Lần trước, chúng tôi đã trình bầy: cao huyết áp là bệnh thầm lặng giết người (Tham Khảo, www.vietbao.com). Trong bài này, chúng ta sẽ lưu ý một số trường hợp đặc biệt, nhất là cho bệnh nhân cao máu có nhiều nguy cơ và tử vong cao. Đó là những người lớn tuổi, bị bệnh kinh niên như hư thận, bệnh tim hay tiểu đường. Bệnh cao máu của người da đen cũng có nhiều nguy cơ, nhưng không đề cập trong phạm vi bài này.
Phần thứ hai, sẽ trình bầy, khuyến khích và chỉ dẫn bệnh nhân cách tự đo huyết áp, tự theo rõi bệnh cao máu.
Trước hết là nguy cơ người già khi bị cao huyết áp:
Khi về già thường bị cao máu. 60 tới 70 phần trăm người già trên 60 tuổi bị cao huyết áp. Chữa bệnh người già bị cao máu sẽ giúp giảm tai biến mạch máu não, bệnh tim mạch, suy tim và tử vong. Tất nhiên, thay đổi lối sống vẫn là điều quan trọng nhất. Chẳng hạn không để mập, phải giảm cân, cữ ăn mặn. Nếu thay đổi lối sống mà huyết áp vẫn không xuống được, thì phải uống thuốc. Thuốc lợi tiểu hay thuốc cao máu, beta-blockers đều có khả năng giảm tử vong (S MacMahon, A Rodgers, Clin Exp Hypertens., 15: 967, 1993). Tóm lại, mục đích chính là không bao giờ nên để huyết áp cao quá 140/90.
Nguy cơ phụ nữ cao máu:
Khi đàn bà tới thời kỳ tắt kinh, nếu có cơ nguy bệnh tim mạch, tử vong còn cao hơn đàn ông. Dùng kích thích tố trị liệu, mặc dù đang bị cao máu, cũng sẽ giúp phụ nữ phòng ngừa bệnh tim mạch (Arch Intern Med, 157: 2413, 1997).
Phụ nữ khi uống thuốc ngừa thai có thể bị cao huyết áp. Nhưng, còn nguy hiểm hơn nếu phụ nữ bị mập và hút thuốc lá.
Nếu có bầu mà bị cao máu (cao máu trước khi có bầu hay khoảng 20 tuần sau khi mang bầu), cũng phải uống thuốc hạ máu. Thuốc sẽ do bác sĩ gia đình hay sản khoa định liệu.
Cao máu và bệnh tim mạch:
Nếu bệnh nhân vừa bị cao máu vừa bị bệnh tim mạch, nhưng áp xuất không kiểm soát được, sẽ có nhiều nguy cơ như bị nhồi máu cơ tim (myocardial infarction), suy tim (heart failure), và tai biến mạch máu não (stroke). Cần phải uống thuốc, kiêng mặn, tập thể dục, ráng giảm huyết áp dưới 140/90. Trong trường hợp bị đau ngực, hoặc đã từng bị bệnh nhồi máu cơ tim, vv.., và nếu phải thay đổi thuốc trị cao máu, sẽ do bác sĩ chuyên môn chỉ dẫn.
Cao máu và tâm thất trái nở lớn:
Khi bị cao huyết áp, tim sẽ ráng đáp ứng, nhưng có một lúc nào đó, tâm thất trái sẽ nở lớn. Tim nở lớn làm bệnh nhân chết bất đắc kỳ tử, hay bị nhồi máu cơ tim, và tai biến mạch máu não. Điều trị cao máu và tim lớn bên trái là làm giúp cho tim nhỏ lại. Cách hay nhất là hạ huyết áp xuống thấp. Thuốc lợi tiểu và thuốc hạ máu sẽ do bác sĩ quyết định cho phù hợp. Phần khác bệnh nhân phải cố gắng giảm cân lượng và cữ ăn mặn.
Cao máu và suy tim:
Tại Hoa Kỳ, suy tim (heart failure) vì cao huyết áp đứng hàng đầu. Kiểm soát huyết áp sẽ giúp tim hoạt động tốt. Thuốc lợi tiểu, thuốc hạ máu, thuốc trợ tim, đều giúp chữa suy tim. Nếu bị đau ngực, cao huyết áp, và suy tim thì phải thay đổi nhiều thuốc men khác nhau. Thuốc cần toa, cần bác sĩ theo rõi.
Cao máu và hư thận:
Không uống thuốc kiểm soát cao máu đàng hoàng, có thể là nguyên nhân chính sinh bệnh đau thận. Theo rõi hư thận là phải theo rõi chất creatinine và huyết áp. Kiểm soát máu cao coi là quan trọng hàng đầu, khi theo rõi bệnh thận. Phải lưu ý chất bạch đản trong nước tiểu, và không bao giờ để huyết áp cao quá 135/85. Nếu có bạch đản trong nước tiểu, nên ráng cho huyết áp xuống thấp hơn, 125/75.
Cao máu và tiểu đường:
Huyết áp bệnh tiểu đường nên hạ thấp dưới 130/85. Nếu có chất bạch đản trong nước tiểu, còn cần hạ xuống thấp hơn, dưới 125/75. Giảm huyết áp cho bệnh nhân tiểu đường là phải thay đổi lối sống, nhất là phải giảm cân lượng. Dùng thuốc hạ huyết áp cho bệnh tiểu đường phải lưu ý loại thuôc nào có hiệu qủa, ít ảnh hưởng tới mực đường trong máu, ít ảnh hưởng tới hoạt động của thận, và nhất là không che dấu triệu chứng đường xuống quá thấp.
Cao máu và cao mỡ:
Quan trọng bậc nhất trong trường hợp này vẫn là thay đổi lối sống: giảm cân lượng, giảm ăn mặn, giảm mỡ, cholesterol, không uống rượu và tập thể dục. Tất nhiên phải uống thuốc để giảm huyết áp. Loại tốt nhất là: ACE inhibitors, angiotensin-II receptors antagonists, và calcium channel blockers (KA Hunter, Pharmacy Times, November 1999).
Nói tóm lại, trị liệu bệnh cao huyết áp tùy thuộc từng trường hợp, tùy thuộc loại bệnh khác nhau, hay nguy cơ bệnh lý khác nhau. Chưa kể tới vấn đề tuổi tác, đàn ông hay đàn bà, tùy theo dân tộc khác nhau. Dù trong trường hợp nào, thay đổi lối sống vẫn là quan trọng hàng đầu. Và nhất là bệnh nhân phải tự phòng ngừa. tự đo mạch máu thường xuyên hàng ngày.
Sau đây là mấy lời chỉ dẫn giúp quý vị tự đo huyết áp ở nhà mỗi ngày:
. Đo huyết áp ngày 3 lần: trước khi ăn điểm tâm, trước khi ăn cơm tối, và 2 giờ sau khi ăn cơm tối. Đo liên tiếp 3 lần, cách 2 phút mỗi lần. Lấy 3 con số trên cộng lại chia 3. Lấy 3 con số dưới cộng lại chia 3. Lấy con số trung bình, và đó là huyết áp trung bình sau 3 lần đo. Ghi huyết áp mỗi ngày để theo rõi.
. Huyết áp có thể xuống, khi tắm hay khi ăn. Chờ 15 phút sau, đo huyết áp sẽ chính xác hơn.
. Nếu lỡ hút thuốc lá hay uống ỏcaffeineõ, sẽ lên máu. Chờ 30 phút sau hãy đo huyết áp.
. Tập thể dục xong, huyết áp sẽ xuống. Cho nên phải chờ mấy giờ sau hãy đo. Hoặc, đo huyết áp trước khi tập thể dục cũng được.
. Thường ngồi nghỉ chừng 5 phút trước khi đo máu, sẽ tốt hơn.
. Lúc đo máu nên ngồi thẳng, lưng dựa, chân ruỗi.
. Tay đo máu nên ruỗi ra, để cao ngang với mực trái tim. (BW Sax, Pharmacy Times, November, 1000).
(Ghi chú: Bài này viết với mục đích giúp nâng cao kiến thức, không dùng để tự trị liệu. Nếu bạn có thắc mắc về tình trạng sức khỏe hay thuốc men, xin hỏi bác sĩ gia đình).
Bác sĩ Trần Mạnh Ngô, M.D., Ph.D., FAAFP; E-mail: nmtran@hotmail.com; Điện thoại: (714) 547-3915.
Gửi ý kiến của bạn
