Làng Ngựa Ở Lâm Đồng
Bạn,
Theo báo Người Lao Động, tại khu vực Lạc Dương của tỉnh Lâm Đồng có làng ngựa Đan Kia một thời vang bóng, và nay chỉ còn trong tâm tưởng của những người đã từng gắn đời mình trên yên ngựa. Thế nhưng dưới thung sâu hay bên những triền dốc bầy ngựa vẫn thung thăng gặm cỏ. Con người của khu vực này dường như lắm duyên nhiều nợ với loài ngựa từ bao đời nay. Báo Lao Động viết về làng ngựa này như sau.
Những người già trong làng kể rằng: người Lạch thuộc bộ tộc K'ho trước kia quây quần sinh sống bên hồ Xuân Hương thành phố Đà lạt bây giờ. Thế rồi, khi người Pháp ngăn đập Suối Vàng làm thủy điện thì họ di chuyển đến rừng già bên chân núi Bà, nơi có đỉnh Langbiang hùng vĩ để lập thôn làng sinh sống. Cũng như nhiều bộ tộc nơi vùng cao khác, ngựa là loài vật thân thiết, gần gũi, để giúp con người rong ruổi khắp đó đây và còn là "chiếc xe" đa năng để chuyên chở hàng hoá, vật dụng ... Sống cùng rừng già và đồi núi chập trùng, những con ngựa nơi đây to, khỏe, vạm vỡ, xứng danh tuấn mã. Thanh niên trai tráng trong làng ngày ngày trên yên ngựa. Ngựa trở thành "đôi chân" giúp họ đi xa, đi khỏe, làm ăn, tạo dựng cơ nghiệp. Ong Đa Guot Nam ở xã Lát nhớ lại: Cũng như bao vùng quê khác, "con trâu là đầu cơ nghiệp" của người nông dân. Người ta thường đếm trâu để tính thứ bậc, để khẳng định sự giàu nghèo. Với người Lạch thì lại chăn trâu trên lưng ngựa. Do đó, nhà nào có trâu cũng kèm theo bầy ngựa chiến. Đất và nước nơi vùng Đan Kia thôn dã, trên những triền đồi, thung lũng hay tận rừng già, đâu đâu cũng sinh sôi nảy nở những thảm cỏ xanh rì, bất tận, là nguồn thức ăn không bao giờ cạn cho đàn trâu, bầy ngựa.
Để mạnh bước trên đường xa vạn dặm, xuôi ngược thồ hàng hóa, người Lạch đẽo yên cho ngựa bằng một loại cây rừng có tên là gạc nai. Đây là một loại cây nhẹ, bền và đặc biệt là chịu được mọi thời tiết mưa nắng bão bùng mà không bao giờ bị mục. Thiên nhiên đầy bí ẩn đã ban tặng cho đất và người nơi đây những phép lạ bất ngờ. Và cũng từ sự ưu ái đó, dần dà Đan Kia trở thành lò cung cấp ngựa cho khắp vùng. Ong Liêng Hót Hai, từng có hơn 30 năm gắn với nghề buôn ngựa cho biết: Rất nhiều người chuộng ngựa của Đan Kia. Thổ nhưỡng đã tạo nên những chàng tuấn mã lẫy lừng. Trong những cuộc đua ngựa Đan Kia thường mang về những thành tích bất ngờ.
Bạn,
Cũng theo báo Người Lao Động, ở Đan Kia giờ đây ngựa vẫn chiếm tỉ lệ 1/5 trên tổng số vật nuôi của cư dân. Loài gia súc mạnh mẽ chẳng khi nào bị bệnh tật vẫn đem lại những lợi ích thiết thực cho con người. Phân ngựa là một nguồn lợi đáng kể để làm màu mỡ cho nguồn đất giúp những người trồng rau, hoa màu tăng thêm năng xuất. Đặc biệt là vùng đất du lịch Đà lạt, ngựa trở thành một "điểm nhấn thi vị." Du khách đến đây vô cùng thích thú khi được trở về với một thời đã xa khi vắt vẻo trên lưng ngựa đi dạo và ngắm cảnh. Cũng có khi thoải mái thả mình trên chiếc xe ngựa, nghe tiếng vó ngựa khua vang giữa phố phường để cảm nhận sự thanh bình, thư thái.