Theo báo Tuổi Trẻ, trên địa bàn thành phố Cần Thơ, ngày trước có rất nhiều ngôi nhà cổ, nhiều bậc hiền tài cũng xuất thân tại đây. Đặc điểm chung của những ngôi nhà cổ trên địa bàn thành phố Cần Thơ cũng như ở miền Tây là sự kếp hợp hài hòa giữa hai nền kiến trúc của Pháp và kiến trúc những ngôi nhà cổ xưa ở miền Trung. Nay nhà cổ tại đây còn lại không nhiều, nhiều ngôi nhà bị bỏ hoang. Báo TT ghi nhận thực trạng nhà cổ ở Cần Thơ như sau.
Nói đến nhà cổ trên địa bàn thành phố Cần Thơ không thể không nói đến nhà cổ Vườn Lan trên đường Bùi Hữu Nghĩa, phường Trà Nóc, Quận Bình Thủy. Ngôi nhà đã 135 tuổi, được coi là một trong những ngôi nhà cổ nhất thành phố Cần Thơ. Nhiều bộ phim nổi tiếng đã quay cảnh tại đây. Đặc biệt là bộ phim Người Tình của đạo diễn người Pháp J. Annaud cũng được khởi quay tại đây (sau khi phim trình chiếu khách du lịch nước ngoài đến đây rất nhiều, đặc biệt là du khách Pháp). Thế nhưng ngôi nhà cổ này đang xuống cấp nghiêm trọng, hiện chỉ để ngắm chứ không ai dám ở.
Ông Nguyễn Văn Tám ở ấp Quy Thạnh 2, xã Trung Kiên, huyện Thốt Nốt hiện là một trong những người sở hữu ngôi nhà cổ nhất vùng. Ông Tám kể: "Ông nội tôi xây nhà này khi chưa sinh cha tôi, năm nay cha tôi 108 tuổi (đã mất). Tôi thì 68 tuổi, đã có cháu cố và hiện nay con cháu tôi vẫn ở đây. Đã có bảy thế hệ sống trong ngôi nhà này". Qua "hai thế kỷ" nền gạch của ngôi nhà bị lún, hai mái hư hỏng nên phải đập bỏ, nhiều vật điêu khắc trang trí của ngôi nhà "rụi" dần...
Cũng ở xã Trung Kiên có ngôi nhà cổ khá đẹp: cột, kèo, bàn ghế... hầu hết làm bằng gỗ quí như căm xe, trắc... Đặc biệt, bộ thành vọng ở phía trước bàn thờ được chạm khắc rất tinh xảo giống như một bức tranh thiên nhiên thu nhỏ. Theo chị Trương Thị Mỹ Vân (chủ ngôi nhà cổ), việc làm bộ thành vọng này rất công phu, phải thuê rất nhiều nghệ nhân giỏi ở miền Bắc và miền Trung làm hơn hai năm trời. Tuy nhiên, theo thời gian ngôi nhà cũng bị xuống cấp, tường bị lún và nứt rất nghiêm trọng, không thể khôi phục được. Chị Mỹ Vân nhớ lại: " Trước đây ngôi nhà đẹp lắm, nhất là ở phía trên nóc nhà. Dọc theo các con lươn có nhiều tượng, hoa văn, phù điêu trang trí rất bắt mắt, nhưng vì bị nứt, lâu lâu bể rớt xuống rất nguy hiểm nên gia đình phải đập bỏ".
Bạn,
Cũng theo báo TT, khi nhìn những ngôi nhà cổ bị hư hỏng, xuống cấp, bỏ hoang không ít người tỏ ra tiếc nuối. Nhưng để sửa chữa thì không phải là chuyện dễ. Chị Mỹ Vân nói: "Tôi cũng muốn sửa lại lắm chứ! Nhưng ngặt nỗi kinh tế gia đình còn eo hẹp mà tiền để trùng tu không phải là ít...". Còn ông Tám thì thổ lộ: "Qua nhiều lần sửa chữa ngôi nhà cổ của tôi đã hóa thành ngôi nhà hiện đại. Cái hồn cổ kính của nó đã không còn".