Bạn,
Theo báo quốc nội, tại miền Tây Nam phần, có khu vự Tân Lộc là một cù lao khá lớn, có chiều dài trên 20 km, chiều rộng chừng 3-4 km nằm giữa dòng sông Hậu bao la, thuộc địa phận huyện Thốt Nốt (Cần Thơ). Theo lời kể một hậu duệ (chắt ngoại) 8 đời của một trong những người khai phá vùng đất nầy, thì Cù lao Tân Lộc mới xuất hiện (nổi lên mặt nước) cách đây trên dưới 400 năm do sự bồi lắng rất nhanh của phù sa từ thượng nguồn sông Mékong đổ về. Báo Cần Thơ ghi nhận toàn cảnh về cù lao này qua đoạn ký sự như sau.
Phóng viên từ Cần Thơ, về ghé nhanh qua thị trấn Thốt Nốt huyên náo, rồi lên phà sang Tân Lộc. Sông Hậu chảy cuồn cuộn về hạ nguồn, mênh mông Những bè nuôi cá tra, cá ba sa dọc theo cù lao như những làng nổi. Trên sông đủ loại ghe tàu ngược xuôi. Đi sâu vào đất cù lao có con đường nhựa từ Tân Lộc Tây đến Tân Lộc Đôn,- xuyên qua những khu vườn rợp mát bóng cây mận, xoài, vú sữa gie ra, đung đưa trong gió.
Ở Tân Lộc có khá nhiều nhà cổ. Đa phần được xây dựng vào những năm đầu thế kỷ trước. Những ngôi nhà nầy xưa là của các quan chức, địa chủ giàu có ở Long Xuyên, Châu Đốc, Sa Đéc về cù lao mua đất cất lên như là một nơi an dưỡng và nghỉ ngơi. Một số nhà cổ có người ở còn khá nguyên vẹn. Một số khác bị bỏ hoang nên đã bị hư hại, xuống cấp trầm trọng.
Phóng viên ghé thăm ngôi nhà của ông Chín Thế (Trần Bá Thế) ở ấp Tân An, xã Tân Lộc. Chủ nhân là một cụ già đã 87 tuổi, nhưng vẫn còn rất minh mẫn. Nhà ông Chín Thế do cụ thân sinh là ông hội đồng Trần Thiên Toại (Long Xuyên) xây dựng vào năm 1918. Nhà ông được kiến trúc theo phong cách phương Tây, nền bệ cao ốp đá xanh, trên các vòm cửa có phù điêu, hoa văn họa tiết trang trí. Bên trong nhà như một bảo tàng mi-ni về cổ vật. Tượng ba ông Phước- Lộc- Thọ bằng đá trong cước, mỗi ông to chừng cườm tay người lớn, đứng khoan thai ở bàn tiếp khách như chúc mừng những người đến thăm nhà cổ. Lưng lửng trên trần là những chiếc đèn lồng làm bằng gỗ có phong cách Trung Hoa vào khoảng gần cuối thế kỷ 19, cùng với những cây đèn măng-sông thế hệ đầu tiên vào Việt Nam có xuất xứ từ nước Pháp. Đèn măng-sông được thắp sáng bằng dầu lửa trắng bơm từ một bình hơi dẫn truyền đến nhiều ổ đèn. Có cả đèn dầu lửa Hoa Kỳ dùng cho thợ mỏ vào những năm đầu của thế kỷ trước.
Bạn,
Cũng theo báo Cần Thơ, số nhà cổ ở Tân Lộc như ngôi nhà nói trên còn ước chừng trên dưới 10 cái, đa số đã bị hư hại ít nhiều. Một vài chủ nhân nhà cổ Tân An cho biết, thỉnh thoảng có một vài đoàn nghiên cứu, khảo sát đến, nói rằng sẽ đề nghị cơ quan có thẩm quyền tính chuyện bảo tàng, bảo tồn nhà cổ... Những người khách đến với Tân Lộc sau khi thăm các ngôi nhà cổ lấy làm băn khoăn vì thời gian, với sự tàn phá âm thầm, sẽ dần dần xóa đi những dấu tích, như là những chứng nhân lịch sử của những ngôi nhà cổ.