Bệnh chóng mặt rất phức tạp và có nhiều nguyên nhân khác nhau. Bệnh nhân thường than phiền trong 3 trường hợp sau đây:
1. Chóng mặt xuất hiện khi bất chợt đứng dậy. Cộng thêm chứng nhức đầu, choáng váng. Bệnh nhân thường bị chóng mặt vào buổi sáng, nhưng nếu nằm ngửa sẽ đỡ chóng mặt hơn. Nguyên nhân chính của chứng chóng mặt là bởi luồng máu lên não sụt giảm đột ngột khi đổi từ tư thế ngồi sang đứng.
Triệu chứng chóng mặt cũng do loạn thần kinh (dysautonomia) hay mạch máu trong não bị thun nhỏ lại. Kết quả của hai nguyên nhân kể trên là máu lên não bộ bị giảm, gây chóng mặt. Chứng loạn thần kinh (dysautonomia) là hiện tượng sắp sửa bị ngất (presyncope), do sự công phạt của thuốc trị cao huyết áp hay thuốc chữa tim thất nhịp.
Người già dễ bị chóng mặt kiểu này. Nhất là đối với những bệnh nhân bị tiểu đường hay bệnh tim mạch. Bệnh nhân vừa mới định đứng dậy là thấy chóng mặt ngay.
Phương pháp giản dị tránh chóng mặt là khi đứng lên hay ngồi xuống phải từ từ, nhẹ nhàng. Bệnh nhân phải lưu ý điều chỉnh thuốc men trị cao huyết áp hay chữa bệnh tim thất nhịp để giúp thuyên giảm chứng chóng mặt.
2. Chóng mặt vì mất thăng bằng (ataxia). Bệnh nhân than phiền không đi đứng được bình thường vì chóng mặt. Lý do chính là bởi mắt bệnh nhân không nhận thức kịp thời môi trường xung quanh, làm té ngã. Mất thăng bằng thể loại này do nhiều thứ bệnh: từ bệnh thoái hoá trong cơ thể tới bệnh tim mạch, hay từ dinh dưỡng sai lệch tới bướu mọc vùng tiểu não hoặc hệ thống thần kinh tuỷ sống-tiểu não (spinocerebellar).
3. Đôi khi bệnh nhân có cảm giác mơ hồ như chóng mặt và bị mất thăng bằng. Nhưng niều khi bệnh nhân diễn tả những triệu chứng chóng mặt cũng không được chính xác cho lắm. Chẳng hạn, bệnh nhân có cảm giác khác biệt, liên quan gần xa với môi trường xung quanh. Cộng thêm cảm thấy trong đầu như căng thẳng, nặng chĩu. Triệu chứng liên hệ tới vấn đề tâm lý cũng làm chóng mặt. Nói chung, phần lớn do căng thẳng tâm trí.
Nguyên nhân chóng mặt:
1. Chóng mặt do bệnh từ trung ương não bộ: Chóng mặt do ảo tưởng xung quanh gây cảm giác như muốn ói, quay cuồng. Chóng mặt do bệnh từ trung tâm não bộ, thí dụ do tai biến mạch máu não, nghẹt máu tiểu cầu, bệnh xơ cứng rải rác (multiple sclerosis), bệnh tai trong Menière, hay do bướu mọc trong thần kinh thính giác (acoustic neuroma), v..v..
2. Chóng mặt vì lý do ngoại biên: Phần lớn liên hệ tới tai trong và giây thần kinh số 8. Bệnh nhân nghe không được rõ. Khi đầu bất chợt nghiêng qua lại hay nhìn ngước lên cao sẽ làm chóng mặt, lâu khoảng mấy giây tới một phút. Bệnh nhân chóng mặt thuyên giảm mau lẹ, nhưng cũng có trường hợp kéo dài hàng tháng. Tập luyện giản dị như giúp đầu thay đổi vị trí (Epley canalith repositioning maneuver) sẽ giúp khỏi bệnh chóng mặt dễ dàng.
Chóng mặt kéo dài nhiều phút hay hàng giờ cộng thêm những triệu chứng từ trung ương thần kinh có thể liên hệ bệnh tiểu não, chẳng hạn nghẹt huyết mạch lưu thông.
Chóng mặt lâu hàng giờ do bệnh Menière cộng thêm bệnh nhức nửa đầu (migraine headaches). Bệnh nhân mất khả năng thính giác. Bệnh nhân bị chóng mặt, tai lùng bùng, nghe không rõ, vì nước tích tụ ở tai trong.
Còn loại chóng mặt kéo dài từ ngày này qua ngày khác, tuần này qua tuần khác, là do viêm giây thần kinh tai trong. Bệnh nhân thấy ói mửa, nhưng tai vẫn còn nghe rõ và hệ thống thần kinh vẫn bình thường. Bệnh sẽ từ từ thuyên giảm.
Nói tóm lại, bệnh chóng mặt phức tạp và đa dạng, đôi khi cần những bác sĩ chuyên môn về thần kinh (Neurologist) hay Tai Mũi Họng (E.N.T. specialist) chẩn đoán bệnh cho chính xác.
(Ghi chú: bài này viết với mục đích nâng cao kiến thức, không dùng để tự trị liệu. Nếu bạn có thắc mắc về tình trạng sức khỏe hay thuốc men, xin hỏi bác sĩ gia đình).
Bác sĩ Trần Mạnh Ngô, M.D., Ph.D., F.A.A.F.P.; E-mail: nmtran@hotmail.com; Điện thoại: (714) 547-3915.
Gửi ý kiến của bạn
