TANON, Kampuchia (KL) - Tin của AP - Tại thủ đô Nam Vang, thanh niên thành thị lái xe Nhật bản kiểu mới nhất, nói chuyện bằng điện thoại di động và dạo chơi trong các công viên tại bờ sông vào ngày chủ nhật với cả gia đình lên bộ bảnh bao.
Từ Nam Vang ra đi bất cứ phía nào với một giờ đồng hồ, người ta thấy Kampuchia xa lạ hẳn với những xóm làng nghèo nàn, cuộc sống của 80% dân nông thôn thay đổi có chút đỉnh so với thế kỷ vừa qua.
Viện trợ nước ngoài, hoà bình và kinh tế mới theo thị trường đã làm bềnh bồng lên những nhà giầu của dân thành thị được ưu đãi trong bẩy năm kể từ ngày lính giữ hòa bình LHQ trao trả cái xứ rách nát vì chiến tranh cho chính quyền dân cử đầu tiên.
Với hai tỷ Mỹ kim để ổn định hòa bình và gần 500 triệu Mỹ kim viện trợ hàng năm chỉ có ảnh hưởng bề ngoài đối với các thôn làng như Tanon, một vùng cách Nam Vang khoảng ba hay bốn chục kilomét.
Chỉ có hai hàng nhà lá xiêu vẹo nằm hai bên con đuờng đầy bụi, mấp mô là điển hình một thị trấn mà người ta cho nó là một khiếm khuyết lớn của cộng đồng quốc tế trong việc xây dựng Kampuchia đi lên từ đám tro tàn của chiến tranh và sự diệt chủng.
“Cuộc tranh sống hàng ngày nơi đây không thể nào chịu được. Một cuộc sống thực sự là tay làm hàm nhai, tay quai miệng chễ. Về viện trợ phát tiển, tôi phải nói ngay ra, chúng không đến tay người dân,” theo lời của Ira Dassa, một cựu nhân viên LHQ tại Washington.
Theo bản phúc trình của Bộ kế hoạch Kampuchia về Chương trình Phát triển của LHQ, bản phúc trình này đã cho biết, 20% người giầu nhất tại Kamouchia có lợi tức đã gia tăng 18% năm 1994, trong khi đó số thu nhập của 20% người nghèo nhất tại Kampuchia hoàn toàn vẫn chưa thay đổi.
Khảo cứu cùng loại cho thấy tỷ số trẻ sơ sinh bị chết, tuổi thọ, giáo dục, y tế và nước uống ít có sự cải tiến. Người ta nói với nhau, trong khi đó 10% dân số của thủ đô Nam Vang đã chiếm hết 86% ngân sách toàn quốc.
Các nhà phê bình cho biết, Hoa kỳ, Nhật bản và các nước Tây phương đã bỏ tiền để cho Kampuchia tái thiết, cuối cùng mang lại những xóm nhà lá với các cán bộ công quyền đi xe hơi bốn bánh và ở những căn nhà xây bằng xi măng, không có lấy một cơ sở nào để phục vụ dân chúng hay tạo công ăn việc làm cho những người có tay nghề.
Các cựu nhân viên viện trợ đưa ra luận điệu thời gian giao hoán quá ngắn của LHQ năm 1991 theo hòa ước nên không mong được sự cải tiến có qui mô lớn. Không cứ thế, các nhóm xây dựng phát triển tỏ vẻ không đuợc hài lòng về sự tiến triển này và đang tìm các sách lược riêng của họ.
Một bản phúc trình mới đây dưới sự chỉ đạo của Ngân hàng Phát triển Á châu nhận định nhiệm vụ cai quản cho tốt như thiếu sự bắt buộc phải cho phát triển. Cuộc khảo cứu này đã cho biết không thể nào tin tưởng vào các cán bộ hay công nhân viên của Kampuchia, họ không khuyến khích dân chúng tham dự vào việc cai quản, phát triển quốc gia của họ và chỉ tìm cách vơ tiền làm của riêng.
Dassa không biết dùng từ ngữ nào hơn nữa ngoài từ tham nhũng. Tham nhũng là bản chất của người cộng sản được biến thái khi gặp cơ hội. “Tôi rất bực mình về mức độ tham nhũng tại đây ngay từ ngày đầu. Tôi thấy họ còn tệ hơn bao giờ khác,” theo lời của Dassa.
Các giới chức nằm trong nỗ lực của các tổ chức phát triển của LHQ trong chương trình tái định cư và phục hồi cho biết số tiền viện trợ đều nằm trong hũ của chính quyền nhà nước, số tiền này rỉ ra rất ít cho những vùng thôn quê hiện đang rất cần.
Dự án tiên phong cho ra sách luợc phát triển tới tay người dân bằng cách bỏ qua chính quyền nhà nước, tiền cống hiến được đưa thẳng tới các chương trình thuộc cấp tỉnh và các cấp làng hay cấp xã.
Dự án được biết là Seila, dịch theo tiếng Pali có nghĩa là cơ sở (Foundation), dự án này cho thành lập ủy ban cấp địa phương để vận dụng các chương trình cơ sở được tài trợ cho từng làng hay từng xã.
Scott Leiper là một người của Berkeley tại Cali trông coi chương trình, ông cho biết dự án Seila tạo sự tin tưởng của các nhà viện trợ, vì tiền đi tới tận tay người nghèo và cho phép chính người dân của Kampuchia được quyết định cái nào lợi nhất cho làng xã của họ.
Dự án cho biết sau khi làm cuộc khảo cứu chỉ ra rằng dự án Seila đang làm việc với 15% ngân sách hàng năm, khoảng 14 triệu Mỹ kim, cung cấp sáu lần nguồn tài trợ cho vùng thôn quê so với ngân sách nhà nước cấp cho thôn quê.
Leiper cho biết dự án Seila cũng gây lòng tin và sự cởi mở các chức quyền cấp địa phương s8ãn sàng cho cuộc phổ thông đầu phiếu lần đầu tiên trong lịch sử của Kampuchia. Tuy nhiên bản phúc trình của Ngân hàng Phát triển Á châu cảnh giác, cũng cùng loại tham nhũng và gia đình trị hiện thịnh hành trong chính quyền của nhà nước cũng còn xuất hiện tại các cấp tỉnh, cấp làng và cấp xã.
Dự án Seila sẽ bị những cán bộ Kampuchia không có khả năng hành chánh hoặc dốt nát làm hỏng, nhất là những cán bộ nắm thôn làng. Dassa từng làm việc tại nhiều chức vụ của LHQ trong sáu năm qua, bây giờ tiến vào giải quyết vấn đề bằng một hãng cố vấn tư do Dassa mở riêng.
Kết hợp sự htông thạo ngôn ngữ của Kampuchia với tài kinh doanh theo lối Hoa kỳ xưa kia, Dassa đã thiết lập được một chương trình ngắn hạn và giúp anh trở thành người anh hùng của Tanon và năm làng khác cách Nam Vang nửa ngày lái xe.
Wild Boar Creek là nhà bán sỉ mỹ nghệ thủ công nghiệp của Dassa, Dassa bán đủ các loại hàng do người Kampuchia làm ra cho các cửa hàng bán lẻ tại Hoa kỳ. Tại Tanon, Dassa mua các loại lụa dệt bằng tay của hàng chục phụ nữ Kampuchia cặm cụi trong hai tuần mới làm ra được ba mét lụa mà họ thường bán với giá 21 Mỹ kim. Dassa đã trả họ 27 Mỹ kim.
Dassa cho biết anh đã quá quen thuộc với vùng thôn quê, anh bỏ người mua trung gian để trả thẳng cho các nhà thủ công một khoản tiền cao hơn. Dassa cũng chẳng dấu giếm và thừa nhận anh có kiếm lời để bỏ vào túi riêng, nhưng anh cho rằng anh giúp ích cho người Kampuchia nhiều hơn khi anh còn làm cố vấn luật pháp tại Quốc hội, nơi mà các nghị viên nổi tiếng đã tự làm giầu cho chính mình.
Trong mặt trận lớn hơn, kinh tế gia Sok Hach của Cơ quan Phát triển Tài nguyên Kampuchia đã đặt nghiêm khắc các điều kiện về viện trợ nước ngoài với mục đích buộc chính quyền phải tự cải tiến guồng máy hành chánh. Các viện trợ của Hoa kỳ và Qũy tiền tệ quốc tế vẫn tiếp tục đi theo ngả này.
Năm 1999, khoản tiền viện trợ 470 triệu Mỹ kim đã trực tiếp móc vào điều kiện này khiến có sự đổi mới quan trọng, thúc dẹp bỏ sự khái thác cây lậu, chấp nhận luật lệ về ngân hàng và cải tiến thuế khóa. Tiếp thêm số tiền viện trợ 548 triệu Mỹ kim cho năm 2000 dính vào tài khóa trong tháng năm và những việc cải cách quân đội. C ác nhà viện trợ tỏ ra tin tưởng Kampuchia đang bắt đầu cho cải tiến.
Nhưng các nhân viên làm về viện trợ đã cho biết, trước khi Kampuchia bỏ được cái nạng viện trợ của nước ngoài và tự đứng lên được một mình còn phải cần nhiều năm nữa cho tới khi dân chúng Kampuchia có được quyền dân chủ và dẹp bỏ các tai ách của nạn cán bộ quan liêu và tham nhũng.
Kampuchia vẫn còn bị tê liệt vì chế độ của Kmer đỏ vào những năm 1970, thời gian mà cứ một trong bốn người Kampuchia phải chết để cộầng sản thí nghiệm về thời kỳ quá độ hăng say tiến lên xã hội chủ nghĩa trong ảo giác làm theo khả năng, hưởng theo nhu cầu.
Leiper cho biết: “Đó là chấn thương mà xã hội Kampuchia đã trải qua để lại một vết thương sâu đậm đã thành sẹo, nhưng chứng tỏ vết thương do cộng sản gây ra cũng chưa hẳn lành. Chúng tôi đương cắt bỏ vết sẹo còn thương tích này để không bao giờ thấy sẹo nữa.”
Gửi ý kiến của bạn
