TU TẬP HẠNH NHẪN NHỤC
Nguyên tác: Đức Đạt Lai Lạt Ma
Chuyển ngữ: HT.Thích Trí Chơn
Trích từ cuốn sách: "The Joy of Living and Dying in Peace"
Tu tập hạnh nhẫn nhục là hành động thiết thực để giữ cho tâm tĩnh thức được duy trì lâu dài. Bởi lẽ khi có người muốn làm hại ta thì ta sẽ dễ đánh mất tâm từ bi. Chỉ có phương pháp tu tập đức tính nhẫn nhục mới giúp chúng ta được.
Bước đầu tiên trong sự thực hành là chúng ta hãy nghĩ đến những lợi ích của hạnh tu nhẫn nhục cùng hậu quả tệ hại của ác tính giận dữ và hận thù. Tu tập hạnh nhẫn nhục là pháp môn tốt nhất để giữ cho tâm chúng ta an lạc. Dù cho gặp nghịch cảnh hay chướng duyên chúng ta vẫn giữ cho lòng bình thản an nhiên tự tại. Nhờ vậy, về lâu dài, chúng ta sẽ rèn luyện cho mình đức tính kiên nhẫn và sự quyết tâm.
Trái lại, tánh nóng giận và thù hận sẽ phá hủy thiện nghiệp của chúng ta trong kiếp sống hiện tại cũng như tương lai. Cho dù hằng ngày lời ăn tiếng nói của các bạn có hiền hòa dễ thương bao nhiêu, một khi nổi cơn giận dữ thì các đức tính tốt nơi quý vị sẽ tan biến trong nháy mắt. Chẳng hạn chúng ta có một người bạn thân, nhưng do lời nói và hành động nóng nảy, thiếu nhã nhặn của mình khiến kẻ đó không còn muốn kết bạn thân với chúng ta nữa. Sự giận dữ sẽ tạo nên tâm bất an cho quý vị và mọi người xung quanh. Nó gây ra những điều khó khăn và bất hạnh cho các bạn.
Tánh sân hận có khả năng ngăn cản sự tiến bộ trong đời sống của chúng ta. Nó khiến quý vị nói lời khiếm nhã độc ác và hành động xấu xa tội lỗi. Khi chúng ta bị khống chế bởi tâm thù hận, các bạn có thể phạm cả tội giết người. Việc làm tàn ác đó sẽ dẫn đến quả báo là đời sau quý vị sẽ bị đọa vào cảnh giới địa ngục khổ đau. Cho dù trong nhiều kiếp quá khứ chúng ta đã tạo được vô lượng công đức do hành động bố thí hay kính lễ cúng dường chư Phật, nhưng chỉ một phút nổi cơn giận dữ, cả rừng phước đức của các bạn có thể bị thiêu hủy nhanh chóng.
Không hành động tội lỗi nào có thể so sánh với tánh sân hận như là một trở ngại và chướng duyên đối với chúng ta trên bước đường tu tập. Và cũng không phước đức nào bằng hạnh tu nhẫn nhục. Do đó, các bạn nên cố gắng thực hành đức tánh nhẫn nhục trong cuộc sống hằng ngày càng nhiều càng tốt. Sự giận dữ có thể phát sinh từ nhiều nguyên nhân như gặp điều bất mãn hay việc không như ý. Chúng ta thường phản ứng một cách nóng nảy, thiếu bình tĩnh sáng suốt khi phải đối đầu với những nghịch cảnh chướng duyên xảy ra trong cuộc sống.
Khi gặp điều khó khăn rủi ro, chúng ta thường hay than trách đổ lỗi do tại người khác. Thay vì nóng giận phản ứng tức thời, chúng ta nên bình tĩnh tìm hiểu vấn đề một cách thận trọng. Trước tiên, nếu xét thấy có thể tìm phương cách giải quyết thì các bạn chẳng cần phải bận tâm. Nhưng nếu vấn đề biết rằng không thể khắc phục vượt qua được thì quý vị có lo lắng cũng chẳng ích lợi gì.
Bằng sự nhận định sáng suốt như vậy, chúng ta có thể giữ cho tâm mình an lạc. Tôi xin đưa ra một ví dụ. Chẳng hạn có người dùng gậy đánh các bạn, tức khắc chúng ta liền nổi giận muốn trả thù kẻ đó. Nhưng đức Phật dạy rằng quý vị không nên nóng nảy mà cần phải sáng suốt tìm hiểu nguồn gốc của sự tức giận. Nó phát xuất từ nơi cây gậy hay ở cái tâm giả dối của con người"
Rõ ràng là mọi việc đều do tâm làm chủ, và khi quý vị dấy lên lòng sân hận, các bạn sẽ không bao giờ có sự an lạc và hạnh phúc. Chẳng hạn khi nổi cơn giận dữ người nào thì chúng ta cảm thấy khó thở. Trong tình trạng đó làm sao quý vị có thể ăn ngon và ngủ yên giấc " Mất ngủ nhiều ngày sẽ khiến cho tinh thần lẫn thể xác của chúng ta bị khủng hoảng và sa sút.
Kinh Phật dạy rằng người nào trong đời này hay phát khởi tâm sân hận, kiếp sau sẽ tái sinh vào loài A-Tu-La xấu xí. Tôi biết một số người Tây Tạng, có thói quen mặc dù trong lòng giận dữ nhưng ngoài mặt họ vẫn tươi cười vui vẻ. Tuy nhiên, phần đông mọi người khi gặp chuyện không vừa ý họ liền nổi nóng, giận hờn ngay. Chẳng hạn tại quận Amdo thuộc vùng đông bắc Tây Tạng là nơi quê quán của tôi, người dân ở đây khi tức giận nét mặt họ thường gay gắt đỏ lên. Cho nên tục ngữ Tây Tạng có câu: "Đừng nên ăn ở cư xử như người dân Amdo". Miền trung Tây Tạng là vùng đất được biết Phật giáo phát triển rất mạnh. Mặc dù dân chúng địa phương không hoàn toàn thực hành đúng theo lời Phật dạy, nhưng đặc biệt họ luôn biết kiềm chế, giữ nét mặt tươi vui ngay cả lúc họ nổi cơn nóng giận.
Khi trong lòng dấy lên ngọn lửa sân hận, nét mặt của quý vị trông nhăn nhó, đỏ gắt và khó coi. Ngay cả loài vật, con mèo khi giận dữ, vẻ mặt của nó trông cũng rất xấu xí. Muốn biết rõ, chúng ta hãy nhìn nét mặt của một người đang nổi cơn tức giận đứng trước quý vị. Tánh nóng nảy không những chỉ khiến các bạn trở thành con người trông không đẹp mắt chút nào mà còn biến chúng ta thành những kẻ ăn nói cộc cằn và thô lỗ. Sự nóng giận cũng làm con người thiếu sáng suốt và mất trí khôn.
Nếu có người làm hại bạn, rồi bạn tức giận trả thù. Hành động như vậy, bạn nghĩ rằng bạn sẽ thành công. Nhưng thực tế cho thấy sự nóng giận của bạn chẳng có ích lợi gì mà kết quả còn gây khổ đau cho chính mình. Hơn nữa khi bị người khác gây tổn hại cho quý vị, các bạn cố gắng chịu đựng không oán hận là cơ hội giúp chúng ta tu tập hạnh nhẫn nhục, và tránh được sự đau khổ ở tương lai. Cho nên khởi tâm giận dữ là một ý nghĩ bất thiện mà người chân chính tu hành cần nên loại bỏ.
Lúc nổi cơn tức giận chúng ta có thể giết hại cả những người đã từng là ân nhân, biết kính trọng và có lòng thương giúp đỡ vật chất cho chúng ta. Nói tóm, sự sân hận không bao giờ mang lại an lạc và hạnh phúc cho các bạn. Không ai nổi cơn giận dữ mà có được tâm bình an. Cho nên tánh nóng giận là kẻ thù dẫn đến nhiều hậu quả tai hại cho quý vị.
Sau khi suy nghĩ về những điều lợi ích của hạnh nhẫn nhục và bất lợi của tánh sân hận, chúng ta cố gắng tìm hiểu về nguyên nhân gây nên sự giận dữ. Rồi các bạn có thể bắt đầu kiềm chế và diệt trừ những nguyên nhân tạo ra ác tánh tức giận này. Điều các bạn muốn mà không được hoặc chẳng thích mà gặp phải như đổ thêm dầu vào ngọn lửa bực tức giận hờn nơi chúng ta. Nhiên liệu đốt cho lửa hận thù bùng cháy là sự khủng hoảng và căn thẳng tinh thần ở các bạn. Cho nên chúng ta phải cố gắng tránh đừng để cho tình trạng này xảy ra.
Kẻ thù có thể làm hại chúng ta, nhưng họ còn phải lo nghĩ đến các chuyện khác. Hằng ngày họ cũng phải ăn uống, ngủ nghỉ, thăm viếng bạn bè và chăm sóc gia đình của họ. Do đó, những kẻ thù không thể tiếp tục phá hoại và hủy diệt tâm hồn của các bạn. Duy nhất chỉ có sự hận thù mới có thể đầu độc và tàn phá thiện tâm của chúng ta. Cho nên bằng mọi giá, quý vị phải khống chế và tiêu diệt tánh giận dữ phát xuất từ sự khủng hoảng tinh thần.
Tâm trí phiền muộn sẽ không mang lại sự an lạc và hạnh phúc cho quý vị. Khi gặp việc khó khăn, nếu có thể vượt qua thì các bạn khỏi cần lo nghĩ. Nhưng nếu không thể khắc phục được, chúng ta cũng chẳng nên bận tâm. Sự lo âu buồn bực sẽ không giúp quý vị giải quyết được vấn đề gì cả. Một khi đã gieo nhân dù xấu hay tốt, thì các bạn phải gặt lấy kết quả. Chúng ta không thể ngăn chận được vì đó là định luật tất nhiên của vũ trụ. Khi mà hoàn cảnh khó khăn không thể thay đổi, nếu quý vị lại quá lo âu phiền muộn thì chỉ khiến cho tình trạng càng thêm tồi tệ, bi đát hơn mà thôi. Trường hợp có hai người cùng mắc phải một chứng bệnh, người nào lo lắng nhiều, sẽ dễ bị nặng khó chữa trị hơn bệnh nhân ít lo nghĩ.
Nếu so sánh dân chúng Tây Tạng tị nạn đang sống ở Ấn Độ với những người các quốc gia khác, các bạn sẽ nhận thấy rằng con người Tây Tạng có đức tính rất can đảm. Mặc dù phải đối đầu, chịu đựng sự đau khổ cùng cực, nhưng nét mặt của người dân Tây Tạng lúc nào cũng bình thản, không một chút buồn phiền âu lo. Tôi biết có nhiều người đã trải qua hai mươi năm dài sống đọa đày cực khổ trong các nhà tù và trại giam. Một vài vị đã nói với tôi rằng đó là thời gian tốt đẹp nhất trong cuộc đời của họ vì họ có nhiều thì giờ để cầu nguyện, ngồi thiền và tu tập.
Cho nên con người cảm thấy cuộc sống hạnh phúc hay đau khổ tùy thuộc vào ý chí và tinh thần chịu đựng mạnh hay yếu của kẻ đó. Phần đông mọi người không thể khắc phục vượt qua, khi suốt cả ngày đêm phải đối đầu với cảnh khổ nghiệt ngã. Nhưng nếu các bạn có thể nhẫn nhục chấp nhận và biết lợi dụng cuộc sống khó khăn đó để tu tập, chuyển đổi nội tâm của mình thì kết quả rất là tốt. Do đó, nếu xét thấy hoàn cảnh bất lợi có thể thay đổi được thì không cần phải bận tâm. Nhưng nếu không thể cải thiện thì cũng chẳng nên lo âu, vì dù lo lắng cách mấy các bạn vẫn không thể giải quyết được việc gì cả.
Là người đang hành trì tu tập theo Phật giáo, chúng ta nên phát nguyện chịu đựng sự khắc khổ tu hành để hướng đến quả vị giải thoát cao cả. Nhờ tiếp xúc, va chạm với nổi khổ đau trong cuộc đời đã giúp chúng ta có tâm rộng mở và bao dung. Quán chiếu nhận thức rõ đời là biển khổ vô thường các bạn sẽ nỗ lực tinh tấn tu hành để vượt khỏi vòng luân hồi sinh tử. Có những kẻ theo tà giáo ngoại đạo tu ép xác khổ hạnh hay tự hủy hoại thân thể nhằm hướng đến các mục đích vô nghĩa, tại sao quý vị không thể nhẫn nhục chịu đựng khắc khổ tu tập để đạt đến sự giải thoát, an lạc và hạnh phúc lâu dài " Tại sao ta lại ngại khó khăn gian khổ trên con đường tu hành giải thoát"
Bản chất của tâm là một việc càng quen thì càng dễ làm. Nếu sự khổ nhỏ ta chuyển hóa được thì ta sẽ có thể chịu đựng nổi khổ lớn lao hơn. Một công việc khi quen thuộc sẽ trở nên không khó làm. Người nào thường hay chịu đau với các vết thương nhỏ, dần dần sẽ quen chịu đựng nổi đau đớn lớn hơn. Chúng ta thấy nhiều người giãy nẩy khi bị sâu bọ cắn, cảm thấy khó chịu khi gặp cảnh đói khát hay bị gai châm chích làm trầy da. Ai đã quen với các chuyện khổ lặt vặt đó rồi thì họ cũng coi thường chúng. Cho nên khi gặp những vấn đề nhỏ như nóng lạnh, mưa gió, đau ốm hay bị thương tích, chúng ta quá lo âu chỉ khiến cho tình hình trở nên tệ hại thêm.
Có người tỏ vẻ không sợ hãi mà còn can đảm hơn khi thấy mình chảy máu. Người khác khi thấy bất kỳ máu của ai là ngất xỉu ngay. Sự khác biệt này là do tình trạng vững mạnh tinh thần của mỗi người. Người dũng mãnh, kẻ nhút nhát. Nếu bạn cố gắng đối đầu với những buồn phiền nhỏ thì bạn sẽ dễ dàng khắc phục được nỗi khổ lớn lao hơn. Đó là cách hành xử của bậc trí giả, luôn luôn giữ tâm mình an lạc dù gặp nghịch cảnh khổ đau. Khi bạn khai chiến với những phiền não hẳn nhiên là bạn sẽ gặp khó khăn và nhiều vấn đề. Trong cuộc sống bình thường, không ai ra chiến trận mà mong có an lạc và hạnh phúc. Có kẻ sẽ bị giết, và nhiều người đau khổ. Khi ta chiến đấu với phiền não, năng lực tích cực trong ta sẽ yếu đi và nỗi buồn lo lại mạnh lên. Trong cuộc tranh chấp này, dĩ nhiên là chúng ta khó thoát được sự khổ. Chúng ta phải can đảm chấp nhận điều đó. Tự mình gánh chịu những nỗi khổ nhỏ để chiến thắng kẻ thù đích thực trong ta là sân hận. Người nào đã đánh thắng một cuộc chiến như vậy mới thực sự là anh hùng.
Khi nghĩ tới người mà chúng ta xem như kẻ thù, ta thường cho họ là có tự tánh độc lập. Chúng ta lại nghĩ rằng việc người đó gây hại cho chúng ta cũng có tự tánh riêng. Nhưng nếu kẻ thù bắn và gây thương tích cho bạn, thì chính viên đạn ấy ghim vào thân thể bạn chứ đâu phải kẻ thù. Đó là khí giới được sử dụng bởi con người với tâm nóng nảy không kiềm chế được mình. Thông thường, ta sân hận với người đó, tại sao ta không giận cái tình cảm nhiễu loạn, nguồn gốc gây nên chuyện hại người này " Sao ta không giận viên đạn bắn vào mình " Sao ta lại chỉ ghét con người đứng giữa hai thứ đó"
Bạn có thể bảo rằng vì người kia đã góp phần vào sự việc này. Nếu vậy thì bạn nên giận chính mình, bởi lẽ bạn cũng có dự phần trong đó. Lúc ấy bạn không có mặt thì ai bắn vào bạn được " Sự khổ đau của bạn không phải do vũ khí đã làm hại bạn mà chính thân bạn cũng dự phần trách nhiệm. Kẻ thù có khẩu súng, nhưng chính thân bạn lại làm tấm bia cho viên đạn. Nếu gặp người hại bạn thì nên nhớ trong kiếp trước bạn đã từng hại nhiều kẻ khác cho nên ngày nay mới gặp quả báo như vậy. Đó là kết quả việc làm ác trong quá khứ của bạn.
Dù cho bạn bị người nào làm hại, cũng chính là do lỗi của bạn, bạn có trách nhiệm trong đó. Khi nhận thấy bạn hay kẻ thù của bạn làm những điều gì không tốt bạn nên biết rằng họ hành động như vậy là do nhiều nhân duyên. Bạn không nên đau khổ. Nếu mọi việc xảy ra đều do ý mình mà không chịu ảnh hưởng của bất cứ nguyên nhân nào khác thì mọi người đều sống có hạnh phúc, vì đó chính là điều mong ước của tất cả chúng ta. Nhưng vì do vô minh và thiếu tĩnh thức mà chúng ta đã tạo các điều ác để rồi tự hại chính mình. Khi gặp quá khổ đau phiền não, con người có thể tự tử dù bản năng bảo vệ sự sống của họ rất mạnh.
Do đó, con người thích làm hại nhau là điều không có gì đáng ngạc nhiên. Khi thấy chuyện như vậy xảy ra, thay vì giận dữ, chúng ta nên phát khởi tâm từ bi. Dù không làm được như vậy, thử hỏi nếu bạn nổi sân thì có lợi ích gì " Nếu bạn nghĩ rằng bản chất của con người là tàn ác, bạn cũng vẫn không nên sân hận. Bản chất của lửa là đốt cháy. Khi bị phỏng lửa, bạn có giận lửa không " Cách hay nhất là bạn nên tránh xa lửa để khỏi bị phỏng. Vì tâm con người vốn là thiện, họ lên cơn nóng giận chỉ nhất thời, bởi vậy ta không nên thù ghét họ. Nếu bầu trời thình lình bị mây che phủ, ta không có lý do gì để giận trời. Vậy tại sao ta lại trách mắng và giận người khác "
Kẻ thù làm hại bạn vì lầm lỗi và vô minh. Nếu bạn cũng giận dữ vì nhầm lẫn thì cả hai đều có lỗi. Tại sao bạn lại bảo là người này đúng, người kia sai " Điều tai hại bạn gặp hôm nay là do ác nghiệp bạn đã gây trong quá khứ. Bạn không thích nó thì tại sao lại phạm các lỗi lầm đó " Vì mọi việc đều do mình tạo tác, sao lại giận người khác " Bao lâu bạn chưa chuyển được ác nghiệp cũ thì quả xấu của nó vẫn còn tiếp tục xảy ra.
Nhìn vào những kẻ thù và quán tưởng đến tình thương, tâm từ bi và hạnh nhẫn nhục, chúng ta có thể thanh lọc được nhiều ác nghiệp quá khứ. Kẻ thù giúp ta cơ hội tích lũy phước đức nhờ thực hành nhẫn nhục. Nhưng họ làm hại ta, họ sẽ bị đọa vào các cảnh giới thấp kém trong thời gian lâu dài. Nghiệp ác quá khứ khiến cho ta bị kẻ thù làm hại nhưng do kết quả làm hại ta mà họ tích lũy nghiệp xấu và gặp cảnh khổ trong tương lai. Như vậy, đúng là chúng ta có trách nhiệm về những ác nghiệp của kẻ thù và chính ta đã đẩy họ rơi vào cảnh giới luân hồi khổ đau.
Do đó, chính ta đã gián tiếp làm hại những người khác. Kẻ thù giúp ta cơ hội tu tập hạnh nhẫn nhục và đạt tới giác ngộ, trong khi ta lại đẩy họ xuống địa ngục. Vì kẻ thù cho ta cơ hội thực hành nhẫn nhục, nên họ đã mang lợi lạc đến cho ta. Bởi vậy, nếu muốn giận ai, chúng ta nên giận chính mình. Và nếu muốn làm vừa lòng ai, thì người đó sẽ là kẻ thù của ta.
Tâm không phải là vật chất nên không ai có thể sờ mó, và trực tiếp làm hại hay phá hủy nó. Nếu có người nói lời khó nghe, cộc cằn thô lỗ và thiếu nhã nhặn đối với bạn thì thực sự họ không làm hại được bạn nên ta đâu cần giận dữ. Điều quan trọng là bạn hãy bình thản, an nhiên tự tại, đừng quan tâm đến những gì họ nói. Bạn không cần phải buồn phiền hay sợ hãi.
Nếu bạn bảo rằng những lời nguyền rủa của người kia sẽ làm hại đến tài sản của bạn, thì bạn nên biết vật chất là thứ sớm hay muộn gì bạn cũng sẽ phải bỏ lại trần gian. Nếu bạn nói rằng cần phải sân giận thì bạn nên hiểu những gì tốt đẹp bạn cũng không thể giữ được lâu dài trên cõi đời này. Nhưng kết quả của sự giận dữ mà bạn bày tỏ sẽ kéo dài trong nhiều kiếp sau.
Đời sống có thể so sánh như hai giấc mộng. Trong giấc mơ thứ nhất, bạn hưởng hạnh phúc được một trăm năm rồi tỉnh mộng và giấc mơ kia bạn chỉ được vui sướng trong chốc lát rồi thức dậy ngay. Điều chính yếu là khi bạn tỉnh dậy bạn không còn thấy vui sướng như trong mộng nữa. Dù cho bạn sống cuộc đời dài hay ngắn, bạn cũng sẽ phải chết. Dù cho bạn giàu có hay không, và hưởng thụ tài sản của cải đó trong thời gian ngắn hay dài, lúc chết bạn sẽ bỏ lại hết như bị cướp sạch vậy. Bạn sẽ tay không đi qua thế giới khác.
Ở Tây Tạng những người vô thần không tin Tam Bảo Phật, Pháp và Tăng. Họ không tôn kính, đốt phá chùa chiền và các bảo tháp. Bạn không nên sân giận trước sự hủy diệt đó, vì dù có ai đập phá tượng Phật, đốt cháy kinh điển hay bảo tháp, họ cũng không làm hại được ngôi Tam Bảo. Nếu bạn bè hay người thân của bạn bị kẻ khác làm hại là do nghiệp ác của mình đã gây ra trong quá khứ hoặc vì nhiều nhân duyên khác, ta không nên thù hận. Khi xã hội thiếu hòa hợp ta nên nhớ rằng chúng sinh đang sống trong các hoàn cảnh khác nhau với những suy tư và cách nhìn sự vật khác nhau. Việc này là tự nhiên. Khi gặp cảnh rắc rối, hỗn loạn và khó khăn thì bạn nên hiểu rằng đó là do kết quả các hành động bất thiện của mình đã gây ra và bạn không nên trả thù. Thay vào đó, bạn nên phát khởi tâm từ bi. Đó là phương cách sống tĩnh thức để tạo nên nghiệp lành.
Ví dụ như một người bị cháy nhà và phải dọn đi nơi khác. Nhờ có kinh nghiệm, họ sẽ vứt bỏ những gì dễ làm mồi cho lửa. Giống như vậy, khi ngọn lửa sân hận dấy lên do bạn sinh tâm tham đắm một vật gì đó, thì công đức tu hành của bạn sẽ bị phá hủy và thiêu rụi. Bạn nên đoạn dứt những thứ đang khiến cho bạn bị ràng buộc đó đi.
Lắm khi chúng ta cần hy sinh những niềm vui nhỏ để có được sự an lạc và hạnh phúc. Ví dụ, bạn nên đóng tiền phạt còn hơn là bị xử tội phải chặt tay. Nếu chúng ta không chịu đựng nổi những khổ đau nhỏ bé trên cõi đời này thì tại sao các bạn không cố gắng kiềm chế sự nóng giận là điều khiến cho ta bị đọa đày trong cảnh khổ trần gian " Vì muốn thỏa mãn các dục vọng mà ta phải chịu khổ đau hàng nghìn năm trong cõi địa ngục. Những khổ đau ấy không giúp chúng ta hay những chúng sanh khác thành đạt được mục đích gì trong cuộc đời.
Trái lại, khi ta hiểu được sự lợi ích của hạnh nhẫn nhục và tai hại của tánh nóng giận thì dù khó khăn cách mấy các bạn cũng sẽ cố gắng kiềm chế cái tâm giận dữ đó. Khắc phục vượt qua được trở ngại này các bạn như đã thực hiện một công trình vĩ đại. Cuối cùng chúng ta sẽ có thể diệt trừ những khổ đau tạm bợ và căn bản của chúng sanh. Cho nên, các bạn nên tự nguyện chấp nhận những khó khăn và phiền não không đáng kể để thành tựu công đức vô lượng cũng như có được an lạc và hạnh phúc lâu dài.
Khi ta được người nào hoan hỷ khen ngợi thì bạn vui vẻ đón nhận. Nhưng bạn lại sanh tâm ganh ghét khi nghe nhắc đến tánh tốt của một ai đó. Như vậy là không nên. Nếu thế thì câu "Nguyện cầu cho tất cả chúng sanh an lành" có ý nghĩa gì " Chẳng lẽ nó chỉ là điều mong ước thôi sao " Nếu bạn thực sự muốn cho mọi chúng sanh có hạnh phúc, do đó mà bạn đã tu tập để giữ cho tâm tĩnh thức thì tại sao bạn lại không hoan hỷ khi nhận thấy, qua nỗ lực tinh tấn tu hành, giờ đây họ có được sự an lạc "
Nếu bạn mong chúng sanh thành tựu quả vị Phật thì tại sao bạn lại cảm thấy buồn phiền khi họ đã được sự giác ngộ và mọi người tôn kính " Nếu trách nhiệm của bạn là chăm sóc một người nào, nhưng giờ đây họ có thể tự lo cho họ được, như vậy bạn không vui sướng sao " Chúng ta thường cầu nguyện cho "Tất cả chúng sanh đều hết khổ được vui". Khi họ tự mình tu tập được như thế, chúng ta nên mừng cho họ. Nếu bạn không muốn cho họ có an lạc, thì cầu nguyện cho họ được giác ngộ và giải thoát làm chi"
Những người thấy kẻ khác thành công, mà ganh ghét là do bởi tâm họ chưa tĩnh thức. Một người được người ta tặng cho cái này hay vật kia, điều ấy không liên quan gì đến bạn. Món quà không thuộc của bạn, do đó bạn sẽ không nhận lấy nó, thì cớ gì bạn lại cảm thấy bực mình " Tại sao bạn nổi cơn giận dữ để mất hết phước đức, tiếng tăm và đức hạnh " Tại sao bạn lại từ bỏ các đức tính tốt đã giúp bạn có được sự giàu sang và kính trọng " Do các hành động xấu, bạn không chỉ gặp thất bại trong nỗ lực để giải thoát mà nay bạn lại muốn cạnh tranh với kết quả lành của những người đã tu tập vun trồng nhiều phước đức. Hành động như vậy có nên chăng "
Tại sao bạn lại cảm thấy hạnh phúc khi nhìn kẻ thù của mình đau khổ " Lòng mong ước người đó khổ của bạn không làm hại được họ. Ngay cả khi người ấy khổ như ý muốn của bạn thì làm sao bạn lại có thể vui sướng " Nếu bạn thỏa mãn thấy người như vậy thì tâm địa xấu ác đó chỉ khiến cho bạn đọa lạc mà thôi. Khi bạn bị khống chế bởi ý tưởng độc hại này, bạn sẽ gặp nhiều đau khổ. Bạn sẽ bị đọa vào cảnh giới địa ngục.
Không một lời tán dương hay danh vọng nào giúp bạn có phước đức. Chúng cũng không thể kéo dài đời sống của bạn hay mang lại sự cường tráng và sức khỏe tốt cho bạn. Nếu bạn có thể nhận thức được điều gì hữu ích và điều gì không thì bạn sẽ thấy những lợi lạc của sự tôn trọng và lòng kính yêu. Bạn sẽ nhận biết đó không phải là điều lợi ích vật chất mà là sự giảm bớt khổ đau tinh thần. Nếu bạn chỉ muốn tìm sự thoải mái trong tâm hồn thì sao bạn không đi ngủ và nhậu cho say " Nếu muốn tìm nguồn vui trong giây lát, bạn có thể dùng đến ma túy nữa đó !
Người điên thường từ bỏ mọi thứ để có danh tiếng. Muốn trở thành anh hùng, họ sẵn sàng chết nơi trận địa. Hy sinh thân mạng và của cải nhằm đạt được cái danh hão để làm gì " Những người lo sợ mất danh vọng chẳng khác trẻ con xây lâu đài trên cát và khóc than khi nhìn thấy lâu đài bị sụp đổ. Cho nên, khi có ai khen ngợi, bạn đừng quá vui sướng. Danh thơm là điều giả dối, tiếng tốt vẫn không có nghĩa lý gì. Khi đắm say danh vọng, tiếng tăm và địa vị, bạn khó có thể tu tập các hạnh lành.
Ví dụ các Tăng Ni học tập kinh điển. Lúc đầu mới vào tu viện họ rất khiêm tốn. Về sau, dần dần họ có kiến thức, trở thành các học giả với cấp bằng Tiến Sĩ Phật Học (Geshe). Họ bắt đầu thu nhận đệ tử và tín đồ. Từ đó, họ hoàn toàn thay đổi. Thỉnh thoảng tôi gặp một vài tu sĩ có học trò Tây Phương, họ tỏ vẻ rất hãnh diện. Các thương gia cũng vậy. Khi thành công trong việc kinh doanh họ ra vẻ ta đây, đeo nhẫn và đồng hồ mắt tiền. Ở Tây Tạng, họ đeo bông tai đắt giá. Rốt cuộc, bông tai chỉ làm rách tai họ chứ chẳng có ích lợi gì.
Khi các vị thiền sư ở trên núi cao có chút danh tiếng thì họ bắt đầu rời nơi ẩn tu để xuống núi. Lúc đầu họ khuyên mọi người nên thiền định quán tưởng về cuộc đời vô thường và khổ đau. Nhưng lần hồi, họ quên hết các thiện tính này, và tiêm nhiễm những ác tính như ganh ghét và tranh chấp. Người hiền lành và khiêm cung không lừa dối hay bắt nạt kẻ khác. Chỉ có những người thích khoe khoang mới sanh tâm đố kỵ và hơn thua. Do đó, tự khen và đề cao mình là điều rất nguy hiểm. Chúng khuyến khích tạo nên các tính xấu tiêu cực. Bởi vậy, ta cần hiểu rằng những ai thường chỉ trích ta là những người bảo vệ ta. Họ ngăn ngừa để ta khỏi bị đọa vào các cảnh giới thấp kém khổ đau.
Trong khi chúng ta phải khổ sở vì những tình cảm và hành động xấu xa, sao ta lại còn muốn khổ thêm vì danh tiếng và được kính trọng " Thay vì nổi giận với những người giúp ta thoát khỏi sự nô lệ vào tiếng tăm và địa vị, ta nên tán dương họ. Chúng ta thường cúi đầu đi theo con đường dẫn ta đến sự khổ. Và khi ta được đức Phật ban ân lành thì kẻ thù của ta sẽ tới và đóng cửa địa ngục bằng cách phá hủy danh tiếng mà chúng ta đã say đắm trước đây. Chẳng có quả nào phát sinh mà không có nhân. Nếu có nhân thì sẽ có quả.
Quả ở đây là do tu tập hạnh nhẫn nhục mà nhân là nhờ sự phá hoại của một người khác. Do đó, nhẫn nhục phát khởi lên được là nhờ kẻ thù gây hại cho ta. Vậy thì làm sao bạn nói rằng sự phá hủy đó lại cản trở việc tạo phước đức của mình " Ví dụ, người ăn mày đã giúp ta cơ hội để bố thí, thì bạn đâu có thể bảo họ ngăn cản mình thể hiện lòng vị tha "
Trên thế giới hiện có đông đảo hành khất nên ta có nhiều dịp để làm phước bố thí. Nhưng kẻ thù và những người làm hại ta thì lại hiếm hoi, vì nếu bạn không gây khổ cho ai thì kẻ đó cũng không hại mình. Vì thế nên cơ duyên tu tập hạnh nhẫn nhục cũng rất ít. Kẻ thù giúp ta cơ hội để thực tập hạnh nhẫn nhục mà không cần phải làm hại ai, chúng ta nên nắm bắt thời cơ ấy và đề cao giá trị của kẻ thù. Chính họ đã thúc đẩy, khuyến khích ta tu tập hạnh nhẫn nhục để theo con đường Bồ Tát hạnh.
Nhẫn nhục hết sức quan trọng đối với một vị Bồ Tát, và hạnh nhẫn nhục chỉ có thể phát triển trước sự hiện diện của kẻ thù. Tu tập hạnh nhẫn nhục là kết quả của sự cố gắng nơi chính mình và có mặt của kẻ thù; do vậy, kết quả của phước đức này nên hồi hướng trước tiên cho hạnh phúc của kẻ thù. Bạn có thể cho rằng dù kẻ thù thúc đẩy ta tu tập hạnh nhẫn nhục, nhưng họ không hề có thiện ý đó. Họ không bao giờ nghĩ: "Ta sẽ tạo cơ hội cho người này tu hạnh nhẫn nhục".
Nhưng sao bạn lại đề cao Niết Bàn " Niết Bàn là sự chấm dứt hoàn toàn những khổ đau. Niết Bàn không có ý định hay động cơ thúc đẩy mang phúc lợi đến cho người đạt tới đó. Sao chúng ta lại coi Niết Bàn là quý báu " Người ấy trở thành kẻ thù của bạn vì họ có ý tưởng muốn làm hại bạn. Nhưng làm sao bạn có thể thực hành hạnh nhẫn nhục nếu mọi người, như ông bác sĩ, luôn luôn cố gắng muốn giúp bạn " Do đó, chính kẻ thù của bạn là người đã tạo cơ hội để bạn tu tập tánh nhẫn nhục.
Ta có thể gặt hái được phước đức nhờ hai hạng người: đức Phật và chúng sanh. Phục vụ vô số chúng sanh, ta có thể thành tựu sự cứu giúp chúng ta và kẻ khác. Chúng sanh và chư Phật đều cùng đóng góp vào sự thành đạt của quả vị Phật. Sao ta lại chỉ tôn kính đức Phật mà bỏ quên chúng sanh " Đức Phật là ngôi vị cao quý nhất để chúng ta nương tựa, là đấng đã mang vô lượng ân lành đến tất cả muôn loài. Muốn cúng dường chư Phật ta cần phải phục vụ chúng sanh. Ta không có cách nào khác để báo ân đức Phật.
Vì mục đích cứu độ chúng sanh, đức Phật đã hy sinh, bố thí ngay chính cả thân mạng của Ngài cũng như phát nguyện vào cảnh giới địa ngục để vì chúng sinh chịu đựng nỗi khổ liên tục không bao giờ chấm dứt. Chư Bồ Tát cũng vậy, do lòng đại bi, các ngài khuyên ta thực tập hạnh nhẫn nhục để cứu độ tất cả chúng sanh. Chúng ta sẽ có thể báo ân đức của quý ngài bằng cách tự mình cứu giúp chúng sanh. Cho nên, dù có ai làm hại ta, ta vẫn luôn luôn không trả thù, mà nên cố gắng thể hiện lòng từ bi xót thương, mang phúc lành đến cho họ.
Muốn thực hành được như thế nhằm báo ân chư Phật, chúng ta nên tự coi mình là những người đầy tớ để phục vụ chúng sanh. Dù họ có giẫm đạp lên đầu và giết chúng ta, chúng ta vẫn sẽ không sanh tâm thù hận. Chư Phật và Bồ Tát có tâm đại bi, cho nên các ngài luôn luôn chăm sóc, nghĩ tưởng đến chúng sanh. Trong vô lượng kiếp, các ngài đã hành thiện vì phúc lợi của mọi chúng sanh. Là đệ tử của chư Phật, sao chúng ta lại không bảo vệ, cứu giúp chúng sanh " Đây là cách thực hành tốt nhất để báo đáp thâm ân của chư Phật và Bồ Tát cũng như hoàn thành mục đích độ sanh cao cả của người con Phật.
Như vậy, mọi loài chúng sanh, kể cả những sâu bọ, côn trùng bé nhỏ nhất đều là bạn của ta. Ta sống nơi nào thì môi sinh ở đó sẽ bình an. Từ đời này qua kiếp nọ, ta luôn luôn được an lạc. Cho nên sống khiêm cung hạ mình, đừng ngã mạn kiêu căng và cố gắng giúp đỡ chúng sanh, đó là cách tốt nhất để ta đạt được mục đích lợi tha cao quý của mình.
Người Phật tử chúng ta quy y Phật, Pháp và Tăng. Với tâm thanh tịnh, ta thường kính lễ trước các tượng chư Phật và Bồ Tát, nhưng khi ta nhìn đến chúng sinh, đặc biệt những người mà ta coi là kẻ thù thì ta thường sanh tâm ganh ghét và tranh đua. Sao lại ngược đời như vậy " Khi chúng ta có những người bạn rất thân và quý mến thì chúng ta thường cố gắng tránh làm những điều gì mà họ không ưa. Chẳng hạn như ta thích dùng các món ăn cay trong khi bạn ta lại không muốn thì khi mời họ đến dùng cơm, ta sẽ nấu thức ăn theo khẩu vị của họ. Trái lại, nếu ta cứ làm những món ăn bỏ nhiều ớt rất cay, không quan tâm đến sở thích của người bạn thì thực sự ta có xem họ là bạn quý chăng "
Hình như chúng ta không thực sự xem đức Phật là người bạn thân. Ý tưởng và sự quan tâm duy nhất của Ngài là cứu giúp chúng sanh an lạc, còn chúng ta thì sao " Trái lại, chúng ta tôn kính đức Phật nhưng chúng ta lại quay lưng không nghĩ tưởng đến chúng sanh. Vì cứu độ chúng sanh mà đức Phật tạo được nhiều phước đức. Với tâm tĩnh thức Ngài đã đạt quả vị giác ngộ thành Phật, trong khi chúng ta lại hoàn toàn không chú ý quan tâm gì đến chúng sanh cả. Làm vậy, khốn nỗi chứng tỏ chúng ta không coi Phật như một người bạn thân của mình.
Sân hận là năng lực phá hủy các thiện tánh của bạn, cho nên bạn cần cố gắng diệt trừ nó đi. Thay vì cảm thấy bất hạnh và thù ghét kẻ thù, bạn nên coi họ như vị thầy tâm linh quý mến đang dạy bạn thực tập hạnh nhẫn nhục. Thường ta nghĩ hành động trả đủa chống lại kẻ thù là việc đáng làm. Ngay cả về phương diện luật pháp, bạn có quyền tự bảo vệ. Nhưng nếu bạn còn có thể duy trì sự tĩnh thức ở trong tâm thì bạn sẽ nuôi dưỡng được thiện tánh muốn cứu giúp chúng sanh an lành. Nhờ vậy, bạn sẽ phát khởi tình thương và lòng từ bi đối với kẻ thù và tất cả chúng sanh.
Việc này giống như khi ta di chuyển một tảng đá lớn ngăn chận dòng nước trong một con kênh. Lúc ta dời được hòn đá thì nước bắt đầu tuôn chảy. Tương tự, khi bạn đã nuôi dưỡng được lòng xót thương kẻ thù thì bạn cũng sẽ có thể phát khởi tâm từ bi đối với tất cả chúng sanh. Do đó, nếu bạn nhìn thấy kẻ thù như một thắng duyên để tu tập hạnh nhẫn nhục và nếu bạn phát triển được tâm đại bi đối với họ thì đó là chỉ dẫn cho thấy bạn đã thực tập thành công.
Giúp cho chúng sanh an lạc, ta không chỉ có thể đạt được quả vị thành Phật, mà ngay trong đời này ta còn có tiếng tốt, sự an lành và hạnh phúc nữa. Ta sẽ có nhiều bạn, và không có kẻ thù. Cuộc sống sẽ trở nên nhẹ nhàng thanh thản. Khi còn trong vòng luân hồi sanh tử, nhờ trải qua nhiều kiếp tu tập hạnh nhẫn nhục, ta sẽ được phước báo sinh ra trong một thân hình đẹp đẽ, sống trường thọ và không ốm đau bệnh tật. Ta sẽ đạt được sự bình an theo luật của vũ trụ.
Chúng ta đã biết có được thân người là rất quý, và nhất là còn gặp được chánh pháp của đức Phật. Ta cũng hiểu sự lợi lạc của hạnh nhẫn nhục và tai hại của lòng sân hận. Dù ta có thể thực hành được ngay bây giờ hay không, ít ra chúng ta cũng thấy những lời giải thích này rất có ý nghĩa. Cho nên, kể từ nay về sau, muốn có an lạc, chúng ta hãy luôn luôn đi theo con đường này.
Gửi ý kiến của bạn
