Theo ghi nhận của báo Người Lao Động, cách đây hai năm, nông dân trồng mía ở Quảng Nam đã phải trải qua một phen điêu đứng: Mía bị bỏ khô trên đồng, không ai thu mua, phải chặt bỏ, đốt phá. Bao nhiêu mồ hôi nước mắt tan theo cây mía. Vụ ép thử đầu tiên của nhà máy đường Quảng Nam lại làm cho nông dân điêu đứng vì mật mía (không thành đường) đã chảy ra các cánh đồng của xã Quế Phú, huyện Quế Sơn làm cho lúa chết khiến cho nông dân kiện khắp nơi.
Phân tích về hiện trạng nói trên, báo quốc nội cho biết nguyên nhân chính là do nhà máy đã nhập một dây chuyền thiết bị cũ, không đồng bộ nên không thể chạy mà phải chạy thử đến ba năm. Người gây ra trong vụ thay đổi thiết bị của dự án để dẫn đến hậu quả trên là Nguyễn Quang Thuật, giám đốc công ty Lương thực và Công nghiệp thực phẩm (tên giao dịch là Foodico) trực thuộc Tổng công ty lương thực miền Nam, người có dính líu đến vụ án Trần Xuân Hoa. Ngày 25-7-1995, Foodinco được bộ Nông nghiệp-Phát triển nông thôn ký quyết định giao đầu tư xây dựng nhà máy đường Quảng Nam với công suất 1 ngàn tấn mía/ngày với tổng số vốn đầu tư là 98.61 tỉ đồng (hơn 90 triệu đô theo tỷ giá thời kỳ đó). Năm 1996, bộ nói trên đã ký quyết định điều chỉnh, nâng vốn đầu tư lên trên 150 tỉ đồng. Khai triển dự án nhà máy đường Quảng Nam, ngày 24-8-96, Fooddico đã ký hợp đồng mua thiết bị trị giá 11.2 triệu đô với 1 tập đoàn Úc. Theo hợp đồng, thiết bị cho nhà máy là thiết bị mới 100% chưa qua sử dụng của các nước Úc, Pháp, Nhật, Mỹ. Không hiểu sao, ngày 4-9-1996, giám đốc Foodico Nguyễn Quang Thuật lại cùng với giám đốc của Úc ký bổ sung hợp đồng cung cấp thiết bị và bổ sung thêm 20% thiết bị của các nước khác, 10% thiết bị của VN, giá trị hợp đồng vẫn ghi là 11.2 triệu đô. Theo hợp đồng, tập đoàn Úc phải cung cấp một tuốc-bin đa tầng trị giá 665 ngàn đô nhưng không hiểu sao phía Úc lại cung cấp một tuốc-bin đơn tầng chênh lệch giá 200 ngàn đô. Tương tự như việc thay đổi tuốc bin, các thiết bị khác cũng rơi vào tình trạng như thế.
Tháng 4/1998, nhà máy đường Quảng Nam bắt đầu chạy thử nghiệm thu đến ngày 21-5-1998. Thời gian này nhà máy ép được 872 tấn mía, nhưng chỉ thu được 13.5 tấn đường thô. Mới chạy thử lần đầu tiên, máy móc bị hỏng nặng phải ngừng lại để sửa chữa. Liên tục trong các năm 1999,2000, nhà máy tiếp tục chạy nghiệm thu, tiếp tục hỏng, đóng cửa để sửa chữa. Cây mía của người dân đứng chờ nhà máy đường chạy thật đến héo khô, nông dân đau lòng chặt bỏ, đốt phá. Công nhân nhà máy lương thấp, việc không có, đình công. Giám đốc trù dập cán bộ dưới quyền. Trong vòng ba năm, đã có 20 người bị trù dập phải thuyên chuyển công tác, trong đó có bốn phó giám đốc bị nghỉ việc hoặc thay đổi công tác. Những cán bộ nào chỉ cần đụng chạm đến vụ nhập thiết bị dỏm một lần là bị trù dập theo kiểu diệt khẩu ngay. Máy móc hư hỏng, chi phí tiền sửa cao, chất lượng sản phẩm kém trong vụ ép mía năm 2000, nông dân trồng mía được thanh toán tiền bán mía bằng đường.
Bạn,
Cũng theo báo quốc nội, Nhà máy đường Quảng Nam đứng bên bờ vực, đùng một cái, bộ Nông nghiệp-Phát triển Nông thôn CSVN ra quyết định thành lập công ty Mía đường Quảng Nam vào ngày 9 tháng 8-2000, chuyển sang đơn vị chủ quản khác. Vị giám đốc cũ và những quan chức liên hệ rút về trú ngụ ở Foodinco, trong khi đó nhà máy đường đóng cửa để sửa chữa, và nông dân vẫn tiếp tục chờ.