Theo báo Tuổi Trẻ, tại tỉnh Hòa Bình ở phía Bắc VN, có huyện Kim Bôi với nhiều truyền thuyết về vàng. Những người già ở các bản Mường, bản Dao ở huyện này bảo rằng "Kim Bôi có nghĩa là chén vàng. Vàng nhiều đến đâu chỉ có đất mới biết." Thế nhưng chỉ trong vòng 2-3 tháng nay, hàng ngàn con người đang ngày đêm hì hục đào khoét bãi ở thôn Lộng xã Thanh Nông với nhiều thảm kịch đã xảy ra.
Mô tả toàn cảnh bãi vàn, báo Tuổi Trẻ cho biết: Bãi Lộng chỉ rộng khoảng 2 ha với hàng trăm lán trại, hàng ngàn lò khai thác ăn sâu trong lòng núi. Bãi được phân thành nhiều khu: khu của dân Thái Nguyên, khu của dân Kim Bôi, khu của dân Nam Hà. Tại một lán ngay chân đường lên núi, gần 10 người đang nằm, kẻ thì ngủ, kẻ nghêu ngao hát. Ngay dưới gầm là một miệng lò chữ U rộng khoảng 0.8 mét, cao 1-1.2 mét. Thường mỗi lán như thế có khoảng trên chục người chung nhau làm với một vài lò xung quanh. Tại lán bên cạnh, một thanh niên đang ngồi đập đá để cho máy nghiền. Thanh niên này tên là Chính, 25 tuổi, chưa vợ con, nhà nghèo lại đông anh em nên mỗi người phải trôi dạt để kiếm sống. Cả bãi Lộng suốt ngày đêm dân đào vàng hối hả làm việc, không lúc nào trong lò không có người. Không lúc nào bãi vàng im tiếng máy, tiếng mìn nổ phá đá. Người ta cứ đào, cứ khoét, đào cho đến khi nào được vàng, gặp mạch vàng người ta lại càng hối hả hơn như sợ vàng biến mất. Những cái lò càng sâu, độ nguy hiểm càng tăng cao.
Báo TT viết tiếp: có hàng ngàn con người cứ ngày đêm chui xuống lò như chui xuống âm phủ. Trông họ lúc nào cũng nhem nhuốc, mặt mũi bạc thếch vì mất ngủ, vì làm việc cật lực chẳng khác nào con ma vàng. Thời gian đầu, đất đá được nghiền và đãi ngay tại bãi. Nhưng bây giờ các mạch suối đã cạn kiệt vì bùn đất. Bãi Lộng lại nằm trên sườn núi nên có mưa xuống các con suối đã nông cạn rồi cũng chẳng giữ đủ nước cho dân đãi vàng. Thêm nữa, địa hình nơi đây đi lại khó khăn cũng không dễ đưa máy móc vào làm tại bãi nên sau khi đá được đưa ra khỏi lò là được chuyển ngay đi nơi khác để đãi. Viên trưởng làng cho biết: Đất thôn Lộng nằm trong khu vực rừng đầu nguồn, vùng đất này có vàng thật, vàng nhiều là đằng khác. Nhưng chỉ người dân ở đây biết và những năm gần đây dân chỉ tự phát khai thác nhỏ lẻ. Đến đầu Tết Tân Tỵ vừa qua, có ông Đông, người ở thị trấn Bo (Kim Bôi) và một vài người nữa (sau này mọi người mới biết là các "bưởng" vàng từ Thái Nguyên) đến khu vực đất rừng của một cư dân tên là Bình (lúc này ông Bình đã phá rừng để trồng sắn) để hỏi mua đất rừng nhà ông. Nghe đâu ông Bình bán cho họ cứ mỗi lò 500 ngàn đồng. Nhóm ông Đông cho người đến và âm thầm đào đãi. Vàng mà nhóm ông Đông thu được chẳng ai biết. Nhưng dân bản Mường bắt đầu chú ý và họ truyền nhau rằng ông Đông đào được "hòn vàng nặng, to bằng cái ấm tích"...
Bạn,
Báo TT dẫn lời của viên trưởng làng cho biết thêm: thôn Lộng có 42 gia đình với 223 nhân khẩu mà 100% là người sắc tộc Mường. Cả bản làng chỉ có 3 hecta nước cho một vụ mùa, đời sống của dân trông vào khai thác rừng và một số loại rau màu nên thu nhập thấp, chưa đến 1.5 triệu đồng/người/năm, dẫn đến dân trí cũng thấp, nên khi thấy người khác đào được vàng thì dân bản Lộng cũng nhảy vào đào. Họ phá rừng, phá hoa màu để đào bới tìm vàng.