Hôm nay,  

Y Khoa Phổ Thông: Ngừa Và Chữa Phỏng

29/09/200100:00:00(Xem: 5680)
Trong biến cố vừa qua tại Nữu Ước và Hoa Thịnh Đốn, nhiều nạn nhân bị phỏng vì săng máy bay và cháy. Đây là loại phỏng nặng, tử vong cao.

Ở Mỹ, mỗi năm, ước lượng một triệu 250 ngàn người bị phỏng. 45 ngàn người phải vào nhà thương và 4 ngàn rưởi người bị chết vì phỏng. 93% bị phỏng vì tai nạn như chuyện lửa bếp núc hay nước quá nóng trong nhà tắm. 1/3 trẻ em dưới 10 tuổi bị phỏng phải vào nhà thương. Phần lớn phỏng do nước sôi, lửa, chạm phải giây điện hay rờ vào lỗ cắm điện hoặc những vật liệu nóng như bàn ủi.

Thương tích vì phỏng làm da hư, da hết khả năng giữ nước và dễ bị nhiễm trùng. Lúc đầu chỗ bị phỏng khiến mạch máu co lại làm máu khó lưu thông. Máu chảy chậm, tế bào vùng phỏng bị chết và vết phỏng sẽ nặng thêm. Bởi vậy, khi chữa phỏng cấp cứu, người ta phải sang nước biển ngay và ngừa nhiễm trùng. Bị phỏng nặng, biểu bì và mạch máu bị hư sẽ mất rất nhiều nước, nhất là sau khi bị phỏng để lâu từ 8-12 giớ, quá trễ.

Phân loại vết thương do phỏng gồm hai yếu tố căn bản để xác đinh phỏng nặng hay nhẹ và cũng tùy theo nguyên nhân gây phỏng và bề xâu của phỏng. Thêm vào, nếu thời gian bị phỏng kéo dài lâu, sẽ khó điều trị, và đây cũng là yếu tố quan trọng trong viêc chăm sóc chữa phỏng.

Phỏng vì nước sôi phần lớn ở ngoài da. Còn phỏng do điện giựt hay hóa chất tạt vào da sẽ ăn xâu dưới làn da. Con nít hay các cụ già thường bị loại phỏng nặng.

Phỏng nhẹ ngoài da biểu bì chỉ bị hư hại nhẹ, nhưng vết thương rất đau đớn. Vết phỏng khô, da đỏ lợt, có bọng nước. Khoảng 7 tới 14 ngày sau, vết phỏng sẽ lành và không để lại thẹo.

Vết phỏng ngoài da có thể làm hư biểu bì và hư gốc của lông hay tóc, móng tay chân, tuyến mồ hôi, và thần kinh súc giác. Vết phỏng xâu có thể đỏ hơn, nổi bọng nước, da ẩm như có nước. Vết phỏng làm đau đớn là bởi giây thần kinh cảm giác bị kích thích hay bị hư. Phỏng sẽ lành trong 14-21 ngày và để lại vết thẹo mờ, nhưng vết phỏng đỏ có thể kéo dài cả tháng, tồn tại chẳng bao giờ phai.

Nếu bị phỏng nặng và xâu hơn sẽ làm da lợt và có nhiều bọng nước lớn. Da biểu bì tất nhiên bị hư, móng chân tay bị loạn dưỡng, lông tóc bị cháy, hạch tuyến mồ hôi và chất nhờn hết hoạt động. Vết thẹo nhăn nheo.

Nếu bị phỏng nặng hơn nữa làm hư bì, biểu bì, và hư nhiều phần phụ thuộc da khác. Phỏng làm hư mô mỡ dưới da, mô liên kết, mô thịt và đôi khi làm hư xương. Phỏng nặng như vậy phần lớn do điện dựt, do hóa chất hay những thương tích đốt thành tro. Vêt phỏng sẽ có chỗ đỏ, chỗ lợt, chỗ vàng, nâu hay đen như than. Vì phỏng làm hư thần kinh cảm giác nên khi ấn xuống không thấy đau đớn. Phải giải phẫu thay da vì phỏng đã làm hư hại toàn diện.

Khi bị phỏng thì sẽ phải làm gì"
- Phải di chuyển lập tức bệnh nhân ra khỏi vùng gây phỏng. Dâp tắt lửa hay nguyên nhân gây phỏng bằng nước hay chăn mền.
- Gạt rửa chất hóa học khô, rội nứơc liên tục vào chỗ phỏng.
- Nếu mắt bị hóa chất tạt vào phải lâp tức xối nước vào mắt liên tục.
- Tắt cầu chì nếu đang bị phỏng vì điện dựt.
- Kêu 911. Đưa bệnh nhân tới nhà thương cấp cứu.

Sau đó, bệnh nhân cần được di chuyển tới trung tâm chữa phỏng. Vấn đề điều trị phức tạp tùy thuộc vết phỏng lớn, nhỏ, nơi cơ thể bị phỏng hay nếu trong người bị thêm những thương tích nào khác. Ngoài ra còn tùy thuộc tuổi tác, hoặc bệnh nhân có thêm những chứng bệnh trầm trọng. Tất nhiên bị phỏng nặng phải điều trị trong những trung tâm chuyên môn.

Nếu phỏng nhẹ, có thể chữa trong phòng ngoại chẩn hay văn phòng bác sĩ gia đình gồm những loại thuốc thoa như: Mafenide acetate (Sulfanylon 8.5%), Silver sulfadiazine (Silvadene SSD Cream, Thermazene 1% cream) hay Silver Nitrate (0.5% solution). Nhưng việc xác định phỏng nặng hay nhẹ rất quan trọng và cần hỏi bác sĩ.

Muốn tránh phỏng cho trẻ, phải làm gì"
- Không để trẻ nhỏ gần bồn tắm một mình, vì nưóc nóng làm phỏng rất lẹ, trong vài giây.
- Cấm trẻ lại gần lò bếp, lò sưởi hay bàn ủi.
- Không cho trẻ chơi gần hộp quẹt hay đồ bật lửa hút thuốc.
- Không để trẻ gần đồ điện nấu cà-phê hay đồ ăn có giây điện lòng thòng vì trẻ thích dựt giây điện làm đổ vào người.

(Ghi chú: bài này viết với mục đích nâng cao kiến thức, không dùng để tự trị liệu. Nếu bạn có thắc mắc về tình trạng sức khoẻ hay thuốc men, xin hỏi bác sĩ gia đình).

Bác sĩ Trần Mạnh Ngô, M.D., Ph.D., F.A.A.F.P.; E-mail: nmtran@hotmail.com; Điện thoại: (714) 547-3915.

In Trang
Gửi ý kiến của bạn
Vui lòng nhập tiếng Việt có dấu. Cách gõ tiếng Việt có dấu ==> https://youtu.be/ngEjjyOByH4
Tên của bạn
Email của bạn
)
Trang đầuTrang trước1234567Trang sauTrang cuối

Wegovy, Ozempic và Mounjaro là các loại thuốc giảm cân và điều trị tiểu đường đã gây được tiếng vang lớn trong lĩnh vực tin tức y tế. Chúng nhắm vào các con đường điều tiết liên quan đến cả bệnh béo phì và tiểu đường, và được nhiều người coi là bước đột phá trong việc kiểm soát cân nặng, đường và huyết áp. Nhưng liệu những loại thuốc này có giải quyết được nguyên nhân gốc rễ của hội chứng chuyển hóa (metabolic disease) không? Điều gì đã thúc đẩy sự phát triển của chúng từ ban đầu?

Gần đây quý vị vừa bị cảm lạnh, cúm, RSV hoặc COVID, bệnh đã qua nhưng mãi vẫn không thể hết ho? Rất nhiều người bị giống như vậy. Triệu chứng này có thể tồn tại trong nhiều tuần sau khi cơ thể chúng ta đã loại bỏ vi-rút. Michael Shiloh, một bác sĩ chuyên nghiên cứu bệnh truyền nhiễm tại Trung tâm Y tế UT Southwestern cho biết những bệnh nhân bị ho thường kể là họ đã bị bịnh từ 8 tuần trước khi đến gặp ông. Ông nói: “Chúng tôi thực sự không thể phát hiện thấy vi rút gì ở những người này nữa nhưng họ vẫn bị ho.”

Bằng cách bắt chước cơ chế bảo vệ của cơ thể chống lại nhiễm trùng do vi khuẩn, một nhóm nghiên cứu ở Lund, Thụy điển hy vọng có thể ngăn chặn tình trạng viêm phát triển thành nhiễm trùng máu, theo đài truyền hình SVT, Thụy điển. Nhiễm trùng máu là tình trạng nhiễm trùng có thể đe dọa tính mạng. Thông thường nguyên nhân là do viêm phổi, nhiễm trùng đường tiểu hoặc nhiễm trùng vết thương. Nghiên cứu từ Lund cho thấy hiện nhiễm trùng huyết phổ biến hơn so với trước đây.

Ngày nay, có nhiều người lớn hơn bao giờ hết đang phải đối mặt với chứng rối loạn khả năng tập trung- thiếu khả năng chú ý, hay ADHD. Người ta nghi ngờ nguyên nhân chính của vấn đề này là do công nghệ hiện đại đang gây áp lực lên não bộ của họ. Trong khi có gần 10% trẻ em được chẩn đoán mắc chứng ADHD, một phân tích tổng hợp gần đây từ nhiều nghiên cứu cho thấy gần 6.8% người lớn mắc chứng ADHD – tăng từ 4.4% vào năm 2003.

Bộ não của chúng ta thường có khuynh hướng tìm kiếm và phản ứng với những điều mang lại sự hài lòng, gọi là phần thưởng. Khi chúng ta đói, bộ não hiểu rằng thức ăn là một phần thưởng, còn khi ta khát, nước sẽ là phần thưởng. Nhưng lạm dụng các chất gây nghiện như rượu và các loại thuốc có thể ảnh hưởng đến các con đường tìm kiếm phần thưởng tự nhiên trong bộ não, tạo ra những ham muốn khó kiểm soát và làm giảm khả năng kiểm soát hành vi của chúng ta.

Aissam Dam, cậu bé 11 tuổi, lớn lên trong một thế giới im lặng tuyệt đối. Em sinh ra đời đã bị điếc và chưa bao giờ nghe thấy bất kỳ tiếng động nào. Khi sống trong một cộng đồng nghèo ở Maroc, em đã học cách diễn đạt bằng ngôn ngữ ký hiệu do chính mình phát minh ra và không được đi học. Năm ngoái, sau khi chuyển đến Tây Ban Nha, gia đình đưa em đến gặp một chuyên gia về thính giác, người đã đưa ra một gợi ý đáng ngạc nhiên: Aissam có thể đủ điều kiện tham gia thử nghiệm lâm sàng sử dụng liệu pháp gen. Vào ngày 4 tháng 10, Aissam được đưa đến điều trị tại Bệnh viện Nhi đồng Philadelphia, trở thành người đầu tiên được điều trị bằng liệu pháp gen ở Hoa Kỳ cho bệnh điếc bẩm sinh. Mục đích là cung cấp cho em thính giác, nhưng các nhà nghiên cứu không biết liệu phương pháp điều trị này có hiệu quả hay không, và nếu có thì em sẽ nghe được bao nhiêu.

Sau mùa lễ cuối năm là lúc các bậc phụ huynh lo lắng về con đường đại học của con cháu mình. Những con số điểm, những chữ viết tắt như GPA, SAT và ACT sẽ làm phụ huynh nhức đầu và chúng ta sẽ bàn lại về vai trò các điểm này và nhất là tương quan giữa SAT và IQ trong khung cảnh của các thay đổi gần đây ở Mỹ. Năm ngoái, Tối Cao Pháp Viện Hoa Kỳ quyết định cấm dùng màu da, nguồn gốc sắc tộc để quyết định tuyển chọn một ứng viên, từ chối không cho Đại học Harvard thực hành “tác dụng khẳng định” (affirmative action) để tăng sỉ số da màu không được đại diện đúng mức so với tỷ lệ trong dân số nói chung. Một trong những biện pháp được dùng để giảm bớt sỉ số dân Á Châu là gạt bỏ kết quả kỳ thi SAT hoặc giảm bớt tầm quan trọng của SAT, vì người gốc Á Châu có điểm SAT cao hơn nhiều so với các sắc dân khác.

Hội chứng người cứng đơ (Stiff Person Syndrome – SPS) là một căn bịnh có thể gây co thắt dữ dội và làm suy nhược các cơ, nhưng hầu hết mọi người đều không biết gì về nó mãi cho đến cuối năm ngoái, khi nữ danh ca Celine Dion công bố tình trạng bịnh của mình. Chứng rối loạn thần kinh và tự miễn dịch hiếm gặp này được cho là chỉ ảnh hưởng đến 1 hoặc 2 người trong một triệu người – và hai phần ba trong số những người bị là phụ nữ.

Tạp chí Consumer Reports vừa công bố phát hiện rằng nhựa vẫn hiện diện “rộng rãi” trong thực phẩm bất chấp các nguy hại về sức khỏe, và kêu gọi các cơ quan chức trách đánh giá lại mức độ an toàn của nhựa khi tiếp xúc với thực phẩm trong quá trình sản xuất. Tổ chức vô vụ lợi này cho biết rằng 84 trong số 85 mẫu thực phẩm ở siêu thị và thức ăn nhanh mà họ vừa kiểm tra gần đây có chứa “chất hóa dẻo” (plasticizers) được gọi là phthalates, một loại hóa chất được sử dụng để làm cho nhựa bền hơn.

Cách đâu 30-40 năm, lúc người tỵ nạn Việt mới định cư ở Mỹ và bắt đầu làm quen với các tập tục kể những tập quán về y tế ở Mỹ, trong y giới Mỹ cũng như các nước tây phương khác đang tranh cãi rất nhiều về chỉ định có nên cắt bao quy đầu theo thông lệ (routine circumcision) cho trẻ em sơ sinh hay không. Thuật ngữ “circumcision”, gốc latinh “circumcisio”. Từ "cắt bao quy đầu" xuất phát từ các từ Latin circum và caedo (circum: “xung quanh”; caedo: “tôi cắt”), có nghĩa đen là "cắt xung quanh". Từ epitome trong tiếng Hy Lạp cũng có nguồn gốc từ gốc có nghĩa là "cắt" hoặc "vết mổ". Trong tiếng Hebrew (Do Thái), phép cắt bao quy đầu được gọi là “peritomy”, xuất phát từ tiếng Hy Lạp peritomy.
Trang đầuTrang trước1234567Trang sauTrang cuối
NHẬN TIN QUA EMAIL
Vui lòng nhập địa chỉ email muốn nhận.