BƯỚC NHẢY VỌT ĐẾN TỰ DO
Nguyễn Thượng Chánh, DVM
(Phỏng dịch Chapitre 11- Le grand saut vers la liberté-Matthieu Ricard, Plaidoyer Pour le Bonheur)
“Đối với người khuân vác đã từ lâu ngụp lặn trong bể khổ, không gì tuyệt vời hơn là trút bỏ được gánh nặng vô ích “(Đại sư Tây Tạng Longchen Rabjam 1308-1363)
“Quel soulagement pour le porteur qui a longtemps marché dans le monde de la souffrance que de poser à terre son lourd et inutile fardeau” (Longchen Rabjam)
Tự do có nghĩa là chính mình làm chủ lấy mình. Đối với nhiều người, đó là tự do trong hành động, tự do di lại, tự do tư tưởng, và tự do thực hiện được các mục tiêu mà mình đã hoạch định. Tóm lại, có thể nói rằng đây là loại tự do nằm bên ngoài chúng ta và không màng đến sự chi phối của các dòng tư tưởng trong tâm thức.
Thật vậy, một ý niệm rất phổ biến tại phương Tây cho rằng tự do có nghĩa là có thể làm bất cứ những gì mà chúng ta muốn kể cả những việc ngông cuồng nhứt. Đây là một quan niệm lạ kỳ vì chúng ta trở thành những món đồ chơi của dòng tư tưởng trong trí não chẳng khác gì một cơn gió đang thổi cong các ngọn cỏ trên đỉnh đồi. Một phụ nữ Anh đã trả lời “ Đối với tôi, hạnh phúc là có thể làm bất cứ việc gì mình muốn mà không một ai có thể ngăn cản được.”.
Tự do vô trật tự (liberté anarchique) chỉ có mục đích thực hiện được ngay lập tức những ham muốn cấp thời. Người ta rất hoài nghi loại tự do nầy có thể đem đến cho chúng ta niềm hạnh phúc thật sự.
Sự hồn nhiên (spontanéité) là một đức tính quý báu với điều kiện là đừng nhầm lẫn với những xáo trộn tinh thần. Nếu ta bôm vào trong não ngọn sóng ham muốn, ganh tị, tự kiêu, thù hận thì chúng sẽ lần hồi xâm chiếm tâm ta để tạo nên một vũ trụ tù đày không ngừng bành trướng thêm lên mãi. Khám đường không ngừng nối tiếp và chồng chất lên nhau làm che lấp trọn vẹn cả vùng trí tuệ. (embrasser la dimension tout entière de l’esprit).
Ngược lại, chỉ cần có một chút tự do bên trong cũng đủ làm viên mãn tất cả trạng thái tinh thần. Từ tâm xuất hiện ra một vùng rộng lớn, trong sáng (lucide) và thanh tịnh (serein) làm tan biến đi mọi khổ đau phiền muộn và đem đến cho ta sự an lạc trong tâm hồn..
Tự do bên trong hay tự do nội tại (liberté intérieure), trước tiên là sự loại bỏ ra ngoài tính độc tài của cái “tôi” (moi), cái “của tôi”(du mien) trong một bản thể (de l’être) nô lệ (asservi) và của cái “có” xâm lấn (de “l’avoir” envahissant), của cái ngã (égo) đang ở thế xung đột giữa những gì nó không thích và cố chiếm đoạt cho được những gì nó ưa chuộng.
Biết tìm cái chính yếu và đừng màng lo âu đến các điều phụ thuộc sẽ đem đến cho tâm ta một sự hài lòng vô tận, và khi đó những ý tưởng ngông cuồng của “cái tôi” không có cách nào ảnh hưởng đến được ...Châm ngôn Tây Tạng có nói: “ Kẻ nào có được sự hài lòng, là họ đang mắm một kho tàng trong tay.”
Tự do đồng nghĩa với sự thoát ra khỏi các ràng buộc và sầu khổ đang dầy vò và làm lu mờ tâm thể. Đó là nắm giữ cuộc đời mình trong tay hơn là buông thả nó ra trước các cám dỗ nung đúc bởi thói quen và sự rối loạn tâm thần (confusion mentale). Không phải là buông thả bánh lái, để cánh buồm phất phơ theo chiều gió, khiến con tàu bập bềnh trôi theo sóng nước, nhưng phải biết nắm giữ tay lái trực chỉ đến mục đích đã định.
TỰ DO (Photo NTC 2014)
Không màng quá khứ và cũng không bận tâm lo nghĩ đến tương lai (Libre du passé, libre de l’avenir)
Có một người Tây Tạng đến viếng thăm vị sư già gần vùng Darjeeling bên Ấn độ. Khi vừa gặp nhà sư, người khách không ngừng kể lễ hết nỗi niềm khổ đau, bất hạnh mà anh ta phải gánh chịu từ bấy lâu nay. Sau đó thì anh ta còn tiếp tục thố lộ thêm những điều anh âu lo cho tương lai. Trong lúc đó vị sư già vẫn giữ tâm an nhiên tự tại, bình thản nướng các củ khoai trên bếp hồng...Giây lát sau, thì nhà sư mới cất tiếng: “ Có ích lợi gì mà anh phải ray rức, bận tâm lo nghĩ đến những chuyện đã qua rồi cũng như những việc chưa từng xảy đến?” Quá bất ngờ và bối rối trước câu nói của nhà sư, khách đành im lặng, và chỉ còn biết đưa tay đón nhận các củ khoai nóng từ vị sư già mà thôi.
Tự do nội tại giúp chúng ta tận hưởng sự đơn giản trong suốt (simplicité limpide) của giây phút hiện tại, không bị ràng buộc bởi quá khứ cũng như không lệ thuộc vào tương lai. Giải thoát hết các kỷ niệm của quá khứ không có nghĩa là chúng ta không thể rút tỉa ra được các bài học hữu ích từ những kinh nghiệm sống. Thoát ra sự lo lắng về tương tai không có nghĩa là chúng ta không thể bàn luận đến tương lai một cách sáng suốt, nhưng thật ra là chúng ta không để bị lôi cuốn vào những cơn xáo trộn vô ích.
Tự do như thế hàm chứa một thành phần (composante) sáng sủa (clarté), trong suốt (transparence) và phỉ lạc (joie) hơn là một cái tâm thường xuyên bị dằn vặt, gặm nhấm bởi những ý tưởng ngông cuồng (fantasmes) và cấm đoán. Nó giúp chúng ta chấp nhận hoàn cảnh trong thanh tịnh (sérénité) nhưng không để mình rơi vào sự thụ động (passivité) hoặc yếu hèn.
Chúng ta phải biết cách tận dụng tất cả mọi hoàn cảnh trong cuộc sống, dù thuận lợi hay không như những chất xúc tác (catalyseurs) nhằm cải hóa bản thân, tránh sự sao lãng (distrait), ngạo mạn (arrogant) khi hoàn cảnh thuận lợi hoặc ngược lại bị rơi vào trạng thái trầm cảm khi hoàn cảnh không được đúng như ý mình mong muốn./..
.
Video: Matthieu Ricard à propos de son livre "Plaidoyer pour le bonheur (Rất hay, 11 phút)
http://www.ina.fr/video/I08331183
Montreal
.
.
Gửi ý kiến của bạn
