Cao huyết áp hay cao máu là bệnh kinh niên, thông thường nhất ở nước này. Cứ 4 người lại có một người bị cao máu. Hay, ít ra có 50 triệu người sống tại Hoa Kỳ bị bệnh cao máu (Contemporary Internal Medicine). Khoảng 32 phần trăm bệnh nhân không hề biết mình đang bị cao huyết áp. Mà dù có biết mình bị cao máu, cũng chỉ có 27 phần trăm bệnh nhân để ý kiểm soát bệnh của mình một cách đàng hoàng. Nếu không chịu theo rõi chăm sóc, có thể sinh ra nhiều biến chứng nguy hiểm như: hư thận, suy tim, nhồi máu cơ tim, tai biến mạch máu não, bán thân bất toại, hư mắt, và chết.
. Suy tim (congestive heart failure): Khi tim phải gắng bơm máu mạnh hơn, nhưng ngược lại nếu mạch máu tim lại bị nghẽn nhỏ lại, tim sẽ không còn làm việc có hiệu quả. Máu sẽ bị ngưng trệ trong tĩnh mạch nhiều hơn và kết quả là nước sẽ đọng trong phổi, dưới chân, và nhiều mô khác, làm sưng, phù thũng.
. Tai biến mạch máu não: do máu nghẹt thành cục hay do từng mảnh mỡ làm tắc nghẽn động mạch, không đưa máu lên não được. Đôi khi áp xuất lên cao quá, làm bể mạch máu trong đầu.
. Mù mắt: là do vi-ti động mạch trong võng mô bị bể, hay bị nghẹt, không đưa được dưỡng khí vào mắt.
. Suy thận (kidney failure) là do biến chứng của bệnh cao huyết áp, giảm máu tới thận. Thận có thể làm co mạch máu, làm huyết áp cao hơn, và do đó làm thận suy, không lọc được chất bã trong máu. Tất cả những biến chứng kể trên đều có thể tránh được, làm giảm bớt hư hại nhiều bộ phận của cơ thể. Cao huyết áp cần phải được khám phá sớm và chữa trị sớm.
Cao huyết áp là bệnh giết người thầm lặng. Nhiều khi bệnh nhân không biết mình bị cao máu, vì không thấy có triệu chứng. Còn khi đã thấy nhức đầu, chóng mặt, lúc đó huyết áp có thể đã lên khá cao. Bởi vậy, thỉnh thoảng nên đo mạch máu là điều rất tốt.
Tìm hiểu bệnh cao huyết áp:
Bình thường, tim bơm máu vào mạch máu đưa máu đi khắp nơi, nuôi cơ thể, và gây áp xuất chống vào thành mạch máu. Khi chúng ta đo máu là đo áp xuất lúc tim bơm máu và lúc tim nghỉ. Như vậy, có 2 con số để đo áp xuất máu: số thứ nhất đo áp xuất lúc tim bơm máu (systolic blood pressure), bình thường khoảng 100 và không quá 130, tuỳ theo tuổi tác. Số thứ hai đo áp xuất lúc tim nghỉ, sửa soạn nhận máu để tim bơm tiếp theo (diastolic blood pressure), bình thường khoảng 70 và không quá 80. Thí dụ áp xuất huyết trung bình là 110/70. Khi huyếp áp lên cao quá, trên 135/85 hay 140/90 là cao máu.
Vì sao bị cao máu "
Mạch máu thay đổi tùy theo tuổi tác và ảnh hưởng lối sống hàng ngày. Mạch máu nhỏ lại vì thành mạch máu bị nhiều chất cholesterol hay mỡ đọng lại. Dần dần, thời gian qua đi, áp xuất máu tăng lên: vì mạch máu nhỏ lại. Lý do là bởi thớ thịt xung quanh thành mạch máu dầy ra, thành mạch máu cứng lại, giảm đàn hồi, không cung ứng được khi áp xuất thay đổi. Tim sẽ phải làm việc mạnh hơn để đẩy máu vào mạch máu, sẽ làm cao huyết áp.
Nguyên nhân bệnh cao máu :
Khó tìm ra nguyên nhân. Bệnh thận ít khi làm cho cao máu. Lối sống hàng ngày hay di truyền sinh ra cao máu. Bệnh nhân dễ bị cao máu, thường là bởi vì:
. họ hàng bà con, có người bị cao máu hay bệnh tim mạch.
. bệnh nhân đã lớn tuổi.
. mập, ít tập thể dục, thích ăn mặn, uống nhiều rượu, tinh thần thường xuyên bị căng thẳng.
. Hút thuốc lá và ăn nhiều dầu mỡ-cholesterol mặc dầu không ảnh hưởng trực tiếp tới bệnh cao máu, nhưng gây nhiều nguy cơ biến chứng bệnh tim mạch.
Những biến chứng nguy hiểm của bệnh cao máu , như :
. Cơn đau tim (heart attacks): khi thành mạch máu thiếu đàn hồi, và tích tụ nhiều mỡ-cholesterol. Máu đưa đến bắp thịt tim sẽ bị nghẽn, bị thiếu dưỡng khí, sẽ làm hư hại bắp thịt tim, và sinh ra bệnh nhồi máu cơ tim.
. Suy tim (congestive heart failure): Khi tim phải gắng bơm máu mạnh hơn, nhưng ngược lại nếu mạch máu tim lại bị nghẽn nhỏ lại, tim sẽ không còn làm việc có hiệu quả. Máu sẽ bị ngưng trệ trong tĩnh mạch nhiều hơn và kết quả là nước sẽ đọng trong phổi, dưới chân, và nhiều mô khác, làm sưng, phù thũng.
. Tai biến mạch máu não: do máu nghẹt thành cục hay do từng mảnh mỡ làm tắc nghẽn động mạch, không đưa máu lên não được. Đôi khi áp xuất lên cao quá, làm bể mạch máu trong đầu.
. Mù mắt: là do vi-ti động mạch trong võng mô bị bể, hay bị nghẹt, không đưa được dưỡng khí vào mắt.
. Suy thận (kidney failure) là do biến chứng của bệnh cao huyết áp, giảm máu tới thận. Thận có thể làm co mạch máu, làm huyết áp cao hơn, và do đó làm thận suy, không lọc được chất bã trong máu. Tất cả những biến chứng kể trên đều có thể tránh được, làm giảm bớt hư hại nhiều bộ phận của cơ thể. Cao huyết áp cần phải được khám phá sớm và chữa trị sớm.
Thuốc trị cao máu :
Uống thuốc cao máu phải có toa, và cần bác sĩ theo rõi. Những thuốc thường dùng là:
. Thuốc lợi tiểu (diuretics).
. Beta blockers.
. Angiotensin-converting enzyme inhibitors. Angiotensin II receptor antagonists.
. Calcium channel antagonists.
. Alpha-antagonists.(Pharmacy Times, February 2000).
Vài lời khuyên cho bệnh cao máu :
. Chưã cao huyết áp tất nhiên là phải uống thuốc đều đặn, mỗi ngày.
. Cần phải thay đổi lối sống hàng ngày để cho huyết áp xuống thấp, để giảm nguy cơ biến chứng bệnh tim mạch.
. Cần giảm cân lượng: nếu bị mập. Giảm khoảng 10 lbs sẽ giúp hạ huyết áp rất tốt.
. Cữ uống rượu: Uống nhiều rượu sẽ làm máu lên cao, và làm quen thuốc cao máu.
. Tập thể dục: năng hoạt động, đi bộ lẹ mỗi ngày, từ 30 tới 45 phút. Tập thể dục thường xuyên sẽ hạ huyết áp, giảm cân lượng, và giảm nguy cơ biến chứng bệnh tim mạch.
. Cữ ăn mặn.
. Uống thêm chất vôi-calcium và muối potassium.
. Ngưng hút thuốc lá: Vì hút thuốc làm cứng thành mạch máu, gây nguy cơ bệnh tim mạch. Sau mỗi điếu thuốc, mạch máu có thể sẽ tăng lên. Tốt hơn là nên bỏ hút thuốc.
. Và việc quan trọng nhất là tự mình đo mạch máu mỗi ngày. Khi thấy máu lên cao hơn hay bằng 135/85, có thể là áp xuất máu đang lên cao. Tự đo máu lấy, bệnh nhân có thể biết lúc nào áp xuất máu lên bất chợt. Khi thấy nhức đầu hay chóng mặt, nên đo máu ngay để coi máu có lên hay không" Nếu huyết áp lên cao thất thường, nên hỏi ý kiến bác sĩ gia đình.
(Ghi chú: bài này viết với mục đích nâng cao kiến thức, không dùng để tự trị liệu. Nếu bạn có thắc mắc về tình trạng sức khỏe hay thuốc men, xin hỏi bác sĩ gia đình).
Bác Sĩ Trần Mạnh Ngô, M.D., Ph.D., FAAFP; E-mail: nmtran@hotmail.com; Điện thoại: (714) 547-3915.
Gửi ý kiến của bạn
