Bạn,
Theo tài liệu về âm lịch, người làm lịch thời xưa đã dựa vào mối quan hệ họ hàng để sắp xếp thứ tự 12 con giáp, trong đó có hai cặp đi liền với nhau: Dần-Mão, Thìn-Tỵ. Nhưng trong hai cặp đó thì chỉ có cặp Thìn-Tỵ là ngôn ngữ giao tiếp được nhắc đến luôn. Hai tiếng ghép “rồng rắn” để chỉ một hình thức dài dòng, lộn xộn, không đồng nhất, và “đầu rồng, đầu rắn” được phổ biến trong cuộc chơi rồng rồng rắn rắn của trẻ em. Năm rồng qua rồi, năm rắn đến. Nhân dịp đón năm Tân Tỵ 2001, mời bạn nghe câu chuyện tản mạn về rắn trong văn học dân gian dựa theo một bài viết trong số Xuân của báo SGGP.
Trong vè 12 con giáp, có câu: Tuổi Tỵ rắn ở bọng cây. Nằm khoanh trong bọng có hay chuyện gì. Nói về đặc điểm của loài rắn và cũng ám chỉ tính cách, hành động của con người có những câu: Thẳng như rắn bò, Thao láo như mắt rắn ráo, Oai oái như rắn bắt nhái. Bạch cổ như cổ hổ mang, Len lét như rắn mùng năm hoặc nói kẻ hay bịa đặt, ba hoa quá sự thật vẽ rắn thêm chân hoặc lấy hình ảnh con rắn để nói tâm địa của con người: hang hùm miệng rắn, miệng hùm nọc rắn, ấp rắn trong lòng, khẩu Phật tâm xà, khẩu xà tâm Phật... hoặc cõng rắn cắn gà nhà để chỉ những kẻ khôn nhà dại chợ, phản bội gia đình, đất nước.
Rắn có hàng trăm loại nhưng chia làm hai loại chính: rắn có nọc độc và rắn không có nọc độc. Có một bài vè trong dân gian kể một số tên rắn:
Mái gầm, chàm quạp, hổ lác, hổ hèo
Ri cốc. liu điu, ri voi, hổ lửa
Hổ hành, hổ ngựa, rắn ráo, rắn râu
Quỷ khốc thần sầu: hổ mang, hổ sậy
Thấy đà run rẩy: cạp nia, cạp nong
Lặn lội dưới sông là con rắn nước
Nghe đến hãi hùng, hổ mây, hổ bướm
Ớn đá quá lớn, chẳng dám kể thêm.
Bạn,
Rắn cũng đi vào chuyện tình trao đổi giữa trai gái trong lễ hội, ngày mùa. Họ có dịp hò hát đối đáp với nhau để tìm bạn trăm năm:
Con rắn hổ mây nằm cây thục địa
Con ngựa nhà trời ăn cỏ chỉ thiên
Phận em là gái thuyền quyên
Ai mà đối đặng kết nguyền phu thê.
Thế rồi cô gái cất giọng đố:
Con gì có cánh không bay
Con rắn không cẳng chạy bay năm rừng.
Có cô gái chân quê thì thực tế hơn, không văn hoa bóng bẩy, nghĩa bóng nghĩa gió, mà đi ngay vào vấn đề:
Anh vẽ rồng rắn làm chi "
Cho em mệt trí nghĩ suy đêm ngày.
Nói đi, nói đại, sợ gì
Em đây hiểu được tình này em trao.
Tình người, tình yêu thể hiện qua hình ảnh con rắn rất đậm nét. Và phải nói rằng rắn trong văn hóa dân gian rất phong phú, tục ngữ, ca dao, hò vè nói về rắn không sao kể hết.
Gửi ý kiến của bạn