Điều Lạ Từ Vùng Dầu Rái
Bạn,
Theo báo quốc nội, trên địa bàn tỉnh này có vùng núi Đại Lộc có rất nhiều lâm thổ sản quý, nhưng có một thứ đã đọng lại trong lòng bao thế hệ: dầu rái, một loại dầu được dùng vào những việc như trét nón lá, xảm ghe bầu, ghe nan, các loại thúng, trét phên tre che nhà và đôi khi nó còn được dùng để trét lên cả ngói lợp nhà để chống thấm. Để có dầu, nghề khai nghề khai thác dầu rái rất cực nhọc và đôi khi nguy hiểm đến tính mạng con người nữa, do đó những người làm nghề này thường có nhiều điều kiêng kỵ. Báo Quảng Nam ghi nhận về những chuyện lạ của quy trình khai thác dầu rái tại vùng núi Đại Lộc như sau.
Tại vùng núi Đại Lộc, cây dầu rái khoảng từ hai năm tuổi trở lên là có thể cho khai thác, cây càng lâu năm thì lượng dầu càng nhiều. Trước khi vào rừng lấy dầu mà gặp chim hát buổi sáng với tiếng hát cộc lốc, cây ngã ngang đường, rắn bò ngang... họ đều cho đó là điềm xấu, phải dời lại ngày đi. Hằng năm, vào những ngày đầu xuân, những người làm nghề khai thác dầu rái tổ chức lễ cúng khai trương rừng để cầu mong một năm làm nghề được êm ấm, thuận lợi. Để lấy được dầu, người ta chặt cây bông vang làm thành một bó đuốc, theo kinh nghiệm, củi của cây bông vang khi đốt lên, hơ vào thân cây dầu rái có độ nóng lý tưởng làm dầu chảy nhiều. Nếu không có cây bông vang, thì dùng củi cây dẻ chẻ nhỏ, rồi bó thành từng bó nhỏ dài khoảng 2m. Đầu của bó đuốc được gắn một cái niềng bằng đồng hoặc bằng sắt, để giữ bó đuốc khi đốt hơ dầu, không phải bung ra.
Ông Lê Văn Long, 76 tuổi, ở thôn Mỹ Lễ, xã Đại Thạnh có hơn 50 năm làm nghề khai thác dầu rái, bảo chẳng có một bí quyết gì cho nghề. Yêu cầu kỹ thuật khi hơ lửa vào vạt miệng là làm dầu chảy ra nước trong veo rồi dùng cọ vuốt cho dầu chảy đều xuống máng, tạo thành một dòng chảy của dầu. Theo ông, nghề khai thác dầu rái ở Đại Lộc là việc làm quanh năm, trừ tháng 4 âm lịch vì thời điểm này cây dầu rái thay lá. Đại Lộc, nhiều nhất là ở núi Phúc Khương (thuộc xã Đại Thạnh), núi Thọ Lâm, núi Hữu Niên (thuộc xã Đại Chánh)... Sản phẩm từ cây dầu rái có hai loại chính: dầu tía (nước lỏng), dầu trắng (nước lỏng để đặc lại). Mỡ dầu là loại váng dầu nổi lên trên bề mặt, loại này được coi là thượng hạng, thường dùng để đánh bóng cho nón lá. Dầu bị rơi vãi ra ngoài máng là loại thứ phẩm khô cứng lại gọi là chai. Một loại chai khác đóng trên miệng thùng gọi là chai chò, hay chai bóng.
Bạn,
Báo Quảng Nam ghi nhận rằng theo kinh nghiệm dân gian, loại tán nhỏ để trộn với cháo trắng cho trẻ sơ sinh ăn, các sản phụ cũng thường được bà đỡ cho ăn để chắc dạ. Ngoài ra, chai bóng cũng được rắc vào than để hơ cho trẻ mới sinh và hơ cho sản phụ để da thịt được rắn chắc. Theo tìm hiểu của phóng viên, tác dụng của loại dược liệu này như thế nào vẫn chưa được các nhà khoa học nói đến.