Trong cuộc tổng tuyển cử vào tháng 11 sắp tới, ngoài việc tuyển chọn các ứng cử viên, trong đó có nhiều ứng cử viên gốc Việt, các cử tri còn được bỏ phiếu cho nhiều dự luật có liên hệ trực tiếp đến mọi cư dân trên toàn tiểu bang California. Ðây là một hình thức lập pháp rất dân chủ và đặc biệt trong tiểu bang California. Tuy nhiên, thể thức này cũng có thể rất là phức tạp và khó hiểu, đặc biệt là đối với các cử tri từ các cộng đồng người di dân. Bài viết này được biên soạn để giúp các cử tri gốc Việt thông hiểu hơn về các dự luật đang được đệ trình để có thể chọn lựa một cách chính xác hơn.
Dự Luật 1A. Bảo Vệ Các Nguồn Thuế Địa Phương
Dự luật này nhằm cấm chính quyền tiểu bang giảm thiểu các nguồn thuế địa phương như thuế nhà đất, thuế bán hàng, và thuế xe lưu hành và cho phép các chính quyền địa phương như thành phố, quận hay học khu tự động ngưng thi hành các điều luật của tiểu bang trừ khi tiểu bang trang trãi cho các chi phí thi hành các điều luật này.
Dự luật này được đệ trình sau khi Dự Luật 65 cũng liên hệ đến việc phân phối các nguồn thuế địa phương này đã được đệ trình. Dự Luật 65 sẽ được trình bày ngay sau phần này.
Theo luật hiện nay, chính quyền tiểu bang chịu trách nhiệm thâu các loại thuế này nhưng chỉ hoàn trả lại cho các chính quyền địa phương khoảng chừng 1% tiền thuế bất động sản, .65% thuế xe lưu hành hay 80% thuế bán hàng. Thông thường, chính quyền tiểu bang vẫn tự do thay đổi mức độ này tùy theo tình trạng tài chánh của tiểu bang.
Các hiệp hội chính quyền địa phương thì cho rằng việc ngăn cấm chính quyền tiểu bang xâm phạm vào các nguồn thuế này sẽ giúp các nguồn tại trợ cho chính quyền địa phương sẽ vững bền hơn và không bị lên xuống bất thường tùy theo tình trạng tài chánh của tiểu bang. Ngược lại, nếu không được tự do xử dụng số tiền này, chính quyền tiểu bang sẽ có ít tiền hơn cho các chương trình của tiểu bang. Hơn nữa, tiểu bang không được tự do bắt buộc chính quyền địa phương thi hành những qui định mà tiểu bang không trang trãi cho các chi phí này.
Đề Nghị. Nếu các cử tri quan tâm nhiều đến các dịch vụ địa phương như cảnh sát, cứu hỏa, giáo dục, công viên hay thư viện thì bỏ phiếu Thuận (Yes) cho dự luật này. Ngược lại nếu quan tâm đến lợi ích chung của các chương trình tiểu bang như Medical, an sinh xã hội, phát triển tiểu bang, thì bỏ phiếu Chống (No) cho dự luật này.
Dự Luật 65. Bảo Vệ Các Nguồn Tài Trợ Từ Thuế Địa Phương
Với mục đích tương tự như Dự Luật 1A, Dự Luật 65 qui định rằng bất cứ sự cắt giảm tài khóa nào từ các nguồn thuế địa phương như thuế bất động sản, thuế xe lưu hành hay thuế bán hàng phải được sự chấp thuận của cử tri và chính quyền địa phương có quyền ngưng thi hành các điều luật do tiểu bang qui định nếu tiểu bang không tài trợ đầy đủ. Các hiệp hội chính quyền địa phương có khuynh hướng chấp thuận Dự Luật 1A hơn là 65.
Đề Nghị. Cũng tương tự như đề nghị cho Dự Luật 1A, cử tri nên bỏ phiếu Thuận (Yes) nếu quan tâm nhiều đến các dịch vụ địa phương và bỏ phiếu Chống (No) nếu quan tâm nhiều đến các dịch vụ tiểu bang.
Dự Luật 59. Tu Chính Hiến Pháp Tiểu Bang để người dân có thêm quyền được xem xét các văn kiện từ các cơ quan lập pháp như quốc hội tiểu bang, hội đồng thành phố hay hội đồng giáo dục.
Hiện nay, luật tiểu bang có nhiều điều khoản buộc các cơ quan lập pháp này phải công bố đầy đủ các văn kiện làm việc ngoại trừ một số trường hợp cần phải giữ kín. Ðây cũng là luật chính nhằm cấm các viên chức địa phương như nghị viên hội đồng thành phố hay ủy viên hội đồng giáo dục không được họp riêng hay họp kín mà không có sự chứng kiến của quần chúng. Tuy nhiên, nếu lập nên một quyền hạn mới dưới hiến pháp thì tiêu chuẩn lập ra các trường hợp ngoại lệ để giữ kín hồ sơ sẽ khó khăn hơn.
Đề Nghị. Những điều khoản này không cần thiết phải nằm trong hiến pháp nên cử tri có thể bỏ phiếu Chống (No). Các luật lệ hiện nay vẫn có thể đáp ứng đủ các nhu cầu có ghi trong dự luật này.
Dự Luật 60 và 62. Quyền Tuyển Cử Của Các Đảng Phái Chính Trị
Dự luật 60 nhằm tu chính hiến pháp tiểu bang nhằm cho phép các đảng chính trị được quyền tiến cử một ứng cử viên được phiếu cao nhất trong kỳ bầu cử sơ bộ (primary election) đại diện cho đảng đó để tranh cử trong kỳ tổng tuyển cử. Đây là thể thức đang được xử dụng hiện nay.
Dự luật này được đệ trình để chống lại Dự Luật 62 qua đó qui định rằng hai ứng cử viên nhận được phiếu bầu cao nhất trong kỳ bầu cử sơ lược (primary election) sẽ được ra ứng cử trong kỳ tổng tuyển cử. Theo thể thức này, hai ứng cử viên này có thể đến cùng một đảng, hai đảng khác nhau, hay không có đảng nào hết.
Các thành viên của đảng phái thì muốn rằng đảng của mình tối thiểu phải có một ứng cử viên. Một lập luận khác thì cho rằng hễ ai được phiếu cao nhất thì được tiến tới vòng 2, chứ không nhất thiết là mỗi đảng chỉ có một người.
Đề Nghị. Nếu quí vị muốn mỗi đảng tối thiểu phải có một ứng cử viên vào tranh cử vòng chung kết hay giữ yên tình trạng hiện nay thì bỏ phiếu Thuận (Yes) cho Dự Luật 60 và Chống (No) cho Dự Luật 62. Ngược lại, nếu quí vị muốn ứng cử viên nào có số phiếu cao nhất thì được tiến vào vòng tổng tuyền cử thì bỏ phiếu Chống (No) cho Dự Luật 60 và Thuận (Yes) cho Dự Luật 62.
Dự Luật 60A. Xung Tiền Bán Các Tài Sản Thặng Dư Của Tiểu Bang Vào Quỹ Dành Riêng Để Trả Tiền Nợ Tiểu Bang.
Dự luật nay qui định rằng tiền bán các tài sản thặng dư của tiểu bang phải được xung vào quĩ để trả nợ cho Ngân Khỏan Phục Hồi Kinh Tế mà cử tri đã chấp thuận vào hồi tháng 3 năm 2004 vừa qua. Các tài sản thặng dư thường là đất đai hay các cơ sở địa ốc mà các cơ quan chính quyền không còn cần thiết nữa.
Cơ quan phân tích của tiểu bang thì cho rằng số tiền này trung bình chỉ có khoảng $30 triệu trong số ngân sách khoảng 75 tỉ của tiểu bang. Các tổ chức vận động cho dự luật này thì cho rằng số tiền này có thể lên đến 1 tỉ đô la mỗi năm. Các cơ quan chống lại dự luật này thì cho rằng dự luật không có điều khoản buộc các cơ quan tiểu bang phải bán tài sản thặng dư mà chỉ đợi thâu tiền chỉ khi nào tiểu bang quyết định bán các tài sản này mà thôi.
Đề Nghị. Cử tri có thể bỏ phiếu Chống (No) hay Thuận (Yes) cũng được vì ảnh hưởng của dự luật này không đáng kế lắm.
Dự Luật 61. Bán Công Khố Phiếu Để Gây Quỹ Tài Trợ Cho Các Bệnh Viện Nhi Đồng.
Dự luật này nhằm cho phép tiểu bang bán công khố phiếu trị giá 750 triệu để tài trợ cho các bệnh viện nhi đồng. Chi phí tài trợ cho khoản công khố phiếu này có thể lên đến 750 triệu cho tiền lời trong vòng 30 năm.
Đề Nghị. Nếu quí vị quan tâm nhiều đến chi phí cao của tiểu bang và có thể làm tăng thuế thì bỏ phiếu Chống (No). Ngược lại nếu quí vị quan tâm đến nhu cầu chữa bệnh cho các trẻ em tại các bệnh viện nhi đồng thỉ bỏ phiếu Thuận (Yes). Các cử tri thuộc lợi tức thấp nên bỏ phiếu Thuận (Yes) vì quĩ tài trợ này sẽ giúp việc chữa trị cho các trẻ em, trong đó có nhiều trẻ em nghèo, tuy nhiên những người có lợi tức thấp sẽ không bị ảnh hưởng nhiều vì mức thuế tăng cao.
Dự Luật 63. Tài Trợ Cho Các Dịch Vụ Y Tế Tâm Thần
Dự luật này nhằm tính thêm 1% thuế phụ trội đối với những người có lợi tức từ 1 triệu trở lên để lấy ngân khoản tài trợ cho các chương trình chữa trị bệnh tâm thần. Mức thuế lợi tức tiểu bang hiện nay khoảng từ 1% đến 9.3%. Với mức thuế phụ trội này, tiền thâu được có thể lên đến 750 triệu mỗi năm.
Đề Nghị. Nếu quí vị có mức lợi tức dưới 1 triệu dollars mỗi năm, quí vị có thể bỏ phiếu Thuận (Yes) vì việc tài trợ này sẽ không ảnh hưởng đến mức thuế của quí vị. Ngược lại, nếu quí vị có mức lợi tức cao hay nghĩ rằng gia tăng thêm chi phí tài trợ sẽ không ảnh hưởng nhiều đến mức độ phục vụ y tế tâm thần thì có thể bỏ phiếu Chống (No).
Dự Luật 64. Giới Hạn Quyền Kiện Tụng Dựa Trên Luật Cạnh Tranh Bất Chính
Dự luật này nhằm giới hạn quyền của các tư nhân được kiện các cơ sở thương mại dựa trên luật cạnh tranh bất chính trừ khi đích thân những cá nhân này bị thiệt hại bởi những hành vi cạnh tranh bất chính này. Luật California hiện nay có điều khoản cho phép bất cứ cá nhân nào làm đơn kiện các cơ sở thương mại nếu có bất cứ một vi phạm luật nào cho dầu những cá nhân này không bị thiệt hại hay liên hệ gì đến những cơ sở thương mại này. Dựa trên luật này, một số các tổ chức luật sư hay cá nhân nộp đơn truy tố hàng loạt các cơ sở thương mại dựa trên một vi phạm vu vơ nào đó với mục đích buộc các cơ sở thương mại này trả một số tiền bồi thường nào đó thay vì trả tiền luật sư để chống lại các đơn kiện vô cớ đó. Ðây là tình trạng tống tiền một cách hợp pháp.
Một số các cơ sở thương mại trong cộng đồng Việt Nam đã từng bị các loạt đơn kiện này ví dụ như các tiệm làm móng tay trong vùng Riverside hay San Bernardino, các nhà hàng hay tiệm sửa xe tại khu vực Los Angeles. Mặc dầu các luật sư tham dự vào các vụ kiện này đã bị truy tố hay thâu hồi bằng hành nghề, nhưng luật này vẫn còn nguyên vẹn để các cá nhân hay luật sư khác lợi dụng sau này.
Dự luật này buộc những người nộp đơn truy tố các cơ sở thương mại dựa trên luật chống cạnh tranh bất chính phải chứng minh được thiệt hại riêng biệt cho chính mình, cho phép các văn phòng biện lý truy tố những trường hợp cạnh tranh bất chính thay mặt cho người dân và buộc các số tiền bồi thường thâu được dựa trên luật này phải được để riêng để bảo vệ khách tiêu dùng tại California.
Đề Nghị. Quí vị nên bỏ phiếu Thuận (Yes) cho Dự Luật 64 để chấp dứt những ảnh hưởng bất chính dựa trên luật lệ hiện này.
Dự Luật 66. Giới Hạn và Sửa Đổi Luật “Tái Phạm Ba Lần” (Three Strikes Law)
Tu chính luật Tái Phạm Ba Lần để áp dụng trong trường hợp bị can tái phạm với một tội danh nghiêm trọng hay bạo hành mà thôi. Theo luật Tái Phạm Ba Lần hiện nay, một khi đã có một án phạt với một tội danh thuộc loại nghiêm trọng hay bạo hành, bất cứ một tội danh tái phạm nào thuộc loại đại hình (felony) cũng có thể bị áp dụng Luật Tái Phạm Ba Lần và do đó phạm nhân có thể bị kết án từ 25 năm đến chung thân. Vì hậu quả của luật này hiện nay mà nhiều người có thể bị kết án đến 25 năm hay chung thân chỉ vì một tội mới thuộc loại nhẹ như ăn cắp siêu thị, cạy cửa xe lấy đồ, lái xe say rượu hay đe dọa hành hung người khác. Dự luật mới này còn cho phép những người đã từng bị kết án dưới Luật Tái Phạm Ba Lần có thể được kết án lại theo luật mới và buộc các tội danh bị ảnh hưởng bởi luật Tái Phạm Ba Lần được xét xử riêng chứ không được xét xử chung như hiện nay.
Đề Nghị. Nếu quí vị muốn cứng rắn với vấn đề phạm pháp mà bất kể đến hậu quả đến với sự công bình đối với các phạm nhân hay gia đình họ thì bỏ phiếu Chống (No). Ngược lại, nếu qúi vị chỉ muốn người nào phạm tội nghiêm trọng hay bạo hành thì mới có thể bị kết án đến 25 năm hay chung thân thì bỏ phiếu Thuận (Yes) cho Dự luật này.
Dự Luật 67. Tài Trợ Cho Các Dịch Vụ Cấp Cứu Từ 3% Phụ Thuế Trên Chi Phí Xử Dụng Điện Thoại.
Dự luật nhằm phụ thu thêm khoảng 50 cents mỗi tháng cho mỗi đường dây điện thoại gia cư để tài trợ cho hệ thống cấp cứu 911 và các bệnh viện cấp cứu. Các đường dây điện thoại thương mại, viễn liên hay cầm tay sẽ không bị ảnh hưởng. Tổng số tiền phụ thu cho toàn tiểu bang có thể lên đến 500 triệu dollars mỗi năm.
Đề Nghị. Quí vị có lợi tức thấp có thể bỏ phiếu Chống (No) vì mức phụ thu 50 cents mỗi tháng có thể là đáng kể. Nếu số tiền phụ thu này không quan trọng, qúi vị có thể bỏ phiếu Thuận (Yes). Ðương nhiên, nhu cầu tài trợ cho các dịch vụ y tế cấp cứu rất là quan trọng, nhất là khi chúng ta là nạn nhân được cấp cứu.
Dự Luật 68. Mở Rộng Hoạt Động Cờ Bạc Trong Khu Vực Vùng Tự Trị CủaThổ Dân Da Đỏ Hoặc Ngoài Các Khu Vực Này.
Dự luật này buộc rằng các bộ lạc thổ dân da đỏ được tự do gia tăng hoạt động máy kéo cờ bạc và phải trả 25% tiền lời. Nếu không, tiểu bang sẽ cho phép các sòng bài hay trường đua ngựa hiện nay đang hoạt động ngoài khu vực bộ lạc da đỏ được gắn các loại máy kéo để đánh bạc và đóng thuể 33% trên tiền lời.
Các thành phần hỗ trợ dự luật này nhắm phần lớn vào mục đích được mở rộng các sinh hoạt cờ bạc tại các sòng bài hay trường đua ngựa hiện nay vì họ biết rằng các bộ lạc da đỏ sẽ không bao giờ đồng ý trả 25% trên số tiền lời của họ. Phe chống đối dự luật này thì cho rằng đây là cái bẫy để cử tri nghĩ rằng họ bỏ phiếu để buộc các bộ lạc da đỏ phải chấp nhận đóng thuế 25% tiền lời như bao nhiêu người thọ thuế khác trong khi thực sự các cử tri này đã vô tình bỏ phiếu chấp thuận gia tăng các hoạt động cờ bạc tại các sòng bài hay trường đua ngựa hiện nay và ngoài các khu vực bộ lạc da đỏ.
Đề Nghị. Nếu quí vị không muốn hỗ trợ việc gia tăng các hoạt động cờ bạc trong khu vực đô thị hay đông dân cư thì bỏ phiếu Chống (No). Ngược lại nếu, quí vị không màng chi đến việc phát triển các hoạt động cờ bạc, cho dầu có lan rộng đến các khu phố có đông người, thì có thể bỏ phiếu Thuận (Yes) cho dự luật này.
Dự Luật 69. Thâu Thập Các Dữ Kiện DNA Từ Tất Cả Các Tội Phạm Đại Hình
Dự luật này nhằm mục đích thâu thập các mẫu DNA từ tất các các nghi can, người lớn hay thiếu niên, bị bắt vì tội đại hình để lưu trữ vào hồ sơ DNA trên toàn tiểu bang. DNA là chất tố căn bản trong cơ thể con người mà có thể được dùng để xác định được danh tánh riêng của mỗi người, kể cả các tình trạng bệnh lý hay khuyết tật. Luật lệ hiện nay chỉ cho phép thâu thập mẫu DNA từ những người bị kết án với những tội danh đại hình nghiêm trọng.
Các thành phần chống đối thì cho rằng việc thâu thập mẫu DNA hàng loạt sẽ tạo điều kiện dễ dàng để lạm dụng về sau này, ngay cả đối với những người bị bắt nhưng sau đó được thả ra vì không có đủ bằng chứng. Các thành phần hỗ trợ thì cho rằng đây là một công cụ chống tội ác rất hiệu quả vì một khi hồ sơ DNA đã được lưu trữ, nếu sau này người đó phạm pháp ở một nơi nào khác mà có để lại dấu vết DNA thì có thể bị phát giác ra danh tánh một cách dễ dàng.
Đề Nghị. Nếu quí vị quan tâm đến vấn đề phạm pháp và khả năng truy tầm danh tánh các nghi can phạm pháp thì bỏ phiếu Thuận (Yes). Còn nếu quí vị quan tâm đến vấn đề quyền riêng tư và khả năng hồ sơ DNA có thể bị lạm dụng cho một mục đích nào đó thì bỏ phiếu Chống (No).
Dự Luật 70. Hiệp Ước Hoạt Động Cờ Bạc Tại Các Bộ Lạc Thổ Dân Da Đỏ
Dự luật này nhằm cho phép các bộ lạc da đỏ được quyền ký giao kèo với tiểu bang để được cấp độc quyền hoạt động cờ bạc trong khu vực bộ lạc da đỏ mà không bị giới hạn số máy kéo cờ bạc nhưng phải đóng thuế ở mức độ bình thường như các cơ sở thương mại khác tại California. Mức thuế tiểu bang trung bình cho các công ty hiện nay là 8.84%. Các bộ lạc da đỏ hiện nay hoặc bị giới hạn bởi số máy kéo cờ bạc tới mức 2,000 máy cho hai sòng bài hoặc buộc phải trả một số tiền nào đó để được gia tăng số máy kéo.
Khác với Dự Luật 68 mà qua đó các sòng bài trong các bộ lạc da đỏ này phải chấp nhận đóng 25% tiền thuế trên số tiền lời. Dự Luật 70 này đương nhiên được sự hỗ trợ của các bộ lạc da đỏ có sòng bài và dự luật này được đệ trình để chống lại ảnh hưởng của Dự Luật 68. Các bộ lạc da đỏ có sòng bài cũng không muốn các sòng bài hay trường đua ngựa ngoài khu vực đất bộ lạc có thể gắn máy kéo cờ bạc vì nếu như vậy, nhiều người sẽ đến các sòng bài ngoài phố hay các trường đua ngựa để đánh bài thay vì vào các khu đất bộ lạc xa xôi và hẻo lánh.
Đề Nghị. Quí vị có thể bỏ phiếu Chống (No) cho dự luật này vì các điều khoản này chỉ có lợi cho các hoạt động cờ bạc trong khu vực bộ lạc da đỏ mà không có lợi về tài chánh cho tiểu bang qua số tiều thuế thâu được.
Dự Luật 71. Nghiên Cứu Về Tế Bào Nguyên Thủy Ðể Chữa Bệnh
Dự luật này nhằm mở ra một trung tâm nghiên cứu tế bào nguyên thủy để tìm phương pháp chữa trị các căn bệnh hiểm nghèo. Dự luật này ngăn cấm xử dụng tài trợ cho các kế hoạch nghiên cứu tái xây dựng tế bào vô tính, tức tạo ra một sinh vật mới từ một tế bào vô sinh, nhưng không phân biệt giữa tế bào nguyên thủy từ người lớn hay từ bào thai. Dự luật còn có điều khoản cho phép tiểu bang bán công khố phiếu trị giá 3 tỉ dollars để tài trợ cho các cuộc nghiên cứu này.
Luật tiểu bang và liên bang hiện nay ngăn cấm việc xử dụng ngân khoản công cộng vào việc nghiên cứu các công trình tái tạo sinh vật vô tính từ các tế bào phôi thai. Tuy nhiên sự phân biệt giữa loại tế bào nguyên thủy từ bào thai hay người lớn vẫn luôn là một đề tài tranh luận sôi nỗi giữa các quan điểm chính trị, tôn giáo, khoa học và chức năng chuyên nghiệp. Nhiều quan điểm cho rằng việc chấp thuận tài trợ cho các chương trình nghiêm cứu tế bào phôi thai từ bào thai sẽ đưa đến việc phá thai hay giết các bào thai được nuôi dưỡng với mục đích thâu nhặt một loại tế bào nào đó và bỏ đi cả một bào thai, hay một sinh mạng của thai nhi.
Đề Nghị. Nếu quí vị quan tâm đến vấn đề phá thai hay lạm dụng việc nghiên cứu về tế bào phôi thai vào các mục đích vô luân hay bất chính khác thì bỏ phiếu Chống (No). Ngược lại nếu quí vị chỉ quan tâm đến vấn đề nghiên cứu để tìm ra các phương thức chữa bệnh hiểm nghèo dựa trên các khám phá về tế bào nguyên thủy thì bỏ phiếu Thuận (Yes).
Dự Luật 72. Bảo Hiểm Sức Khỏe Cho Các Nhân Viên Làm Việc Tại Các Hãng Xưởng
Dự luật này buộc các công ty có từ 200 nhân viên trở lên vào năm 2006 phải cung cấp bảo hiểm sức khỏe ở mức độ tối thiểu là 80% tổn phí. Ðến năm 2007, các hãng xưởng có từ 50 nhân viên trở lên cũng phải cung cấp bảo hiểm sức khỏe tương tự.
Hiện nay tại California vẫn còn khoảng 1 triệu nhân viên không có bảo hiểm sức khỏe. Ngay cả nhiều công ty hay cơ quan chính quyền vẫn không cung cấp bảo hiểm sức khỏe cho nhân viên đặc biệt là đối với các nhân viên làm việc bán thời gian.
Tuy nhiên, nếu dự luật này được thông qua, nhiều công ty lớn, cơ quan bất vụ lợi, cơ quan chính phủ, học khu hay trườn học có thể phải chi phí một số tiền lớn để tài trợ cho các chi phí bảo hiểm sức khỏe cho tất cả các nhân viên. Ðây là một gánh nặng rất lớn và có thể đưa đến việc các công ty phải rời tiểu bang California hay các cơ quan chính phủ hay tổ chức bất vụ lợi bị thiếu hụt ngân sách.
Tuy nhiên, nếu dự luật này được thông qua thì đó là một điều tốt cho các thành phần dân cư có lợi tức thấp và hiện làm việc tại các hãng xưởng mà vẫn không được hưởng bảo hiểm sức khỏe cho cá nhân hoặc gia đình.
Đề Nghị. Nếu quí vị thuộc thành phần có lợi tức thấp và muốn mọi người đi làm việc đều được bảo hiểm sức khỏe thì bỏ phiếu Thuận (Yes). Ngược lại nếu quí vị quan tâm đến ảnh hưởng của dự luật này đối với các cơ quan chính phủ, bất vụ lợi hay trường học hoặc tình hình kinh tế tại California thì bỏ phiếu Chống (No).
Kết Luận
Hiểu rõ các dự luật này trước khi bỏ phiếu là một việc hết sức quan trọng. Ða số các dự luật đều có thể ảnh hưởng đến nhiều người trên toàn tiểu bang California. Nếu quí vị không hiểu rõ dự luật nào, quí vị có thể bỏ phiếu trống, tức là không chọn thuận hay chống cho dự luật đó. Việc chọn lựa các dự luật theo đúng ý của mình thì việc thông qua hay từ chối mới phản ảnh trung thực được ý muốn của người dân.
Dự Luật 1A. Bảo Vệ Các Nguồn Thuế Địa Phương
Dự luật này nhằm cấm chính quyền tiểu bang giảm thiểu các nguồn thuế địa phương như thuế nhà đất, thuế bán hàng, và thuế xe lưu hành và cho phép các chính quyền địa phương như thành phố, quận hay học khu tự động ngưng thi hành các điều luật của tiểu bang trừ khi tiểu bang trang trãi cho các chi phí thi hành các điều luật này.
Dự luật này được đệ trình sau khi Dự Luật 65 cũng liên hệ đến việc phân phối các nguồn thuế địa phương này đã được đệ trình. Dự Luật 65 sẽ được trình bày ngay sau phần này.
Theo luật hiện nay, chính quyền tiểu bang chịu trách nhiệm thâu các loại thuế này nhưng chỉ hoàn trả lại cho các chính quyền địa phương khoảng chừng 1% tiền thuế bất động sản, .65% thuế xe lưu hành hay 80% thuế bán hàng. Thông thường, chính quyền tiểu bang vẫn tự do thay đổi mức độ này tùy theo tình trạng tài chánh của tiểu bang.
Các hiệp hội chính quyền địa phương thì cho rằng việc ngăn cấm chính quyền tiểu bang xâm phạm vào các nguồn thuế này sẽ giúp các nguồn tại trợ cho chính quyền địa phương sẽ vững bền hơn và không bị lên xuống bất thường tùy theo tình trạng tài chánh của tiểu bang. Ngược lại, nếu không được tự do xử dụng số tiền này, chính quyền tiểu bang sẽ có ít tiền hơn cho các chương trình của tiểu bang. Hơn nữa, tiểu bang không được tự do bắt buộc chính quyền địa phương thi hành những qui định mà tiểu bang không trang trãi cho các chi phí này.
Đề Nghị. Nếu các cử tri quan tâm nhiều đến các dịch vụ địa phương như cảnh sát, cứu hỏa, giáo dục, công viên hay thư viện thì bỏ phiếu Thuận (Yes) cho dự luật này. Ngược lại nếu quan tâm đến lợi ích chung của các chương trình tiểu bang như Medical, an sinh xã hội, phát triển tiểu bang, thì bỏ phiếu Chống (No) cho dự luật này.
Dự Luật 65. Bảo Vệ Các Nguồn Tài Trợ Từ Thuế Địa Phương
Với mục đích tương tự như Dự Luật 1A, Dự Luật 65 qui định rằng bất cứ sự cắt giảm tài khóa nào từ các nguồn thuế địa phương như thuế bất động sản, thuế xe lưu hành hay thuế bán hàng phải được sự chấp thuận của cử tri và chính quyền địa phương có quyền ngưng thi hành các điều luật do tiểu bang qui định nếu tiểu bang không tài trợ đầy đủ. Các hiệp hội chính quyền địa phương có khuynh hướng chấp thuận Dự Luật 1A hơn là 65.
Đề Nghị. Cũng tương tự như đề nghị cho Dự Luật 1A, cử tri nên bỏ phiếu Thuận (Yes) nếu quan tâm nhiều đến các dịch vụ địa phương và bỏ phiếu Chống (No) nếu quan tâm nhiều đến các dịch vụ tiểu bang.
Dự Luật 59. Tu Chính Hiến Pháp Tiểu Bang để người dân có thêm quyền được xem xét các văn kiện từ các cơ quan lập pháp như quốc hội tiểu bang, hội đồng thành phố hay hội đồng giáo dục.
Hiện nay, luật tiểu bang có nhiều điều khoản buộc các cơ quan lập pháp này phải công bố đầy đủ các văn kiện làm việc ngoại trừ một số trường hợp cần phải giữ kín. Ðây cũng là luật chính nhằm cấm các viên chức địa phương như nghị viên hội đồng thành phố hay ủy viên hội đồng giáo dục không được họp riêng hay họp kín mà không có sự chứng kiến của quần chúng. Tuy nhiên, nếu lập nên một quyền hạn mới dưới hiến pháp thì tiêu chuẩn lập ra các trường hợp ngoại lệ để giữ kín hồ sơ sẽ khó khăn hơn.
Đề Nghị. Những điều khoản này không cần thiết phải nằm trong hiến pháp nên cử tri có thể bỏ phiếu Chống (No). Các luật lệ hiện nay vẫn có thể đáp ứng đủ các nhu cầu có ghi trong dự luật này.
Dự Luật 60 và 62. Quyền Tuyển Cử Của Các Đảng Phái Chính Trị
Dự luật 60 nhằm tu chính hiến pháp tiểu bang nhằm cho phép các đảng chính trị được quyền tiến cử một ứng cử viên được phiếu cao nhất trong kỳ bầu cử sơ bộ (primary election) đại diện cho đảng đó để tranh cử trong kỳ tổng tuyển cử. Đây là thể thức đang được xử dụng hiện nay.
Dự luật này được đệ trình để chống lại Dự Luật 62 qua đó qui định rằng hai ứng cử viên nhận được phiếu bầu cao nhất trong kỳ bầu cử sơ lược (primary election) sẽ được ra ứng cử trong kỳ tổng tuyển cử. Theo thể thức này, hai ứng cử viên này có thể đến cùng một đảng, hai đảng khác nhau, hay không có đảng nào hết.
Các thành viên của đảng phái thì muốn rằng đảng của mình tối thiểu phải có một ứng cử viên. Một lập luận khác thì cho rằng hễ ai được phiếu cao nhất thì được tiến tới vòng 2, chứ không nhất thiết là mỗi đảng chỉ có một người.
Đề Nghị. Nếu quí vị muốn mỗi đảng tối thiểu phải có một ứng cử viên vào tranh cử vòng chung kết hay giữ yên tình trạng hiện nay thì bỏ phiếu Thuận (Yes) cho Dự Luật 60 và Chống (No) cho Dự Luật 62. Ngược lại, nếu quí vị muốn ứng cử viên nào có số phiếu cao nhất thì được tiến vào vòng tổng tuyền cử thì bỏ phiếu Chống (No) cho Dự Luật 60 và Thuận (Yes) cho Dự Luật 62.
Dự Luật 60A. Xung Tiền Bán Các Tài Sản Thặng Dư Của Tiểu Bang Vào Quỹ Dành Riêng Để Trả Tiền Nợ Tiểu Bang.
Dự luật nay qui định rằng tiền bán các tài sản thặng dư của tiểu bang phải được xung vào quĩ để trả nợ cho Ngân Khỏan Phục Hồi Kinh Tế mà cử tri đã chấp thuận vào hồi tháng 3 năm 2004 vừa qua. Các tài sản thặng dư thường là đất đai hay các cơ sở địa ốc mà các cơ quan chính quyền không còn cần thiết nữa.
Cơ quan phân tích của tiểu bang thì cho rằng số tiền này trung bình chỉ có khoảng $30 triệu trong số ngân sách khoảng 75 tỉ của tiểu bang. Các tổ chức vận động cho dự luật này thì cho rằng số tiền này có thể lên đến 1 tỉ đô la mỗi năm. Các cơ quan chống lại dự luật này thì cho rằng dự luật không có điều khoản buộc các cơ quan tiểu bang phải bán tài sản thặng dư mà chỉ đợi thâu tiền chỉ khi nào tiểu bang quyết định bán các tài sản này mà thôi.
Đề Nghị. Cử tri có thể bỏ phiếu Chống (No) hay Thuận (Yes) cũng được vì ảnh hưởng của dự luật này không đáng kế lắm.
Dự Luật 61. Bán Công Khố Phiếu Để Gây Quỹ Tài Trợ Cho Các Bệnh Viện Nhi Đồng.
Dự luật này nhằm cho phép tiểu bang bán công khố phiếu trị giá 750 triệu để tài trợ cho các bệnh viện nhi đồng. Chi phí tài trợ cho khoản công khố phiếu này có thể lên đến 750 triệu cho tiền lời trong vòng 30 năm.
Đề Nghị. Nếu quí vị quan tâm nhiều đến chi phí cao của tiểu bang và có thể làm tăng thuế thì bỏ phiếu Chống (No). Ngược lại nếu quí vị quan tâm đến nhu cầu chữa bệnh cho các trẻ em tại các bệnh viện nhi đồng thỉ bỏ phiếu Thuận (Yes). Các cử tri thuộc lợi tức thấp nên bỏ phiếu Thuận (Yes) vì quĩ tài trợ này sẽ giúp việc chữa trị cho các trẻ em, trong đó có nhiều trẻ em nghèo, tuy nhiên những người có lợi tức thấp sẽ không bị ảnh hưởng nhiều vì mức thuế tăng cao.
Dự Luật 63. Tài Trợ Cho Các Dịch Vụ Y Tế Tâm Thần
Dự luật này nhằm tính thêm 1% thuế phụ trội đối với những người có lợi tức từ 1 triệu trở lên để lấy ngân khoản tài trợ cho các chương trình chữa trị bệnh tâm thần. Mức thuế lợi tức tiểu bang hiện nay khoảng từ 1% đến 9.3%. Với mức thuế phụ trội này, tiền thâu được có thể lên đến 750 triệu mỗi năm.
Đề Nghị. Nếu quí vị có mức lợi tức dưới 1 triệu dollars mỗi năm, quí vị có thể bỏ phiếu Thuận (Yes) vì việc tài trợ này sẽ không ảnh hưởng đến mức thuế của quí vị. Ngược lại, nếu quí vị có mức lợi tức cao hay nghĩ rằng gia tăng thêm chi phí tài trợ sẽ không ảnh hưởng nhiều đến mức độ phục vụ y tế tâm thần thì có thể bỏ phiếu Chống (No).
Dự Luật 64. Giới Hạn Quyền Kiện Tụng Dựa Trên Luật Cạnh Tranh Bất Chính
Dự luật này nhằm giới hạn quyền của các tư nhân được kiện các cơ sở thương mại dựa trên luật cạnh tranh bất chính trừ khi đích thân những cá nhân này bị thiệt hại bởi những hành vi cạnh tranh bất chính này. Luật California hiện nay có điều khoản cho phép bất cứ cá nhân nào làm đơn kiện các cơ sở thương mại nếu có bất cứ một vi phạm luật nào cho dầu những cá nhân này không bị thiệt hại hay liên hệ gì đến những cơ sở thương mại này. Dựa trên luật này, một số các tổ chức luật sư hay cá nhân nộp đơn truy tố hàng loạt các cơ sở thương mại dựa trên một vi phạm vu vơ nào đó với mục đích buộc các cơ sở thương mại này trả một số tiền bồi thường nào đó thay vì trả tiền luật sư để chống lại các đơn kiện vô cớ đó. Ðây là tình trạng tống tiền một cách hợp pháp.
Một số các cơ sở thương mại trong cộng đồng Việt Nam đã từng bị các loạt đơn kiện này ví dụ như các tiệm làm móng tay trong vùng Riverside hay San Bernardino, các nhà hàng hay tiệm sửa xe tại khu vực Los Angeles. Mặc dầu các luật sư tham dự vào các vụ kiện này đã bị truy tố hay thâu hồi bằng hành nghề, nhưng luật này vẫn còn nguyên vẹn để các cá nhân hay luật sư khác lợi dụng sau này.
Dự luật này buộc những người nộp đơn truy tố các cơ sở thương mại dựa trên luật chống cạnh tranh bất chính phải chứng minh được thiệt hại riêng biệt cho chính mình, cho phép các văn phòng biện lý truy tố những trường hợp cạnh tranh bất chính thay mặt cho người dân và buộc các số tiền bồi thường thâu được dựa trên luật này phải được để riêng để bảo vệ khách tiêu dùng tại California.
Đề Nghị. Quí vị nên bỏ phiếu Thuận (Yes) cho Dự Luật 64 để chấp dứt những ảnh hưởng bất chính dựa trên luật lệ hiện này.
Dự Luật 66. Giới Hạn và Sửa Đổi Luật “Tái Phạm Ba Lần” (Three Strikes Law)
Tu chính luật Tái Phạm Ba Lần để áp dụng trong trường hợp bị can tái phạm với một tội danh nghiêm trọng hay bạo hành mà thôi. Theo luật Tái Phạm Ba Lần hiện nay, một khi đã có một án phạt với một tội danh thuộc loại nghiêm trọng hay bạo hành, bất cứ một tội danh tái phạm nào thuộc loại đại hình (felony) cũng có thể bị áp dụng Luật Tái Phạm Ba Lần và do đó phạm nhân có thể bị kết án từ 25 năm đến chung thân. Vì hậu quả của luật này hiện nay mà nhiều người có thể bị kết án đến 25 năm hay chung thân chỉ vì một tội mới thuộc loại nhẹ như ăn cắp siêu thị, cạy cửa xe lấy đồ, lái xe say rượu hay đe dọa hành hung người khác. Dự luật mới này còn cho phép những người đã từng bị kết án dưới Luật Tái Phạm Ba Lần có thể được kết án lại theo luật mới và buộc các tội danh bị ảnh hưởng bởi luật Tái Phạm Ba Lần được xét xử riêng chứ không được xét xử chung như hiện nay.
Đề Nghị. Nếu quí vị muốn cứng rắn với vấn đề phạm pháp mà bất kể đến hậu quả đến với sự công bình đối với các phạm nhân hay gia đình họ thì bỏ phiếu Chống (No). Ngược lại, nếu qúi vị chỉ muốn người nào phạm tội nghiêm trọng hay bạo hành thì mới có thể bị kết án đến 25 năm hay chung thân thì bỏ phiếu Thuận (Yes) cho Dự luật này.
Dự Luật 67. Tài Trợ Cho Các Dịch Vụ Cấp Cứu Từ 3% Phụ Thuế Trên Chi Phí Xử Dụng Điện Thoại.
Dự luật nhằm phụ thu thêm khoảng 50 cents mỗi tháng cho mỗi đường dây điện thoại gia cư để tài trợ cho hệ thống cấp cứu 911 và các bệnh viện cấp cứu. Các đường dây điện thoại thương mại, viễn liên hay cầm tay sẽ không bị ảnh hưởng. Tổng số tiền phụ thu cho toàn tiểu bang có thể lên đến 500 triệu dollars mỗi năm.
Đề Nghị. Quí vị có lợi tức thấp có thể bỏ phiếu Chống (No) vì mức phụ thu 50 cents mỗi tháng có thể là đáng kể. Nếu số tiền phụ thu này không quan trọng, qúi vị có thể bỏ phiếu Thuận (Yes). Ðương nhiên, nhu cầu tài trợ cho các dịch vụ y tế cấp cứu rất là quan trọng, nhất là khi chúng ta là nạn nhân được cấp cứu.
Dự Luật 68. Mở Rộng Hoạt Động Cờ Bạc Trong Khu Vực Vùng Tự Trị CủaThổ Dân Da Đỏ Hoặc Ngoài Các Khu Vực Này.
Dự luật này buộc rằng các bộ lạc thổ dân da đỏ được tự do gia tăng hoạt động máy kéo cờ bạc và phải trả 25% tiền lời. Nếu không, tiểu bang sẽ cho phép các sòng bài hay trường đua ngựa hiện nay đang hoạt động ngoài khu vực bộ lạc da đỏ được gắn các loại máy kéo để đánh bạc và đóng thuể 33% trên tiền lời.
Các thành phần hỗ trợ dự luật này nhắm phần lớn vào mục đích được mở rộng các sinh hoạt cờ bạc tại các sòng bài hay trường đua ngựa hiện nay vì họ biết rằng các bộ lạc da đỏ sẽ không bao giờ đồng ý trả 25% trên số tiền lời của họ. Phe chống đối dự luật này thì cho rằng đây là cái bẫy để cử tri nghĩ rằng họ bỏ phiếu để buộc các bộ lạc da đỏ phải chấp nhận đóng thuế 25% tiền lời như bao nhiêu người thọ thuế khác trong khi thực sự các cử tri này đã vô tình bỏ phiếu chấp thuận gia tăng các hoạt động cờ bạc tại các sòng bài hay trường đua ngựa hiện nay và ngoài các khu vực bộ lạc da đỏ.
Đề Nghị. Nếu quí vị không muốn hỗ trợ việc gia tăng các hoạt động cờ bạc trong khu vực đô thị hay đông dân cư thì bỏ phiếu Chống (No). Ngược lại nếu, quí vị không màng chi đến việc phát triển các hoạt động cờ bạc, cho dầu có lan rộng đến các khu phố có đông người, thì có thể bỏ phiếu Thuận (Yes) cho dự luật này.
Dự Luật 69. Thâu Thập Các Dữ Kiện DNA Từ Tất Cả Các Tội Phạm Đại Hình
Dự luật này nhằm mục đích thâu thập các mẫu DNA từ tất các các nghi can, người lớn hay thiếu niên, bị bắt vì tội đại hình để lưu trữ vào hồ sơ DNA trên toàn tiểu bang. DNA là chất tố căn bản trong cơ thể con người mà có thể được dùng để xác định được danh tánh riêng của mỗi người, kể cả các tình trạng bệnh lý hay khuyết tật. Luật lệ hiện nay chỉ cho phép thâu thập mẫu DNA từ những người bị kết án với những tội danh đại hình nghiêm trọng.
Các thành phần chống đối thì cho rằng việc thâu thập mẫu DNA hàng loạt sẽ tạo điều kiện dễ dàng để lạm dụng về sau này, ngay cả đối với những người bị bắt nhưng sau đó được thả ra vì không có đủ bằng chứng. Các thành phần hỗ trợ thì cho rằng đây là một công cụ chống tội ác rất hiệu quả vì một khi hồ sơ DNA đã được lưu trữ, nếu sau này người đó phạm pháp ở một nơi nào khác mà có để lại dấu vết DNA thì có thể bị phát giác ra danh tánh một cách dễ dàng.
Đề Nghị. Nếu quí vị quan tâm đến vấn đề phạm pháp và khả năng truy tầm danh tánh các nghi can phạm pháp thì bỏ phiếu Thuận (Yes). Còn nếu quí vị quan tâm đến vấn đề quyền riêng tư và khả năng hồ sơ DNA có thể bị lạm dụng cho một mục đích nào đó thì bỏ phiếu Chống (No).
Dự Luật 70. Hiệp Ước Hoạt Động Cờ Bạc Tại Các Bộ Lạc Thổ Dân Da Đỏ
Dự luật này nhằm cho phép các bộ lạc da đỏ được quyền ký giao kèo với tiểu bang để được cấp độc quyền hoạt động cờ bạc trong khu vực bộ lạc da đỏ mà không bị giới hạn số máy kéo cờ bạc nhưng phải đóng thuế ở mức độ bình thường như các cơ sở thương mại khác tại California. Mức thuế tiểu bang trung bình cho các công ty hiện nay là 8.84%. Các bộ lạc da đỏ hiện nay hoặc bị giới hạn bởi số máy kéo cờ bạc tới mức 2,000 máy cho hai sòng bài hoặc buộc phải trả một số tiền nào đó để được gia tăng số máy kéo.
Khác với Dự Luật 68 mà qua đó các sòng bài trong các bộ lạc da đỏ này phải chấp nhận đóng 25% tiền thuế trên số tiền lời. Dự Luật 70 này đương nhiên được sự hỗ trợ của các bộ lạc da đỏ có sòng bài và dự luật này được đệ trình để chống lại ảnh hưởng của Dự Luật 68. Các bộ lạc da đỏ có sòng bài cũng không muốn các sòng bài hay trường đua ngựa ngoài khu vực đất bộ lạc có thể gắn máy kéo cờ bạc vì nếu như vậy, nhiều người sẽ đến các sòng bài ngoài phố hay các trường đua ngựa để đánh bài thay vì vào các khu đất bộ lạc xa xôi và hẻo lánh.
Đề Nghị. Quí vị có thể bỏ phiếu Chống (No) cho dự luật này vì các điều khoản này chỉ có lợi cho các hoạt động cờ bạc trong khu vực bộ lạc da đỏ mà không có lợi về tài chánh cho tiểu bang qua số tiều thuế thâu được.
Dự Luật 71. Nghiên Cứu Về Tế Bào Nguyên Thủy Ðể Chữa Bệnh
Dự luật này nhằm mở ra một trung tâm nghiên cứu tế bào nguyên thủy để tìm phương pháp chữa trị các căn bệnh hiểm nghèo. Dự luật này ngăn cấm xử dụng tài trợ cho các kế hoạch nghiên cứu tái xây dựng tế bào vô tính, tức tạo ra một sinh vật mới từ một tế bào vô sinh, nhưng không phân biệt giữa tế bào nguyên thủy từ người lớn hay từ bào thai. Dự luật còn có điều khoản cho phép tiểu bang bán công khố phiếu trị giá 3 tỉ dollars để tài trợ cho các cuộc nghiên cứu này.
Luật tiểu bang và liên bang hiện nay ngăn cấm việc xử dụng ngân khoản công cộng vào việc nghiên cứu các công trình tái tạo sinh vật vô tính từ các tế bào phôi thai. Tuy nhiên sự phân biệt giữa loại tế bào nguyên thủy từ bào thai hay người lớn vẫn luôn là một đề tài tranh luận sôi nỗi giữa các quan điểm chính trị, tôn giáo, khoa học và chức năng chuyên nghiệp. Nhiều quan điểm cho rằng việc chấp thuận tài trợ cho các chương trình nghiêm cứu tế bào phôi thai từ bào thai sẽ đưa đến việc phá thai hay giết các bào thai được nuôi dưỡng với mục đích thâu nhặt một loại tế bào nào đó và bỏ đi cả một bào thai, hay một sinh mạng của thai nhi.
Đề Nghị. Nếu quí vị quan tâm đến vấn đề phá thai hay lạm dụng việc nghiên cứu về tế bào phôi thai vào các mục đích vô luân hay bất chính khác thì bỏ phiếu Chống (No). Ngược lại nếu quí vị chỉ quan tâm đến vấn đề nghiên cứu để tìm ra các phương thức chữa bệnh hiểm nghèo dựa trên các khám phá về tế bào nguyên thủy thì bỏ phiếu Thuận (Yes).
Dự Luật 72. Bảo Hiểm Sức Khỏe Cho Các Nhân Viên Làm Việc Tại Các Hãng Xưởng
Dự luật này buộc các công ty có từ 200 nhân viên trở lên vào năm 2006 phải cung cấp bảo hiểm sức khỏe ở mức độ tối thiểu là 80% tổn phí. Ðến năm 2007, các hãng xưởng có từ 50 nhân viên trở lên cũng phải cung cấp bảo hiểm sức khỏe tương tự.
Hiện nay tại California vẫn còn khoảng 1 triệu nhân viên không có bảo hiểm sức khỏe. Ngay cả nhiều công ty hay cơ quan chính quyền vẫn không cung cấp bảo hiểm sức khỏe cho nhân viên đặc biệt là đối với các nhân viên làm việc bán thời gian.
Tuy nhiên, nếu dự luật này được thông qua, nhiều công ty lớn, cơ quan bất vụ lợi, cơ quan chính phủ, học khu hay trườn học có thể phải chi phí một số tiền lớn để tài trợ cho các chi phí bảo hiểm sức khỏe cho tất cả các nhân viên. Ðây là một gánh nặng rất lớn và có thể đưa đến việc các công ty phải rời tiểu bang California hay các cơ quan chính phủ hay tổ chức bất vụ lợi bị thiếu hụt ngân sách.
Tuy nhiên, nếu dự luật này được thông qua thì đó là một điều tốt cho các thành phần dân cư có lợi tức thấp và hiện làm việc tại các hãng xưởng mà vẫn không được hưởng bảo hiểm sức khỏe cho cá nhân hoặc gia đình.
Đề Nghị. Nếu quí vị thuộc thành phần có lợi tức thấp và muốn mọi người đi làm việc đều được bảo hiểm sức khỏe thì bỏ phiếu Thuận (Yes). Ngược lại nếu quí vị quan tâm đến ảnh hưởng của dự luật này đối với các cơ quan chính phủ, bất vụ lợi hay trường học hoặc tình hình kinh tế tại California thì bỏ phiếu Chống (No).
Kết Luận
Hiểu rõ các dự luật này trước khi bỏ phiếu là một việc hết sức quan trọng. Ða số các dự luật đều có thể ảnh hưởng đến nhiều người trên toàn tiểu bang California. Nếu quí vị không hiểu rõ dự luật nào, quí vị có thể bỏ phiếu trống, tức là không chọn thuận hay chống cho dự luật đó. Việc chọn lựa các dự luật theo đúng ý của mình thì việc thông qua hay từ chối mới phản ảnh trung thực được ý muốn của người dân.
Gửi ý kiến của bạn
