ĐÀI BẮC (Reuters) - Tổng Thống đắc cử Đài Loan hôm thứ hai 20-3 đề nghị họp Thượng đỉnh Hòa bình với Bắc Kinh, nhưng Chủ tịch Trung Quốc Giang Trạch Dân từ chối, nói điều kiện của Trần không thể chấp nhận được.
Trần Thủy Biển, người đã thắng cử hôm thứ bẩy và chấm dứt nền cai trị của Quốc dân đảng kéo dài hơn nửa thế kỷ ở Đài Loan, đã đề nghị với một điều căn bản là Đài Loan phải được đãi ngộ bình đẳng trong mọi cuộc thương thuyết.
Ông nói Đài Loan không thể chấp nhận nguyên tắc “một nước Trung Hoa” của Bắc Kinh kèm theo quan điểm Đài Loan chỉ là một tỉnh của Hoa Lục.
Đài phát thanh Trung Quốc thuật lại câu trả lời của Giang Trạch Dân là ông hoan nghênh đàm thoại với tân lãnh tụ Đài Loan nhưng với nguyên tắc chỉ có “một nước Trung Hoa”.
Giang lập lại lập trường chính trị của Trung Quốc, trong khi Trần cũng nhắc lại lập luận của Tổng Thống Lý Đăng Huy từng nói mối quan hệ giữa Đài Loan và Hoa lục phải là “quan hệ giữa quốc gia và quốc gia”.
Trần Thủy Biển nói ông sẵn sàng thảo luận “một nước Trung Hoa” với các nhà lãnh đạo Bắc Kinh - đây cũng là một thứ nhân nhượng của một lãnh tụ một đảng đã từng có chủ trương Đài Loan độc lập.
Nhưng ông nói “một nước Trung Hoa” không thể là căn bản cho cuộc thương thuyết.
Ông nói: “Chúng tôi hy vọng một cuộc hội nghị Thượng đỉnh giữa hai bên eo biển Đài Loan sẽ thúc đẩy tiến bộ một cách cụ thể và hữu hiệu.
“Chúng tôi không có điều gì không thể nói chuyện trên căn bản bình đẳng đó. Tôi tin chúng tôi có thể ngồi xuống và nói chuyện với phía Trung Quốc về mọi vấn đề, kể cả “một nước Trung Hoa”. Chúng tôi có thể nói chuyện về “một nước Trung Hoa” khi điều này không phải là một nguyên tắc căn bản”.
Trong một phản ứng khô khan đầu tiên trước sự đắc cử của ông Trần hôm thứ bẩy, Trung Quốc nói sẵn sàng nói chuyện với tất cả các chính đảng ở Đài Loan đã “chấp nhận nguyên tắc một nước Trung Hoa”. Bản tuyên bố không nói đến tên ông Trần.
Hôm thứ hai Giang Trạch Dân nói: “Chúng tôi đã nói từ trước và chúng tôi vẫn nghĩ như vậy, là bất luận ai cầm quyền ở Đài Loan, chúng tôi hoan nghênh người đó đến Hoa Lục để nói chuyện. Đồng thời chúng tôi cũng có thể đi Đài Loan”.
Giang tiếp: “Nhưng đối thoại hay đàm phán phải đặt trên căn bản là người đó trước hết mọi thứ phải thừa nhận nguyên tắc một nước Trung Hoa.
“Khi đã có điều kiện tiên quyết đó rồi việc gì cũng có thể thảo luận được”.
Đảng Dân Chủ Cấp Tiến của ông Trần có chủ trương chính yếu là độc lập.
Nhưng trong cuộc vận động tranh cử Trần nói nếu ông đắc cử ông sẽ không tổ chức trưng cầu dân ý về độc lập hay thay cờ, đổi hiến pháp.
Hôm thứ hai, Trần Thủy Biển nhắc lại lời kêu gọi của ông, đề nghị đàm phán với Trung Quốc để cởi mở lệnh cấm từ mấy chục năm nay là không được trực tiếp mậu dịch, chuyển vận và bưu điện với Hoa lục.
Trần Thủy Biển nhắc lại lời kêu goi “hòa giải trong thiện chí, tích cực hợp tác và hòa bình vĩnh cửu”.
Chứng khoán tại Đài Loan sụt giá sau khi ứng cử viên chủ trương độc lập Chen Shui Bian đắc cử. Tại Singapore, kinh tế gia Steve Brice của ngân hàng Standard Chartered Bank cho rằng phải chờ 2 đến 3 tuần nữa, sau khi các mối quan hệ đã cải thiện lại, biến chuyển trên thị trường chứng khoán Đông Nam Á là tạm thời. Thị trường chứng khoán Hongkong cũng suy yếu, nhưng không trầm trọng như dự báo.