Beriberi là bệnh phù thũng do cơ thể thiếu sinh tố B1. Nạn đói năm 1945-46 gây bệnh beriberi cho rất nhiều người Viêt và quân đội Tưởng Giới Thạch thời đó xâm chiếm Việt nam. Ngày nay, beriberi vẫn còn xuất hiện khắp nơi trên thế giới, kể cả những nước nghèo nàn thiếu dinh dưỡng như ở Viêt Nam.
- Khởi đầu thấy mệt mỏi, kích thích, trí nhớ giảm, khó ngủ, đau ngực, bụng khó chịu và táo bón.
- Sau đó, thần kinh ngoại biên ở 2 chân bị ảnh hưởng, bị tê ngón chân, nóng bàn chân nhất là về đêm, chuột rút bắp vế, và đau 2 cẳng chân. Bắp vế bị đau, không thể ngồi xổm được. Đầu ngón chân hết cảm giác rung động, bàn chân cũng mất cảm giác. Thịt đùi và bắp vế bị teo, và sau hết bàn chân và ngón chân bị rũ xuống.
Vậy beriberi có từ hồi nào"
Bệnh beriberi, thiếu sinh tố B1 khởi phát từ chữ Singhalese của người Tích Lan có nghĩa là Rất yếu.
Năm 1870, thuỷ quân Lục chiến Nhật Bản bị phù thũng beriberi trầm trọng. Lúc đó gần phân nửa thủy thủ Nhật bị chết vì beriberi, nhưng chưa ai rõ sinh tố B1 là gì. Chỉ biết rằng nếu thêm thịt cá, gạo cám hay rau (có chứa B1) vào đồ ăn thì bệnh beriberi biến mất.
Sinh tố B1 là gì"
Sinh tố B1 (thiamine) là phân hóa tố coenzyme quan trọng trong chu kỳ Krebs biến hóa đường ra năng lượng. Sinh tố B1 hợp với Mg (Manganese) thành phân hóa tố hoạt động biến hoá chất bột thành đường. Nếu thiếu sinh tố B1, nhiều sản phẩm dinh dưỡng từ chất bột như pyruvic acid và lactic acid sẽ tích tụ trong mô, và đó là nguyên nhân gây nhiều bệnh liên hệ tim mạch và thần kinh.
Sinh tố B1 hấp thụ qua ruột, vào gan, thận và tim. Sinh tố B1 hoà tan được vào nước. Rượu có thể tiêu hủy sinh tố B1. Ăn nhiều đường quá mức hay hút thuốc lá đều ảnh hưởng và giảm sinh tố B1. Thiếu sinh tố B1 có trong bệnh tuyến giáp trạng hoạt động mạnh (hyperthyroidism), có bầu, cho con bú, nóng sốt, tiêu chảy làm sinh tố B1 khó hấp thụ, hay bênh suy gan trầm trọng. Sang nước biển dextrose thường xuyên, cộng thêm việc ăn uống thiếu thốn sinh tố B1, cũng sẽ làm bệnh thiếu B1 tăng cao.
Cơ nguyên bệnh beriberi:
Dinh dưỡng thiếu sinh tố B1 gây nhiều bệnh liên hệ thần kinh ngoại biên, não bộ, tim mạch, và bộ phận tiêu hóa.
Còn tim bị nở lớn, bắp thịt tim sưng lên, phân hoá thành từng mảnh bao quanh những khoảng trống có nước. Mạch máu nở lớn gây thũng nước và suy tim.
Triệu chứng bệnh beriberi chia làm 2 phần:
- Khởi đầu thấy mệt mỏi, kích thích, trí nhớ giảm, khó ngủ, đau ngực, bụng khó chịu và táo bón.
- Sau đó, thần kinh ngoại biên ở 2 chân bị ảnh hưởng, bị tê ngón chân, nóng bàn chân nhất là về đêm, chuột rút bắp vế, và đau 2 cẳng chân. Bắp vế bị đau, không thể ngồi xổm được. Đầu ngón chân hết cảm giác rung động, bàn chân cũng mất cảm giác. Thịt đùi và bắp vế bị teo, và sau hết bàn chân và ngón chân bị rũ xuống.
- Beriberi não (Wernicke-Korsakoff syndrome) là do thiếu sinh tố B1 trầm trọng. Tâm thần lẩm cẩm, mất tiếng nói, giai đoạn đầu của bệnh gọi là hội chứng Korsakoff. Máu chảy chậm trong não và thành mạch máu tăng cao. Bệnh não Wernicke xuất hiện gồm nhiều triệu chứng như mắt lé, tê liệt thần kinh mắt, bất tỉnh và nếu không chữa kịp thời, sẽ tử vong.
- Beriberi tim mạch (Shoshin beriberi) gây suy tim. Tim cố gắng đẩy máu mạnh hơn, mạch máu sẽ nở lớn, và chân tay nóng ấm. Tim đập lẹ, đổ mồ hôi, da nóng, lactic acid sinh ra nhiều, và cuối cùng suy tim. Tim suy gây khó thở, phổi và chân thũng nước, mạch máu tiếp tục nở lớn, đôi khi bị kích động.
- Beriberi của trẻ em xuất hiện khoảng 2 tới 4 tháng sau khi sanh, nếu vì người mẹ thiếu sinh tố B1. Trẻ sơ sinh bị suy tim, khóc không ra tiếng, hết phản xạ chân tay.
Nói tóm lại, triệu chứng beriberi khá phức tạp, còn nhiều ở Việt Nam. Nhưng tại Hoa Kỳ, bệnh beriberi vẫn còn tồn tại ở những người ghiền rượu.
Để tránh bệnh beriberi, chúng ta nên lưu ý ăn uống đầy đủ sinh tố B1 trong thịt heo, gan, sữa, đậu phọng, bánh mì, ngũ cốc, và các loại đậu.
Ghi chú:
1- Bài này viết với mục đích nâng cao kiến thức, không dùng để tự trị liệu. Nếu bạn có thắc mắc về tình trạng sức khỏe hay thuốc men, xin hỏi bác sĩ gia đình
2- Ngày June 9, 2001, tại Trụ Sở American Medical Research Foundation (Dr Lương Quốc Khanh), Giáo sư Nguyễn Văn Châu sẽ trình bầy đề tài: Văn Nghê Lạc Hồng).
Bác sĩ Trần Mạnh Ngô, M.D., Ph.D., F.A.A.F.P.; E-mail: nmtran@hotmail.com:; Điện thoại: (714) 547-3915.
Gửi ý kiến của bạn
