Bệnh Lyme biết từ giữa thập niên 1970, nhưng phải chờ tới năm 1981 mới khám phá Lyme do vi trùng Borrelia burdorferi từ bọ tick cắn vào người.
Tuy cách định bệnh Lyme hãy còn nhiều tương phản nhưng chúng ta cần lưu ý những điểm sau đây:
. Về mùa hè, đột nhiên có chứng bệnh truyền nhiễm thì phải nghĩ ngay tới bênh Lyme.
. Nhất là khi xuất hiện những vết da đỏ ngoàn nghèo (erythrema migrans) trong khu vực truyền nhiễm, cộng thêm cảm cúm.
. Thêm những triệu chứng khác liên hệ tới phong thấp, tim và thần kinh.
Trước hết, Lyme có những vết da nổi đỏ hình tròn hay bầu dục, ấm, với đường viền xung quanh dễ thấy. Da nổi ngứa và nhức nhối. Đồng thời vô tình có thể khám phá bọ tick ẩn nấp trong những vết lằn trên da, dưới vú, nách, bẹn, hay vết da bụng thắt lưng. Từ 3 hay 30 ngày sau khi bị bọ tick cắn, vết da đỏ sẽ từ từ lợt đi trong vòng 3-4 tuần lễ.
Thử nghiệm huyết thanh là để kiếm kháng thể B burdorferi. Nhưng phải chờ mấy tuần lễ sau khi bị bọ tick cắn mới xuất hiện kháng thể.
Đôi khi không có vết da đỏ, không thấy vết bọ cắn nhưng nếu bệnh nhân có triệu chứng như cảm cúm vẫn có thể nghi ngờ bệnh Lyme. Nhất là nếu bệnh nhân sống trong vùng hiện đang có dịch Lyme.
Bệnh Lyme thường phát thêm những triệu chứng khác như mệt mỏi, đau nhức mình mẳy, khớp xương, hay nhức đầu, nóng, run chân tay, và cổ cứng. Đôi khi còn nổi hạch. Thêm cổ họng đau và đỏ, mắt đau, gan và lá lách lớn, hoặc có triệu chứng màng óc bị kích thích. Tim đập chậm lại.
Trong giai đoạn trễ tiếp theo, Lyme xuất hiện triêu chứng đau khớp xương hay thần kinh. Thường thì chỉ đau một bên khớp xương và phần lớn nơi đầu gối. Có khi bị sưng chân và tay, khớp xương cứng ngắc. Nếu kéo dài cả năm, khớp xương sẽ bị hư.
Triệu chứng về tim ít thấy, nhưng độc tố Lyme có thể ngăn chặn sự dẫn truyền thần kinh từ tâm nhĩ tới tâm thất.
Triệu chứng thần kinh như tê thần kinh ngoại biên, liệt thần kinh mặt, viêm màng óc (lymphocytic meningitis), hay đau đớn dọc theo giây thần kinh. Có trường hợp bị viêm não. Bệnh nhân thường kêu nhức đầu, cứng cổ, chóng mặt, liệt thần kinh mặt, tai đau. Trường hợp hiếm hơn, bệnh nhân than phiền khó tập trung tư tưởng, trí nhớ kém, dễ xúc động, tâm tính thay đổi. Bị Lyme, người bệnh có thể bị rối loạn tinh thần, ưu trầm, tâm thần nổi loạn hay chóng quên.
Triệu chứng thần kinh có thể kéo dài cả năm. Bệnh viêm óc và màng óc hay liệt thần kinh tiến triển từ từ.
Chữa trị Lyme cần trụ sinh. Doxycycline tốt hơn tetracyclines. Trẻ dưới 8 tuổi thường dùng Amoxicilline, mặc dầu đôi khi thuốc có hiệu quả giới hạn. Thuốc thế hệ thứ 3 cephalosporins, cũng được phép dùng để chữa Lyme. Trường hợp nặng phải truyền trụ sinh qua đường máu. Chưa kể nhiều khi bệnh hiểm nghèo, trị không thuyên giảm, và cần bác sĩ chuyên môn.
Như vậy, phải đề phòng Lyme như thế nào"
Trước nhất, trong vùng có Lyme, cần đề cao cảnh giác khi vào mùa xuân và mùa hè. Bọ tick sống lẩn quất trong những chỗ ẩm thấp, bụi cây, cỏ và dưới bóng cây ngoài vườn và sân cỏ.
Tránh bọ tick cắn, nghĩa là phải mặc quần áo dài tay, vải lạt mầu để kiếm bọ dễ dàng nếu lỡ bị tick nhẩy vào người. Đi giầy vớ, ra khỏi những bụi cây cỏ, dùng thuốc chống bọ cắn thoa lên da. Khi gỡ bọ khỏi da, dùng ngón tay để vào chỗ đầu hay miệng tick, ngón tay sát vào da, rồi kéo nhẹ thẳng ra. Không được vừa kéo tick ra khỏi, vừa day qua day lại. Không dùng quẹt lửa, dầu hay bất cứ chất gì để bẩy bọ tick ra. Phải thoa thuốc sát trùng vào chỗ cắn và đi kiếm bác sĩ ngay.
(Ghi chú: bài này viết với mục đích nâng cao kiến thức, không dùng để tự trị liệu. Nếu bạn có thắc mắc về tình trạng sức khỏe hay thuốc men, xin hỏi bác sĩ gia đình).
Bác sĩ Trần Mạnh Ngô, M.D., Ph.D., F.A.A.F.P.; E-mail: nmtran@hotmail.com; Điện thoại: (714) 547-3915.
Gửi ý kiến của bạn
