Chuyến Á Du của Tổng Thống Obama
Nguyễn Xuân Nghĩa
Trung Quốc trong tầm nhắm của Hoa Kỳ...
Bài này được viết như một bối cảnh chung về tình hình Á châu khi dư luận Hoa Kỳ còn quá chú ý đến chuyện hậu bầu cử tại Mỹ.
Hôm Thứ Sáu vừa qua, Tổng thống Barack Obama rời Hoa Kỳ qua Á châu trong một chuyến công du chín ngày để thăm viếng bốn nước là Ấn Độ, Nam Dương (Indonesia), Nam Hàn và Nhật Bản. Trong dịp này, ông sẽ gặp nhiều nguyên thủ của thế giới khi tham dự hai thượng đỉnh, của khối G-20 ở Seoul và của Diễn đàn Hợp tác Kinh tế Á châu Thái bình dương APEC ở Yokohama.
Chuẩn bị cho chuyến đi thì từ ngày 27 tháng 10 Ngoại trưởng Hillary Clinton đã như một lực sĩ chạy băng đồng. Trong 14 ngày, bà lần lượt ghé Hawaii, Guam, Việt Nam, Cam Bốt, Trung Quốc (đảo Hải Nam), Mã Lai Á (Malaysia), Papua New Guinea, Tân Tây Lan (New Zealand) và Úc Đại Lợi. Quá chú ý đến chuyện bầu cử, dư luận Mỹ không mấy quan tâm đến chặng đường việt dã của bà Clinton, đến những phát biểu và cách phát biểu rất mạnh của nhân vật có thế giá nhất hiện nay của đảng Dân Chủ.
Bà Clinton bày tỏ sự tận tụy của vị Tổng trưởng quan trọng nhất trong Nội các Obama và khẳng định vị trí lãnh đạo của Hoa Kỳ tại Á Châu. Cùng với Tổng trưởng Quốc phòng Robert Gates, bà đã có mặt ở những nơi nhạy cảm nhất cho an ninh Á châu.
Không phải ngẫu nhiên, trước khi ông Obama lên đường, Nghị sĩ Jim Webb đã nói thẳng, và nói thêm về những gì Ngoại trưởng Clinton vừa khẳng định. Rằng Hoa Kỳ phải tăng cường sự kết ước cần thiết với các quốc gia Đông Á trước thế lực ngoại giao của Trung Quốc.
Gốc là đảng viên Cộng Hoà, từng làm Bộ trưởng Hải quân dưới thời Tổng thống Ronald Reagan, ông Jim Webb là Nghị sĩ Dân Chủ tại Virginia và đang là Chủ tịch Tiểu ban Á châu Thái bình dương của Thượng viện. Được coi là nhân vật quan tâm và có thẩm quyền về Đông Á, Nghị sĩ Webb đã tác chiến tại Việt Nam và có chủ trương rất cứng rắn - và gần với Ngoại trưởng Clinton.
Khi Nghị sĩ Webb khẳng định sự hiện diện của Hoa Kỳ là cách ứng phó với sự bành trướng ngoại giao của Trung Quốc, kể cả tội danh "tấn công quân sự" các lân bang có tranh chấp về chủ quyền ngoài biển, chúng ta hiểu ra quan điểm của một số nhân vật đang làm chánh sách tại Mỹ. Ông Webb còn đi xa hơn vậy khi trực tiếp đả kích việc Trung Quốc lũng đoạn hối đoái với hối suất quá thấp của đồng Nhân dân tệ (xin gọi là đồng Nguyên) và với chánh sách trợ cấp các doanh nghiệp nhà nước. Ông yêu cầu Hoa Kỳ phải có biện pháp trừng phạt! Nghĩa là nói thẳng hơn Tổng thống Obama và các Tổng trưởng Ngân khố hay Thương mại.
Một số các nhà quan sát cho là lập trường và thái độ của Ngoại trưởng Clinton và Nghị sĩ Webb rất được giới chức về quân sự và an ninh Hoa Kỳ kính trọng. Hơn hẳn sự suy nghĩ của họ về ông Obama và ban tham mưu chính trị của ông.
Trong khi ấy, ta cũng không quên việc Ngân hàng Trung ương Hoa Kỳ vừa thông báo hôm mùng ba quyết định sẽ bơm thêm 600 tỷ Mỹ kim qua biện pháp gọi là "quantitative easing" để kích thích kinh tế khiến các thị trường chứng khoán toàn cầu đều tăng vọt - và làm Bắc Kinh lập tức phản đối om xòm! Xin xem lại bài "Xấc Xược Trong Vòng Lễ Giáo" trên cột báo này trong số ra ngày Thứ Sáu mùng năm vừa qua.
Vì vậy, chúng ta tạm gác chuyện hậu bầu cử tại Hoa Kỳ mà nhìn về châu Á...
***
Bị cử tri phản đối ở nhà vì chuyện áo cơm và việc làm, khi đặt chân tới Ấn Độ và thăm viếng trung tâm kinh doanh Mumbai (Bombay theo cách gọi của chúng ta ngày xưa), Tổng thống Obama nhấn mạnh đến hồ sơ kinh tế và việc tranh thủ thị trường để tạo thêm công ăn việc làm cho dân Mỹ. Đây chỉ là trò chính trị huê dạng một cách bình thường.
Hồ sơ chính ở tại Ấn Độ là 1) chiến trường A Phú Hãn, 2) vị trí của Pakistan trong quan hệ tay ba giữa Hoa Kỳ, Ấn Độ và Pakistan, và then chốt là 3) an ninh Á châu trước sự bành trướng của Trung Quốc, một láng giềng của cả Ấn Độ lẫn Cộng hoà Hồi quốc Pakistan và đang có nhiều đơn vị võ trang ngay trong vùng tranh chấp Kashmir giữa Ấn và Hồi. Ấn Độ là nơi có một lúc cả hai vấn đề nổi cộm: khủng bố Hồi giáo cực đoan và bá quyền Trung Quốc. Ngoại trưởng Clinton và Nghị sĩ Webb nhấn mạnh đến loại vấn đề thứ hai.
Tại hai thượng đỉnh G-20 ở thủ đô Hán Thành của Nam Hàn và APEC ở Yokohama của Nhật, vấn đề này sẽ được chú ý nhiều nhất trong các cuộc hội kiến song phương.
Nhìn như vậy thì dù muốn dù không, Chính quyền Obama phải chú ý đến việc xiết chặt sự liên kết với các đồng minh hay đối tác ở chung quanh Trung Quốc. Nếu không có ý chí và đởm lược, ông Obama vẫn không thể tránh được thực tế ấy.
Nam Hàn nhìn vào Trung Quốc như một hậu phương của chế độ hung đồ Bình Nhưỡng, của Bắc Hàn Cộng sản. Nhật Bản đã trực tiếp thấy ra sức ép của Trung Quốc tại quẩn đảo Senkaku/Điều ngư đài và việc hạn chế xuất cảng các kim loại quý gọi là "đất hiếm" nên mở rộng hợp tác với Ấn Độ, Việt Nam và Mông Cổ. Dù ở rất xa tại miền Nam Thái bình dương, Úc và Tân Tây Lan cũng không thể không thấy nanh vuốt Trung Quốc đã vượt qua xứ Nam Dương vào tới Papua New Guinea qua kế hoạch viện trợ quân sự cho đảo quốc nhỏ xíu này: nó nằm giữa Nam Dương và Úc. Và Ấn Độ thì không yên tâm về sự hiện diện của bộ binh Trung Quốc ở gần Kashmir và của hải quân Bắc Kinh tại nhiều căn cứ từ Pakistan tới Sri Lanka, Bangladesh và Miến Điện.... Ngần ấy quốc gia đều bị chấn động về an ninh và giao động về kinh tế với hối suất quá thấp của đồng Nhân dân tệ.
Obama càng khó tránh khỏi thực tế ấy khi ông bị chiếu bí ở nhà về các hồ sơ nội trị và chỉ còn một nơi chứng tỏ thẩm quyền, là lãnh vực đối ngoại.
***
Như vậy, liên quan tới Á châu và Trung Quốc, những gì có thể xảy ra"
Tại Thượng đỉnh G-20 - của 19 cường quốc kinh tế toàn cầu và Liên hiệp Âu châu - hồ sơ hối đoái và thất quân bình ngoại thương sẽ là đề tài nóng. Trung Quốc đạt xuất siêu quá mạnh với đồng Nguyên quá rẻ là một vấn đề sẽ được nhiều nước nêu ra. Và Hoa Kỳ sẽ phải có phản ứng hay giải pháp. Sau Thượng đỉnh, bộ Ngân khố (Tài chánh) Mỹ sẽ phải cân nhắc một quyết định đã trì hoãn từ lâu là công bố phúc trình về chế độ hối đoái của Bắc Kinh: Trung Quốc can tội "lũng đoạn ngoại tệ". Một kết luận sẽ mở ra nhiều trận đánh về mậu dịch.
Thượng viện của khoá 111 còn hai kỳ họp cuối trước khi mãn nhiệm sẽ phải hâm nóng và thông qua đạo luật được Hạ viện vội vàng biểu quyết cuối tháng Chín. Đạo luật "Cải cách Hối đoái để Bình đẳng Ngoại thương" sẽ mở đường cho Chính quyền áp đặt thuế suất trừng phạt trên hàng nhập nội từ Trung Quốc. Bộ Thương mại cũng phải quyết định về các biện pháp chế tài Trung Quốc trên các thiết bị năng lượng được trợ giá. Đấy là kịch bản "nóng", khi Mỹ xẵng giọng.
Những đòn phép chính trị và ngoại thương đó có thể - có thể thôi - vớt vát uy tín cho Chính quyền Obama, nhưng chắc chắn là sẽ khiến Bắc Kinh nổi điên, trước sự hài lòng của các quốc gia khác. Có hay không thì còn chờ ông Obama. Nhưng khi ấy ta mới chú ý đến bản tuyên bố của Nghị sĩ Webb về vấn đề kinh tế!
Cho tới nay, Chinh quyền Obama vẫn lưỡng lự. Chỉ dám vừa dụ vừa dọa Bắc Kinh với lời than vu vơ về đồng Nguyên và việc mời chào đầu tư của Trung Quốc vào lãnh vực môi sinh và khu vực thép. Áp lực từ chính trường Mỹ - và từ các quốc gia khác - có thể khiến Obama mạnh miệng hơn khi gặp Chủ tịch Hồ Cẩm Đào vào tháng Giêng này, ở tại Hoa Kỳ.
Trong thời gian tới, khi phân tách chuyện chính trị Mỹ, ta không nên quên hồ sơ hai mặt này là Trung Quốc, một hồ sơ liên hệ tới cả ngoại thương lẫn ngoại giao. Và càng nên chú ý đến việc Hoa Kỳ in tiền kích thích kinh tế mà làm Mỹ kim sụt giá và thổi lên bong bóng đầu tư tại Trung Quốc!
Khi ấy, mình cũng nên theo dõi nội tình Bắc Kinh.
***
Trong khi Hoa Kỳ đã khởi sự chu kỳ tranh cử Tổng thống - từ mùng ba tháng 11 vừa qua cho đến mùng sáu tháng 11 năm 2012 - thì Trung Quốc cũng chuẩn bị Đại hội đảng khóa 18 để bầu lên tầng lớp lãnh đạo mới, thế hệ thứ năm, sẽ thực tế cầm quyền từ năm 2013.
Ngoài Phó Chủ tịch Tập Cận Bình đã được đề cử vào Quân ủy Trung ương - một bước kế nhiệm Chủ tịch Hồ Cẩm Đào - ta nên chú ý đến Phó Thủ tướng Lý Khắc Cường, người có hy vọng thay thế Thủ tướng Ôn Gia Bảo. Chung quanh, còn cả chục nhân vật sẽ vào Thường vụ Bộ Chính trị và lên cầm đầu quân đội. Trong những kỳ khác, ta sẽ tìm hiểu về họ, còn thời giờ chán!
Thành phần này phải giải quyết nhiều vấn đề còn nhức đầu hơn chuyện chính trị và kinh tế Mỹ...
Lãnh đạo Trung Quốc chứng tỏ sự ngang bướng đầy chất bá quyền vì bản năng của xứ này. Nhưng chìm bên trong còn có những động lực sinh tử: Bắc Kinh không thể theo kịp sự đòi hỏi của thế giới bên ngoài vì nếu chạy nhanh quá và cải tổ mạnh quá thì chế độ bị khủng hoảng.
Kinh tế chính trị của cường quốc kinh tế này có những mâu thuẫn và bất ổn nằm trong bản chất, cho nên dù có biết là phải nâng giá đồng Nguyên và cho dân được hưởng, họ vẫn ngại vì e sợ động loạn khi doanh nghiệp phá sản và đảng viên phá hoại. Họ tỏ vẻ cương cường để ve vuốt tự ái dân tộc, nghĩa là dùng đòn ngoại giao để xả sức ép về chính trị ở bên trong.
Vấn đề nội chính vì vậy là ưu tiên, và nó chi phối chuyện đối ngoại.
Trong tầng lớp lãnh đạo mới, nếu Tập Cận Bình thuộc thành phần "Thái tử đảng" - con cháu các đại công thần từ thời Cách mạng - và chủ trương ưu tiên phát triển các khu vực trù phú miền Đông, như Giang Trạch Dân và "cánh Thượng Hải", thì Lý Khắc Cường lại là nhân vật có quan điểm khác.
Sinh năm 1955, tiến lên từ Đoàn Thanh niên Cộng sản - và thuộc "Đoàn phái" trong phe Hồ Cẩm Đào - Lý Khắc Cường bước lên vị trí lãnh đạo sau khi trưởng thành ở nội địa, làm Bí thư các tỉnh nghèo. Ông quan tâm đến việc phát triển các khu vực lạc hậu bên trong và quân bằng lại những dị biệt quá lớn của Trung Quốc.
Nếu không điều chỉnh thì Trung Quốc sẽ loạn to. Chưa kể những dị biệt truyền thống giữa hai khu vực Bắc-Nam của "Trung Nguyên": giữa trung tâm Bắc Kinh - Thượng Hải với các tỉnh phóng khoáng của miền Nam, từ Phúc Kiến tới Quảng Đông và Hong Kong. Và lại còn thế lực ngày một mạnh của các tướng lãnh trong Quân đội. Những dị biệt này đều đang tác động vào việc chuẩn bị Đại hội đảng và đề ra phương hướng phát triển Trung Quốc trong mươi năm tới...
Khi Trung Quốc đang đi vào khúc quanh như vậy, Hoa Kỳ bắt đầu hết kiên nhẫn. Những khó khăn kinh tế chính trị bên trong nước Mỹ khiến dư luận và các chính khách khó chấp nhận được lề lối lý tài của Bắc Kinh và Ngân hàng Trung ương Mỹ càng xả tiền cứu nguy kinh tế Mỹ thì Trung Quốc càng dễ bị loạn ở bên trong vì nạn đầu cơ và bóng bể! Trong khi ấy, giới chức về an ninh và đối ngoại Mỹ cũng không yên tâm về sự ngang ngược của Trung Quốc. Họ đang vận động một vành đai các quốc gia bán đảo và hải đảo Á châu lập trận tuyến be bờ Trung Quốc.
Việc Bắc Kinh hiện đại hoá quân đội và khống chế vùng trái độn cận duyên tại Đông hải của họ và vùng biển Đông Nam Á - Đông hải của Việt Nam mà Trung Quốc gọi là Trung Nam hải hay biển Hoa Nam - khiến các quốc gia đều phải có phản ứng phòng thủ và cần tới sự hiện diện của Hoa Kỳ.
Cho nên, những động lực khách quan - nằm bên ngoài khả năng chi phối của lãnh tụ này hay đảng kia - đều dẫn tới quan hệ cực kỳ căng thẳng tại Á châu. Trung Quốc mà bị ép ở ngoài thì sẽ bị loạn ở trong và lãnh đạo của họ rất e ngại sự tái xuất hiện của Hoa Kỳ sau khi nước Mỹ có lãnh đạo mới từ năm 2012 và gỡ xong mớ bòng bong tại Trung Đông và Trung Á. Nhưng càng tỏ vẻ cương cường đối phó thì Bắc Kinh sẽ càng hâm nóng sự nghi ngại của Hoa Kỳ và càng giúp nước Mỹ hoàn thành vành cung phòng vệ an ninh...
Vì vậy, những gì xảy ra sau chuyến Á du của Tổng thống Obama mới là chuyện đáng theo dõi. Đó là bối cảnh chung của những xoay trở ngoại giao và kinh tế hay đầu tư của Hoa Kỳ, Trung Quốc và nhiều nước khác. Một bối cảnh rắc rối đang có ảnh hưởng trực tiếp vào Việt Nam. Trong lúc đó, lãnh đạo Việt Nam làm gì" Câu hỏi thiết thực này dẫn tới nhiều câu trả lời khôi hài.
Sai rồi! Xin viết lại: bi hài!
Gửi ý kiến của bạn
