Nhà cựu sĩ quan Hải quân Edmund Pope đã bị nhân viên mật vụ của Nga sô bắt hồi tháng tư và bị khép vào những tội lấy phóng đồ ngư lôi có vận tốc phóng cao và làm quen với các khoa học gia Nga sô để lấy các tin tức về các loại vũ khí.
Pope là một doanh gia trạc 63 tuổi, mắc bịnh ung thư loại hiếm có, bị nhốt vào sà lim tại Moscow từ ngày bị bắt. Ông đang đối diện với án tù từ 10 tới 20 năm , nếu trường hợp tội trạng được xác nhận. Phiên tòa xử ông được dự trù vào thứ tư tuần tới. Hạ viện Hoa kỳ đã thông qua một quyết định vào chiều thứ ba để thúc Tổng thống Bill Clinton xem lại việc cho cắt cả đống viện trợ kinh tế cho Nga sô, ngoại trừ khi ông Pope đuợc cho phóng thích lập tức.
Các quan sát viên của Nga sô đã gọi đòn này là cuộc tấn công không ra mặt vào đảng Dân chủ Hoa kỳ trước các cuộc bầu cử tổng thống. Việc này đã bị chỉ trích như là việc can thiệp thiếu dân chủ vào hệ thống tòa án của một nước có chủ quyền riêng, cũng như là sự thiếu kiên định theo tập tục của Hoa kỳ để giải quyết các vụ gián điệp.
“Phe thiểu số tại Quốc hội Hoa kỳ một lần nữa thô bạo xen vào việc nội bộ của Nga sô và tạo áp lực với các thể chế về điều tra và thể chế của tòa án Nga. Kết quả này có thể chỉ làm hại cho sự mậu dịch có lợi hỗ tương giữa hai nước. Cuộc điều tra đã minh chứng Pope phạm vào những hoạt động bất hợp pháp tại Nga sô, sự phạm pháp này thuộc thẩm quyền của tòa án Nga, không phải thuộc quyền của các người nằm trong Quốc hội Hoa kỳ để phán quyết,” theo như lời bộ tư pháp Nga đã cho biết.
Cựu đại sứ Nga sô Vladimir Lukin tại Washinton một mặt đã nói cho biết, ông cho rằng Nga sô đã không gặp may để rơi đúng ngay vào trước cuộc chiến về bầu bán giữa hai đảng Cộng hoà và Dân chủ. “Người của đảng Cộng hoà chiếm đa số ghế tại Quốc hội Hoa kỳ đã thẩy ngay vụ này cho người của dảng Dân chủ ở cái thế kém thực hiện được lòng yêu nuớc hơn so với đối phương trước cuộc bầu cử tổng thống,” theo như ông Lukin đã tường trình trên đài truyền hình NTV ngày thứ năm.
Chủ tịch của viện Duma, hạ viện Nga sô, là Gennady Seleznyov đã cho biết, quyết định này đã vi phạm tập tục quốc tế, chủ tịch đã nhấn mạnh những sự trừng phạt chưa bao giờ từng bị áp đặt vào những trường hợp như thế truớc đây. “Hoa kỳ nên gửi ít số gián điệp sang Nga sô, nếu Hoa kỳ muốn tránh những tình trạng như thế này. Chúng tôi khỏi phải mở cuộc điều tra lâu dài và đem ra xử án,” theo như chủ tịch đã nói với các báo chí.
Dimitry Rogozin là người cầm đầu uy ban về quan hệ ngoại giao tại viện Duma, ông đã gọi chuyện hăm dọa này là một chuyện vô lý và đã cho biết chỉ có chế độ độc tài mới bỏ hệ thống pháp lý quốc gia. Ông này đã cho biết rõ , là trong vụ Aldrich Ames nổi tiếng, bị kết tội làm làm gián điệp cho Liên bang Sô viết, Hoa kỳ đã bác bỏ bất cứ lời kêu gọi nào để đối xử nhẹ tay cho gián điệp này, mặc dầu người này sức khỏe không được tốt.
“ Tôi chắc chắn 100% trường hợp người Nga này mua chuộc các lính quân dịch của Hoa kỳ tham chiến trong thế chiến thứ hai, họ sẽ bắt ngay hắn và khép vào tội gián điệp,” theo như chủ tịch đã nói với đài truyền hình NTV.
Rogozin còn cho biết thêm, Tổng thống Vladimir Putin có thể bước vào để xin ân xá cho Pope hay trao đổi với một người Nga sô nào đó đã bị Hoa kỳ bắt giữ, nhưng chỉ được tuyên bố sau khi có phán quyết chung thẩm. Theo phân tích gia chính trị Vyacheslav Nikonov, chỉ có kết quả thuận lợi là sẽ có một sự ân xá, truờng hợp Hoa kỳ khước từ sự trao đổi khi Pope nhận tội.
Nga không có thể nào chịu nhượng bộ theo sự đòi hỏi của Hoa kỳ để thả Pope, và để Nga nhận là mình đã bắt lầm, như thế là công khai làm rối loạn cơ quan mật vu của Nga sô, theo như Nikonov đã nói với đài NTV. Mặc dầu nội các Clinton bị khích động để kêu gọi các cử tri trong sự cuồng loạn truớc cuộc bầu cử, Nga sô đã tỏ ra nghi ngờ thái độ của Washington sẽ bất thình lình cho trừng phạt kinh tế về trường hợp do thám này.
Nói sau khi có cuộc gặp mặt với đại sứ Hoa kỳ James Collins tại Moscow hồi chiều ngày thứ tư, Phó thủ tướng Nga sô Ilya Klebanov đã cho biết, truờng hợp này không đuợc bàn tới, Hoa kỳ cũng như Nga sô đều không chú ý tới chuyện tạo ra những bức rào quyết liệt như thế.