gì để sợ; và vì không còn gì để sợ nên họ sẽ có sức bật mãnh liệt của đòn bẩy.
Chắc bạn sắp thở dài, không biết tôi còn lan man những gì nữa. Không đâu, tôi sẽ không viết gì nhiều nữa mà chỉ chép tặng bạn một bài thơ. À, tới đây thì tôi đã thấy câu trả lời cho mình và có thể cho bạn, là tại sao tôi muốn viết tay, lá thư này, dù chữ tôi rất xấu. Bạn ơi, vì tôi muốn khi đọc bạn cảm nhận được sự chia xẻ, sự rung động từ tôi, qua nét chữ. Lá thư trình bày bằng máy điện tốn, tuy đẹp đẽ nhưng nó sẽ vô hồn! Ấy, hai chúng ta thường lẩm cẩm như thế đấy.
Bài thơ tôi sắp chép tặng bạn đây, đối với tôi, không phải chỉ là một bài thơ. Đây là bài cáo trạng vạch trần tội ác của con người, bài hịch kêu gọi lương tâm nhân loại, bài kinh chiêu mộ những oan hồn vất vưởng ngay cả KHI CHƯA CHẾT, vì sống mà không có Tự Do còn tệ hơn sự chết! Bài thơ này, mới đọc qua tưởng như lời tự thuật của một ông thầy tu bị bứng khỏi am thất, bị buộc cởi áo ca-sa, bị đẩy vào chân tường khổ nhục, bị tước đoạt điều đầu tiên và cuối cùng mà mọi người, mọi loài đều cần có. Đó là TỰ DO. Nhưng nếu bạn đọc lại lần thứ hai, hoặc đọc một lần mà đọc chậm, từng lời thơ sẽ chảy vào cơ thể bạn như liều thuốc độc đang bơm vào ven máu hay như bình nước biển đang truyền sức hồi sinh. Ranh giới giữa sự sống và cõi chết chỉ là một hơi thở nhẹ ! Ông thầy tu này đã từng đứng trên bờ Sinh Tử, đã từng bị sự ác độc vô minh nhận chìm tận đáy vực sâu địa ngục, ở đó, con người chỉ còn hai lối thốt: TỬ hoặc BẤT TỬ.
Ông thầy tu này đã Bất Tử vì ông đã dạy những kẻ vô minh bài học của Tổ Sư Tử thời xưa khi vua nước Kế Tân nghe lời xàm tấu, sách gươm đến hỏi Tổ “Ngài giảng pháp, nói ngũ uẩn đều huyễn, vậy cho ta cái đầu được không"”. Tổ điềm nhiên trả lời “Năm uẩn còn không, huống chi cái đầu”. Nói rồi Tổ kê đầu dưới gươm bén cho vua chặt.
Ông thầy tu, tác giả bài thơ tôi sắp chép cho bạn cũng từng mang án tử hình. Sau mười lăm năm, với sự tranh đấu quyết liệt của các cơ quan nhân quyền khắp thế giới, những kẻ tước đoạt nhân phẩm của ông đã phải nhượng bộ, nhưng chúng còn vớt vát, bắt ông ký vào giấy xin khoan hồng rồi mới thả. Ông thầy tu khắc khổ, ốm yếu đã lạnh lùng, nhỏ nhẹ, xua bàn tay gầy mà tạo nên sức mạnh của cuồng phong sấm sét bằng câu: “Không ai có quyền xét xử tôi; cũng không ai có quyền ân xá tôi”.
Câu nói đó, hình ảnh đó đã đi vào lịch sử Việt Nam, nói chung; và lịch sử Phật Giáo Việt Nam, nói riêng.
Đến đây thì bạn đã đốn được tác giả bài thơ tôi sắp chép tặng bạn là ai. Vâng, bạn đã đốn đúng. Đó là Thượng Tọa Thích Tuệ Sỹ, người đang vì trùng trùng đau hận của chúng sanh mà nhỏ lệ. Bạn đừng vội khóc, hãy bình tĩnh đọc đi. Những nét chữ xấu xí nguệch ngoặc này là tâm tôi đang ở bên bạn đó. Bài thơ trầm thống viết dưới tựa đề:
Lâu lắm, tôi không dùng bút để viết gì ngoài việc ký tên trả hóa đơn hàng tháng. Ở thế kỷ này, chỉ ngồi vào bàn máy, gõ, rồi nhấn nút là trao đổi thông tin khắp nơi. Vậy mà hôm nay tôi muốn cầm bút để viết thư cho bạn.
Hãy khoan hỏi tại sao vì chính tôi cũng đang tự hỏi mình câu ấy. Chúng ta cùng theo thầy học đạo với nhau một thời gian, tạm đủ để biết rằng ở chiều sâu tâm linh, có những điều chỉ cảm nhận được hay không, những điều, càng cố tìm, càng rời xa. Bạn từng gọi đó là những lúc “ngôn ngữ vong thân”. Tôi đang ở phút đó.
Viết được vài giòng, ngắm nghía thấy chữ xấu quá, tôi vo viên, ném vào sọt rác; xong, lấy tờ giấy trắng tinh khác, ngồi lại ngay ngắn, xoay xoay cái bút Bic cho vừa tầm và viết lại; nhưng tay vẫn run, chữ vẫn xấu, nét nguyệt ngoạc lên xuống vô trật tự! Tôi lại định vo viên ném đi dù biết là khó mà viết đẹp hơn được. Nhưng cái ý định phải viết tay lá thư này cho bạn khiến tôi chấp nhận. Thôi thì, bạn vì tôi mà ráng đọc nhé!
Thư này sẽ không dài đâu. Tôi chỉ muốn nói đến hai chữ “TỰ DO”. Hai chữ này quý lắm nên ai cũng viết hoa. Bạn thấy đó, tôi cố gắng nắn nót nên riêng hai chữ Tự Do không đến nỗi tệ giữa những nét ngoằn ngoèo khác. Ở trên đời có rất nhiều thứ mà người này thích, người kia không; và ngược lại. Duy có sự TỰ DO thì tôi tin rằng không ai là không thích, không mong, không muốn. Có điều, tuy ai cũng biết vậy mà không thời nào không có những kẻ hoặc dùng mưu lược, hoặc dùng sức mạnh để tước đoạt Tự Do của người khác. Mất tiền của, mất danh vọng, mất tình thương còn có thể tìm cái khác bù lấp nhưng mất Tự Do là mất hết. Thế nên, tước đoạt Tự Do là tội ác lớn nhất và những người mất Tự Do là những người đau khổ nhất. Nhưng bạn biết không, chính vì mất Tự Do là mất hết nên người bị mất điều thiêng liêng này sẽ không còn gì để sợ; và vì không còn gì để sợ nên họ sẽ có sức bật mãnh liệt của đòn bẩy.
Chắc bạn sắp thở dài, không biết tôi còn lan man những gì nữa. Không đâu, tôi sẽ không viết gì nhiều nữa mà chỉ chép tặng bạn một bài thơ. À, tới đây thì tôi đã thấy câu trả lời cho mình và có thể cho bạn, là tại sao tôi muốn viết tay, lá thư này, dù chữ tôi rất xấu. Bạn ơi, vì tôi muốn khi đọc bạn cảm nhận được sự chia xẻ, sự rung động từ tôi, qua nét chữ. Lá thư trình bày bằng máy điện tốn, tuy đẹp đẽ nhưng nó sẽ vô hồn! Ấy, hai chúng ta thường lẩm cẩm như thế đấy.
Bài thơ tôi sắp chép tặng bạn đây, đối với tôi, không phải chỉ là một bài thơ. Đây là bài cáo trạng vạch trần tội ác của con người, bài hịch kêu gọi lương tâm nhân loại, bài kinh chiêu mộ những oan hồn vất vưởng ngay cả KHI CHƯA CHẾT, vì sống mà không có Tự Do còn tệ hơn sự chết! Bài thơ này, mới đọc qua tưởng như lời tự thuật của một ông thầy tu bị bứng khỏi am thất, bị buộc cởi áo ca-sa, bị đẩy vào chân tường khổ nhục, bị tước đoạt điều đầu tiên và cuối cùng mà mọi người, mọi loài đều cần có. Đó là TỰ DO. Nhưng nếu bạn đọc lại lần thứ hai, hoặc đọc một lần mà đọc chậm, từng lời thơ sẽ chảy vào cơ thể bạn như liều thuốc độc đang bơm vào ven máu hay như bình nước biển đang truyền sức hồi sinh. Ranh giới giữa sự sống và cõi chết chỉ là một hơi thở nhẹ ! Ông thầy tu này đã từng đứng trên bờ Sinh Tử, đã từng bị sự ác độc vô minh nhận chìm tận đáy vực sâu địa ngục, ở đó, con người chỉ còn hai lối thốt: TỬ hoặc BẤT TỬ.
Ông thầy tu này đã Bất Tử vì ông đã dạy những kẻ vô minh bài học của Tổ Sư Tử thời xưa khi vua nước Kế Tân nghe lời xàm tấu, sách gươm đến hỏi Tổ “Ngài giảng pháp, nói ngũ uẩn đều huyễn, vậy cho ta cái đầu được không"”. Tổ điềm nhiên trả lời “Năm uẩn còn không, huống chi cái đầu”. Nói rồi Tổ kê đầu dưới gươm bén cho vua chặt.
Ông thầy tu, tác giả bài thơ tôi sắp chép cho bạn cũng từng mang án tử hình. Sau mười lăm năm, với sự tranh đấu quyết liệt của các cơ quan nhân quyền khắp thế giới, những kẻ tước đoạt nhân phẩm của ông đã phải nhượng bộ, nhưng chúng còn vớt vát, bắt ông ký vào giấy xin khoan hồng rồi mới thả. Ông thầy tu khắc khổ, ốm yếu đã lạnh lùng, nhỏ nhẹ, xua bàn tay gầy mà tạo nên sức mạnh của cuồng phong sấm sét bằng câu: “Không ai có quyền xét xử tôi; cũng không ai có quyền ân xá tôi”.
Câu nói đó, hình ảnh đó đã đi vào lịch sử Việt Nam, nói chung; và lịch sử Phật Giáo Việt Nam, nói riêng.
Đến đây thì bạn đã đốn được tác giả bài thơ tôi sắp chép tặng bạn là ai. Vâng, bạn đã đốn đúng. Đó là Thượng Tọa Thích Tuệ Sỹ, người đang vì trùng trùng đau hận của chúng sanh mà nhỏ lệ. Bạn đừng vội khóc, hãy bình tĩnh đọc đi. Những nét chữ xấu xí nguệch ngoặc này là tâm tôi đang ở bên bạn đó. Bài thơ trầm thống viết dưới tựa đề:
BÀI CA CUỐI CÙNG
Chim trời xếp cánh
Hát vu vơ mấy tiếng trong lồng
Nhớ mãi rừng cây thăm thẳm
Ủ tâm tư cho hạt thóc cay nồng
Rát bỏng với nỗi hờn khổ nhục
Nó nhịn ăn,
Rồi chết gục.
Ta đã hát những bài ca phố chợ:
Người ăn mày kêu lịch sử đi lui;
Chàng tuổi trẻ cụt chân từ chiến địa
Vỗ lề đường đốn mộng tương lai
Lộng lẫy chiếc lồng son
Hạt thóc căng nỗi hờn
Giữa tường cao bóng mát
Âm u lời ca khổ nhục
Nó nhịn ăn,
Và chết.
Ta đã hát bài ca của suối:
Gã anh hùng bẻ vụn mặt trời
Gọi quỷ sứ từ âm ty kéo dậy
Ngập rừng xanh lấp lánh ma trơi.
Đêm qua chiêm bao ta thấy máu
Từ sông Ngân đổ xuống cõi người
Bà mẹ xoi tim con thành lỗ
Móc bên trong hạt ngọc sáng ngời.
Lồng son hạt cơm trắng
Cánh nhỏ run uất hận
Tiếng hát lịm dần,
Nó đi về vô tận.
Tôi dừng bút ở đây. Tôi cần quá, một ly nước lạnh, dù chợt khởi niệm phạm giới khi nghĩ đến hớp rượu mạnh cay nồng may ra mới bật tràn được những giòng lệ uất hờn từ lâu tiềm ẩn.
Nam Mô Cầu Sám Hối Bồ Tát Ma Ha Tát.
Diệu Trân, Tháng Tư 2005
Gửi ý kiến của bạn
