BOSTON (Boston Globe) - Chỉ cần thấy vài con số đơn giản cũng đủ nắm bắt được chiều sâu cảm xúc đã thúc đẩy những người đàn ông dày dặn và mệt mỏi này chiến đấu kẻ thù cuối cùng của họ, Đại Học Massachusetts (UMass) tại Boston.
Tung Diep, 8 năm rưỡi, Cung X. Nguyen, Binh Van Hoang, và Lu Minh Truong, 7 năm, Hoa Van, 11 năm. Những con số cho thấy thời gian mỗi người bị giam trong tù cải tạo sau 1975, nơi họ bị bỏ đói, bị buộc đi dọn mìn, và bị nhồi nhét lý thuyết CS.
Năm người Mỹ gốc Việt này, hầu hết là cư dân Dorchester, đã bị tù chỉ vì liên hệ tới chính phủ VNCH do Hoa Kỳ hỗ trợ. Thí dụ, Hoa Van, một nhà văn có tên dùng làm bút hiệu, đã là Trung Tá trong quân đội Sài Gòn. Tung Diep là một nhà thơ, mà ý thức hệ nghiêng về phe thất trận.
Họ thấy rằng chế độ CSVN là kẻ thù họ phải tiếp tục đối kháng trong mọi trường hợp, mọi chỗ, ngay cả tại quê hương thứ nhì. Đó là l1y do tại sao họ phản đối Trung Tâm William Joiner Chuyên Nghiên Cứu Hậu Quả Chiến Tranh và Xã Hội (nơi đây sẽ viết tắt WJC hoặc goị là Trung Tâm) của UMass-Boston.
Trung Tâm đang đưa 2 học giả từ Hà Nội tới Boston. Với WJC, đây là cách tìm tòi đặc trưng Việt Nam trong thời thay đổi. Nhưng với các cư dân Dorchester, đó là xúc phạm tệ hại.
Tung Diep, 60 tuổi, người mang một huy hiệu có cờ Mỹ và cờ VNCH, nói, “Cộng đồng VN nơi đây quyết tâm không để 2 nhà văn CS này kể lại lịch sử chúng tôi.”
Không ai biết hết những gì họ đã chịu đựng đau đớn nếu chỉ nhìn họ trong các buổi họp hàng tuần trong tổ chức có tên Cộng Đồng VN Massachusetts. Trong văn phòng ở tầng thứ hai tại Dorchester, họ xoay ghế ngồi vòng tròn, với cac1 bộ áo cồng kềnh chống lạnh. Hầu hết là cựu chiến binh [VNCH] và cựu tù nhân [lao tù CS], mặc dù vài người trẻ hơn. Nếu không ai hỏi, họ không kể chuyện đời họ làm chi. Nỗi đau đớn của họ, sau hết, chỉ là một phần bình thường của kinh nghiệm tị nạn Việt.
“Chúng tôi đã là nạn nhân [CS] và là nhân chứng,” theo Binh Nguyen nói cách đơn giản. Nguyen, 48 tuổi, một giaó sư trẻ khi Sài Gòn sụp đổ, là phó chủ tịch cộng đồng, có tiếng nói uy tín trong cộng đồng Việt điạ phương - ước tính có 20,000 người riêng ở Dorchester.
Và vì là nhân chứng, họ không ngờ vực gì rằng họ biết nhiều hơn WJC. Trong nhiều năm, trung tâm đã thúc đẩy đối thoaị và trao đổi với CSVN, tổ chức các chuyến đi VN cho các cựu chiến binh Mỹ, mang các nhà văn từ mọi phe phái tới hội thảo hàng năm, và gửi hàng viện trợ nhân đạo.
Mùa thu này, WJC bắt đầu chương trình ba năm nghiên cứu về người Việt hải ngoại toàn cầu xuyên qua văn chương và lịch sử, được tài trợ bởi Rockefeller tại New York. Trong những nhà nghiên cứu năm nay có một người Mỹ gốc Việt, một người Mỹ không phải gốc Việt, và hai học giả từ Hà Nội.
Để mời 2 học giả Hà Nội vào là “xúc phạm nghiêm trọng tới danh dự và phẩm cách cộng đồng Mỹ gốc Việt. WJC đã mời các cán bộ của một chế độ tội ác để nghiên cứu chính nạn nhân của họ,” theo một truyền đơn từ tổ chức của Binh Nguyen.
Hàng trăm lá thư đã gửi tới WJC. Một đám đông đã biểu tình trong cuộc tranh luận tổng thống ở UMass, phất cờ VNCH. Họ gọi Hoàng Ngọc Hiến và Nguyễn Huệ Chi là “cán bộ CS” những người sẽ do thám người Việt hải ngoại và mang các lời nói dối về cho cac1 lãnh tụ Hà Nội.
“Nếu họ nói những gì khác hơn chính phủ muốn, thì họ không thể về nước,” theo lời Tuan Q. Tran, chủ Kimmy Pharmacy ở Dorchester. “Họ có nhiệm vụ [bí mật] nơi đây.”
Sự thật thì phức tạp hơn, theo lời Kevin Bowen, 53 tuổi, giám đốc WJC và là một cựu chiến binh từng có chuyến đi VN hàng năm kể từ 1987.
Hiến với Chi không dính gì tới nghề viên chức CS, Bowen nói. Mặc dù Hiến là một đảng viên, Hiến đã gặp rắc rối vì suy nghĩ độc lập. Ông mất chức trưởng một phân khoa (Ghi Chú của VB: Có lẽ mất chức Hiệu Trưởng Trường Viết Văn Nguyễn Du") và bị thất nghiệp 4 năm trước khi được đưa vào lại chức giảng viên nhưng ở cấp thấp hơn, theo Bowen.
Chi không phải đảng viên, và nghiên cứu cổ học văn chương đã làm ông nổi bật ở VN, theo Bowen. Rằng việc 2 người được phép làm công trình phi chính thống là một dấu hiệu cho thấy còn có chỗ trao đổi trí thức lành mạnh với VN, theo lời Nguyen Ba Chung, giám đốc đề án nghiên cứu hải ngoại.
Cả Hiến và Chi sẽ giành thì giờ ở Mỹ để nghiên cứu văn chương. Họ sẽ gặp các tác giả [hải ngoại], nhưng không nghiên cứu về đời sống thường nhật của dân VN hải ngoaị, theo Bowen.
Nhưng những người chỉ trích WJC không lộ dấu hiệu mềm mỏng. Họ hứa hẹn “ba hay bốn năm” phản đối, theo lời Binh Nguyen. Lập trường cứng rắn của họ y hệt như của dân Cuba lưu vong.
Gửi ý kiến của bạn
