Y Học: Máu Trong Nước Tiểu
Bác sĩ Trần Mạnh Ngô
Máu trong nước tiểu (hematuria) là một triệu chứng khi thấy hồng huyết cầu trong nước tiểu (Red blood cells, RBC). Có 2 loại triệu chứng máu trong nước tiểu. Loại thứ nhất khi nhìn bằng mắt thường mà thấy đỏ trong nước tiểu, tức là có nhiều máu (Gross hematuria). Loại thứ 2 nếu phải dùng kính hiển vi mơí thấy hồng huyết cầu là có ít máu (Microscopic hematuria). Truy tìm máu trong nước tiểu là một thử nghiệm thông thường thấy trong phòng thí nghiệm hay phòng mạch bác sĩ.
Triệu Chứng: Bệnh nhân thường thấy nước tiểu có mầu đỏ, hồng, hay màu giống như nước Coca. Nhưng đôi khi đi tiểu ra máu mà không thấy có triệu chứng. Trong trường hợp hiếm có, bệnh nhân thấy máu ra thành cục và cảm thấy đau khi đi tiểu.
Nguyên Nhân Nước Tiểu có Máu: Máu trong nước tiểu có thể do tập thể dục (thường trong một vài ngày). Máu trong nước tiểu có thể do uống thuốc xổ (laxative Ex-lax), thuốc loãng máu như Aspirine, hay hiếm có hơn do Clopidogrel, v…v…. Nhưng bệnh nhân vẫn phải gặp bác sĩ để xác định nguyên nhân. Thực vậy, nguyên nhân máu trong nước tiểu rất phức tạp. Cần gặp bác sĩ Chuyên Niệu khoa (Urologist).
Đàn ông lớn tuổi bị nhiễm trùng đường tiểu có khi thử nghiệm mới thấy máu trong nước tiểu. Trong trường hợp nhiễm trùng nặng vi trùng đi lộn từ bọng đái vào thận hay vi trùng lọt vào thận qua ngả mạch máu, bệnh nhân thấy đau hông và nóng. Có trường hợp bệnh nhân bị sạn trong thận hay bọng đái, sưng tuyến nhiếp hộ tuyến hay viêm nhiếp hộ tuyến cũng có thể bị chảy máu nhiều hay ít trong nước tiểu. Ngoài ra, có máu trong nước tiểu còn do ung thư thận, ung thư bọng đái hay ung thư nhiếp hộ tuyến. Sau hết, một số bệnh hiếm thấy hay bệnh nhân bị thương tích thận cũng là nguyên nhân làm cho nước tiểu có máu.
Thử Nghiệm: Ngoài việc khám bệnh, bác sĩ thử nghiệm nước tiểu xem còn tiếp tục có máu, thử nhiễm trùng, thử khoáng chất gây bệnh sạn.
Chụp hình như siêu âm những cơ quan đường tiểu như thận hay bàng quang để truy tầm khi thận bị ứ nước (hydronephrosis), đường dẫn nước tiểu từ thận tơí bàng quang bị ứ nước (hydroureter), thận có chất vôi (nephrocalcinosis), bị u bướu trong bộ phận đường tiểu, hay có sạn trong đường dẫn nước tiểu (ureter), thận bị thương tích, bệnh nang thận (renal cysts) hay ung thư thận (renal cells carcinoma), hoặc hiếm hơn chảy máu trong nước tiểu do mạch máu thận bất bình thường.
Nguyên nhân chảy máu trong nước tiểu do phần ngoài thận như sưng nhiếp hộ tuyến không phải do ung thư, bệnh nhân hiện đang uống thuốc loãng máu, có sạn thận, nhiễm trùng bọng đái hay nhiễm trùng nhiếp hộ tuyến, hoặc do viêm mào tinh hoàn hay niệu đạo, ung thư bọng đái, ung thư niệu đạo. Cuối cùng, chảy máu trong nước tiểu có thể thấy sau khi tình dục.
Chụp hình bàng quang và chụp hình đường dẫn tiểu IVP sau khi chích thuốc phản quang (intravenous pyelogram), là để xem thận, đường dẫn tiểu hay bọng đáí có gì bất bình thường.
Nếu cần đi sâu vào chi tiết, bác sĩ cho chụp hình cắt lớp CT urogram, thử tế bào học nước tiểu, và nội soi bàng quang là những thử nghiệm thường dùng để chẩn đoán bệnh khi nước tiểu có máu (microhematuria).
Đôi khi thử nghiệm toàn bộ không thấy gì nhưng bệnh nhân vẫn phải theo dõi thường xuyên, đặc biệt cho những ai có nguy cơ ung thư bàng quang như tiểu sử hút thuốc lá, làm việc trong môi trường có chất độc, hay tiểu sử xạ trị ung thư.
Nguyên Nhân nước tiểu có máu nhìn thấy qua kính hiển vi (microhematuria) rất phức tạp. Nếu bác sĩ chuyên Niệu Khoa (Urologist) không thấy gì thì cần gặp bác sĩ chuyên khoa Nội Thương Thận (Nephrologist). Thí dụ, chảy máu trong nước tiểu bắt nguồn trong tiểu cầu, có thể do bệnh liên hệ miễn dịch như bệnh lupus, bệnh thận IgA, viêm thận-tiểu cầu (membranoproliferative)…Liên hệ di truyền như bệnh Fabry, Alport. Hay có máu trong nước tiểu là do liên hệ gia đình dòng họ; viêm nhiễm trùng như viêm thận tiểu cầu do nhiễm vi trùng Streptococcus, hay nhiễm siêu vi trùng…
Nguyên nhân chảy máu trong nước tiểu ngoài tiểu cầu do bệnh thận đa nang, viêm thận di truyền, bệnh dinh dưỡng như nước tiểu có chất vôi, bệnh thận khe (interstitial) do vi trùng, siêu vi trùng, do thuốc men đang dùng, hay bệnh do hiện tượng tự miễn dịch, nhiễm trùng như lao hay viêm thận.
Tóm lại, chảy máu trong nước tiểu có thể thấy nhiều hay ít trong nước tiểu, nguyên nhân đa dạng và phức tạp, cần phải gặp bác sĩ nhất là bác sĩ chuyên về niệu khoa (Urologist) để truy tầm bệnh. Nếu vẫn không thấy gì, mà vẫn bị máu trong nước tiểu (microhematuria) thì cần gặp bác sĩ chuyên khoa Nôi Thương Thận (Nephrologist) để tìm nguyên nhân. Bác sĩ Nội Thương Thận có thể phải làm sinh thiết thận (renal biopsy).
Bác sĩ Trần mạnh Ngô, E-mail: nmtran@hotmail.com. Xin mời ghé thăm Hình Ảnh Y Học Trong Tháng (Bs Trần Mạnh Ngô và Bs Nguyễn Nguyên), trong Y Dược Ngày Nay, www.yduocngaynay.com, Một trang Web y khoa của người Việt viết cho người Việt.
Gửi ý kiến của bạn
