Bạn,
Theo báo SGGP, tại khu vực phía Nam của miền Trung, tỉnh Khánh Hòa vốn có nhiều ngôi nhà cổ. Tuy nhiên, mỗi năm trôi qua thì số nhà cổ bị tháo bán lại càng tăng thêm. Theo thống kê chưa đầy đủ của cơ quan chức năng, số nhà cổ của tỉnh này hiện còn khoảng 55 căn. Do phân bố rải rác trên nhiều khu vực xa trung tâm, khả năng tài chính eo hẹp nên phần lớn chủ nhà đều bất lực nhìn ngôi nhà của mình tàn lụi dần theo thời gian. Trong con số 55 căn nhà trên thì phân nửa đã sắp "theo ông bà", số còn lại lại đối mặt với nguy cơ bị gia chủ bán tháo cho lái buôn. Báo SGGP ghi nhận thực trạng này qua đoạn ký sự như sau.
Nép dưới rặng cau, giữa khu vườn cây trái xanh mướt, mới nhìn thì ngôi nhà của cô Hai Thôn (tổ 2, thôn Phú Vinh, xã Vĩnh Thạnh, TP Nha Trang) không có gì đặc biệt. Thế nhưng, bên dưới mái ngói thông thường lại là một căn nhà cổ đầy giá trị. Những cây cột đen bóng, chiếc bàn, bộ ván ngựa cũ kỹ như thách đố với thời gian. Nội thất của ngôi nhà gần như nguyên vẹn, đúng kiểu nhà "căn bát dần" truyền thống, đầy đủ ba gian hai chái với 36 cây cột. Chủ nhà là cô Hai tâm sự: "Căn nhà này có từ đời ông cố, cuối thế kỷ 19. Nhà được làm từ đó đến giờ chỉ sửa một lần, cách đây gần 30 năm. Do bị thấm dột nên cô đã cho thay mái ngói, xây lại tường và nền nhà bằng xi măng." Dù đời sống khó khăn, tuổi đã cao, cô đã 70 tuổi, chỉ sống bằng đồng lương hưu giáo viên nhưng mới đây cô đã lắc đầu khi có người đến nài nỉ đưa 100 triệu để "bứng" ngôi nhà đi. Cô ứa nước mắt: "Cô đang tính bán bớt đất để mua ngói âm dương lợp lại mái nhà cho đúng ý ông bà. Cô cũng đã làm sẵn di chúc, ai chịu gìn giữ căn nhà này thì được ở..."
Cách nhà cô Hai Thôn không xa, kề bên mộ Bình Tây đại nguyên soái Trịnh Phong, người anh hùng của phong trào Cần Vương, là ngôi nhà cổ của gia tộc họ Nguyễn. Đây là căn nhà được xem là cổ nhất ở "xã nhà cổ" Vĩnh Thạnh-TP Nha Trang. Hầu hết bộ khung cột chèo, vật dụng trong nhà đều được gia chủ cố công gìn giữ nhưng vì khó khăn nên cũng bắt đầu có dấu hiệu rệu rã, mối mọt nhiều chỗ.Ở huyện Diên Khánh, một địa bàn tập trung nhiều nhà cổ nhất của Khánh Hòa, tình trạng còn bi đát hơn. Do đời sống ở nông thôn còn khó khăn nên phần lớn người dân, hoặc bán nhà cổ hoặc bỏ mặc nhà xập xệ.
Bạn,
Cũng theo SGGP, thực tế, ở huyện Diên Khánh đã có "lò chế tác" và bán nhà cổ công khai, còn ở Nha Trang đã bắt đầu mọc lên một số cụm nhà cổ. Những nhà cổ "tái sinh" này đều bị "biến dạng" về hình thức lẫn mục đích sử dụng, xi măng đã thay thế hỗn hợp vôi-đường mía-nhựa cây bời lời, bóng điện rực rỡ, thay cho cảnh thanh bình chốn làng quê.