Nghẹt phổi kinh niên (COPD, Chronic obstructive pulmonary disease) là bệnh bị nghẽn hay bị nghẹt luồng không khí trong phổi, bị nghẹt (obstruction) kinh niên. Nghẹt phổi không phải là tắt phổi, vì tắt là ngưng lại, là chấm dứt, là hết thở.
Nghẹt phổi kinh niên là loại bệnh đứng hàng thứ tư gây tử vong cao nhất ở Hoa Kỳ. Trung bình mỗi năm có khoảng một trăm mười ngàn người (110,000) bị chết vì nghẹt phổi kinh niên tại đây. Nghỉa là nếu so sánh kể từ năm 1985, số lượng người chết đã tăng thêm 45 phần trăm.
Nghẹt phổi kinh niên bao gồm 3 loại bệnh khác nhau:
. Viêm cuống phổi kinh niên, làm ho kinh niên kéo dài 3 tháng. Nhiều khi kéo dài tới 2 năm.
. Bệnh hen làm từ từ khó thở. Lý do là bởi mô co rãn giảm xuống và màng túi phổi bi hư.
. Bệnh xuyễn vì cuống phổi bị viêm, làm ho kinh niên, đôi khi khò khè, sinh ra đờm rãi.
Thuốc lá gây nghẹt phổi kinh niên ra sao"
Khói thuốc lá kích thích bạch huyết cầu (polymorphonuclear leukocytes) trong phổi sinh ra gốc tự do (free radicals) và chất oxýt-hóa (oxidants) gây hiện tượng oxyt-hóa. Hiện tượng kể trên giảm phân hóa tố antiproteases, phát sinh peroxides từ chất mỡ trong đường hô hấp và túi phổi. Viêm phổi vừa làm hư hại đường phổi và túi phổi, vừa tiết ra đờm nhớt.
Trong bệnh nghẹt phổi, chất trung gian leukins sinh ra viêm. Hiện tượng viêm còn do những phân hóa tố khác như elastases, cathepsins, và metalloproteinases.
Suyễn và viêm cuống phổi kinh niên là do viêm đường phổi. Còn hen là do viêm túi phổi.
Triệu chứng nghẹt phổi kinh niên ra sao"
Nhiều khi kết tụ thời gian kéo dài tới 30 năm mới phát hiện triệu chứng. Lúc đầu bệnh nhân không thấy gì trầm trọng. Chỉ thấy ho buổi sáng.
Khi bệnh nặng, bắt đầu thấy khó thở, ho, có đờm, và khò khè. Khám bệnh, chụp hình, thử máu, đo hơi thở (spirometry) là những phương pháp thử nghiêm căn bản để định bệnh.
Thuốc trị bệnh gồm có:
Thuốc làm nở cuống phổi như: Anticholinergics (Ipratropium bromide), beta agonists (Albuterol, Metaproterenol, Pibuterol acetate, Salmeterol), theophylline. Cũng có thể dùng thuốc corticosteroids, trụ sinh. Đôi khi dùng dưỡng khí giúp cho dễ thở.
Sau đây là những lời khuyên cho bệnh nhân nghẹt phổi kinh niên:
. Trước hết, chúng ta nên hiểu thuốc lá là nguyên nhân chính gây bệnh nghẹt thở kinh niên. Cho nên việc đầu tiên là phải bỏ hút thuốc lá. Có nhiều phương pháp bỏ hút thuốc lá như đã từng trình bầy trước đây.
. Cần uống thuốc để làm nở cuống phổi. Tập thở. Đôi khi cần hít thở dưỡng khí.
Đôi khi cần người giúp đỡ tinh thần, hoặc giúp đỡ trong việc điều trị.
. Bệnh nhân cần đọc thêm tài liệu để tìm hiểu thêm bệnh nghẹt phổi kinh niên, và những cách chữa trị, kể cả những hiểm nguy của bệnh. Bệnh nhân cũng cần biết trường hợp nào sẽ phải giải phẫu thay phổi.
. Hiểu biết bệnh nghẹt phổi kinh niên sẽ giúp bệnh nhân điều chỉnh khá hơn trong lúc làm việc, lúc chơi, khi du lịch, hay trong vấn đề tình dục, và nhất là hiểu biết tự giới hạn trong công việc hoạt động hàng ngày.
. Bệnh nhân nên đi bộ khoảng 20 phút 2 lần mỗi ngày, hay trên 30 phút mỗi ngày. Thể dục sẽ giúp bệnh nhân giảm triệu chứng khó thở, làm việc thấy khỏe hơn, ăn ngon, ngủ yên và nói chung sẽ làm đời sống tốt đẹp hơn!
(Ghi chú: bài này viết với mục đích nâng cao kiến thức, khộng dùng để tự trị liệu. Nếu bạn có thắc mắc về vấn đề sức khỏe hay thuốc men, xin hỏi bác sĩ gia đình).
Bác sĩ Trần mạnh Ngô, M.D., Ph.D., FAAFP; E-mail: nmtran@hotmail.com; Điện thoại: (714) 547-3915.
Nhân dịp Năm Mới Dương lịch 2001, xin thân mến kính chúc quý độc giả được An Vui và nhiều Sức Khỏe!