Tích Cực Ngừa Bệnh Sưng Phổi Năm Nay
- Hỏi: Không hiểu vì sao tôi đã chích ngừa cúm năm nay rồi mà tôi cứ bị cảm cúm trở đi trở lại nhiều lần. Có đứa cháu bị viêm sưng phổi. Tôi nghe vài chuyên viên bàn về đại dịch cúm, tôi ngại lắm. Tôi đã trên 65 tuổi mà bác sĩ gia đình chưa cho tôi chích ngừa bệnh sưng phổi, vậy phải làm gì"
- Đáp: Ngừa Bệnh Sưng Phổi (Pneumonia)
Mùa cúm 2006-2007 đã tới. Đặc biệt năm nay cảm cúm lẫn lộn, bệnh nhân bị cảm cúm thường xuyên hơn, và nhiều người bị đi bị lại nhiều lần. Có lẽ môt phần do thời tiết lạnh nhiều hơn năm nay, siêu vi trùng thuận tiện sinh sản mau lẹ, cảm cúm hoành hành nhiều hơn.
Ngoài việc chích ngừa cúm, chúng ta phải lưu ý chích ngừa bệnh sưng phổi.
Viêm sưng phổi do vi trùng Streptoccocus pneumoniae là bệnh thông thường nhất nhưng nguy hiểm nhất cho cả người lớn và trẻ em. Tại Hoa Kỳ, mỗi năm có 500,000 người bị viêm sưng phổi S. Pneumoniae, và có khoảng 40,000 người chết vì bệnh này. Nghiã là, mỗi năm, cứ 100 người bị bệnh viêm phổi S. Pneumonia, lại có 1 tới 20 người sẽ bị chết.
Tử vong vì cúm và sưng phổi (pneumonia) đứng hàng thứ 7 tại Hoa Kỳ. Riêng năm 2002, cớ tới 618 ngàn đàn ông (944 phần 10 ngàn) và 694 ngàn đàn bà (474 phần 10 ngàn) bị sưng phổi. Tỉ lệ người già trên 65 tuổi phải nhập viện vì sưng phồi lên tơí 218.48 phần 10 ngàn). Thường thì cả bệnh nhân lẫn bác sĩ chỉ lưu ý nhiều nhất chích ngừa sưng phổi trong mùa cúm hàng năm. Nhưng, đặc biệt năm nay không nên quên chích ngừa sưng phổi.
Có hai thứ thuốc chích ngừa sưng phổi :
Thuốc chủng ngừa sưng phổi cho người lớn, thể đa trị (polyvalent), là tổng hợp của 23 chất polysaccharides điều chế từ bao vi trùng S. Pneumoniae. Trong mỗi 0.5 phân khối thuốc chủng có chứa 25 micrograms chất polysaccharides. Khi chích thuốc chủng, 90 phần trăm bệnh nhân có hy vọng tránh khỏi bị bệnh viêm sưng phổi do vi trùng S. Pneumoniae gây ra.
Thuốc chích ngừa sưng phổi cho trẻ em (seven-valent pneumococcal vaccine) do hãng thuốc Wyeth sản xuất, đã được FDA cho phép. Có nghiên cứu thuốc chủng ngừa sưng phổi (nine-valent pneumococcal vaccine). Thuốc chủng ngừa mơí khác (hiện có tới 20 nghiên cứu) cho trẻ em (ten-valent pneumococcal vaccine) hy vọng sẽ ra đời năm 2008.
Những Ai Cần Chích Ngừa Sưng Phổi"
-. Tất cả những người già trên 65 tuổi.
-. Bệnh nhân bị bệnh tim mạch kinh niên, bệnh phổi kinh niên (trừ bệnh xuyễn), tiểu đường, ghiền rượu, bệnh chai sơ gan, hay bị bệnh rỉ nước tuỷ sống (cerebrospinal fluid leaks).
- . Bệnh yếu miễn nhiễm, thiếu hoặc không có lá lách (asplenia), ung thư máu, suy thận, sau khi bị mổ ghép thận, gan, v...v...
-. Trẻ em, nếu lớn hơn 2 tuổi và ở trường hợp sau đây có thể chích thuốc này: bệnh thiếu lá lách, bệnh máu sickle cells, bệnh thận (nephrotic syndrome), bệnh rỉ nước tuỷ sống..
-. Có vài trường hợp khác cũng cần chích như: 2 tuần lễ sau khi mổ bỏ lá lách (splenectomy), 2 tuần lễ trước khi chữa bằng hóa liệu pháp (chemotherapy)cho bệnh ung thư, hay bị triệt miễn dịch (immunosuppression).
Ai Không Nên Chích Ngừa Sưng Phổi:
-. nếu bị nhậy cảm (hypersensitivity) vơí bất cứ chất gì trong thuốc chích, kể cả chất thimerosal, là một hoá học đồng rạng với thủy ngân, có trong thuốc chích.
-. nếu đang bị nóng, hoặc lần trước chích mà bị tê chân tay (sẽ không được chích lại).
Cả 2 trường hợp kể trên đều phải cho bác sĩ gia đình biết, và không được chích.
Những Phản Ứng Sau Khi Chích Ngừa Sưng Phổi:
. đau ở chỗ chích, khoảng 3 ngày.
. nóng nhẹ (100 đ F).
. đau bắp thịt, đau khớp xương, nổi ngứa.
. Trong vài trường hợp rất hiếm, có thể bị phản ứng anaphylactoid reaction (phải vào nhà thương cấp cứu), hay tê chân tay (phải cho bác sĩ gia đình biết).
Lúc Nào Cần Chích Thêm (Booster) Ngừa Sưng Phổi"
.Sáu (6) năm sau, kháng thể sẽ bị giảm đi, những bệnh nhân sẽ phải chích lại, nhất là nếu bị hư thận, hay sau khi bị ghép gan, thận, v...v... Bởi vậy nhân dịp năm nay, không nên quên hỏi bác sĩ có cần phải chích ngừa booster đề phòng bệnh sưng phổi.
.trẻ em bị bệnh thận (nephrotic syndrome), thiếu lá lách (asplenia), bệnh máu sickle cells, cũng có thể phải chích lại 3 hay 5 năm sau. Lúc đó trẻ đã lớn, khoảng 10 tuổi.
Khuyến Khích Chích Ngừa Sưng Phổi Trườc Mùa Lạnh. Không Nên Để Nước Đến Chân Mới Nhảy:
Thuốc chích ngừa sưng phổi cho người lớn thể đa dạng 23 đã được dùng từ mấy năm nay, nhưng vẫn chưa được áp dụng triệt để, nhất là cho những người dân thuộc nhóm thiểu số, hay những thành phần sau đây tại Hoa Kỳ: 93 phần trăm người da đen, 69 phần trăm phụ nữ, 65 phần trăm người có học vấn mức trung học, và 25 phần trăm những người không có bảo hiểm.
Có thuốc tốt mà không được xử dụng triệt để là một hiểm họa báo động ở nước này.
Thuốc chủng ngừa sưng phổi cho trẻ em, đã được FDA cho phép, có 7 thể loại huyết thanh: 4, 6B, 7, 9B, 14, 19F, và 23F, ghép vào chất protein carrier CRM197.
Thuốc chủng có tên là Prevenar, dùng cho trẻ em dưới 2 tuổi, vừa được chấp thuận bởi Cơ Quan Kiểm Soát Thuốc Men tại Hoa Kỳ (FDA), November 1999. Thuốc được dùng đề phòng nhiều loại bệnh khi vi trùng S. Pneumoniae lan tràn vào máu, viêm màng óc, nhiễm trùng tai, kể cả bệnh viêm sưng phổi. Thuốc chích cho trẻ em sơ sinh: 2, 4, và 6 tháng và sau đó chích thêm 12 và 15 tháng. Thuốc vừa được được phép cho chích năm 2000, và được coi là thuốc chủng cuả thế kỷ 21.
(Cập Nhật: Thuốc chủng mới ngừa sưng phổi 72%. Nếu đã chích ngừa sưng phổi quá 5-6 năm rồi thì nên hỏi bác sĩ liệu có cần chích booster ngừa sưng phổi cho năm nay. Thuốc chủng ngừa sưng phổi mới rất hữu ích ở những nước bệnh nhân nhiễm HIV bị sưng phổi. Đặc biệt trong trường hợp sưng phổi bị kháng trụ sinh. Nghiên cứu do Đại Học Y Khoa Vanderbilt, Tennessee , thực hiện cho 40,000 trẻ em tại Nam Phi Châu. Phân nửa trẻ em ở thời điểm 6 tuần lễ, 10 tuần lễ, 14 tuần lễ sau khi sinh, chích thuốc chủng đa dạng 9-valent pneumococcal polysaccharide vaccine. Một trong những công phạt của thuốc chủng này là gây nguy cơ suyễn, nhưng cơ nguyên chưa được biết rõ.
Trong một nghiên cứu khác cho 17,000 trẻ em nước Gambia trong thời điểm từ 2000-2004. Kết quả cho thấy chủng ngừa sưng phổi do vi trùng pneumococcus,77%, và đồng thời giảm tử vong trẻ em,16%. Đây là kết quả đạt được trong vùng quê Phi Châu tử vong trẻ em cao do nhiều chứng bệnh trầm trọng khác như sốt rét và y tế thấp kém. Theo Cơ Quan Y Tế Thế Giới WHO thì cứ mỗi năm, một triệu trẻ em dưới 5 tuổi trên thế giới bị tử vong vì viêm sưng phổi. Trong đó, 90% trẻ em bị tử vong tại những nước đang mở mang. Phụ huynh nên hỏi bác sĩ nhi đồng việc chích ngừa sưng phổi cho con em).
Trần Mạnh Ngô, M.D., Ph.D.; E-mail: nmtran@hotmail.com; Xin mời thăm Y Dược Ngày Nay (www.yduocngaynay), một Trang Web Y Khoa của người Việt viết cho người Việt
Gửi ý kiến của bạn
